Danıştay 13. Daire Başkanlığı 2021/3640 E. , 2022/4863 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2021/3640
Karar No : 2022/4863
DAVACI : … Tarım İnşaat Enerji Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
DAVALILAR : 1. … Kurumu
VEKİLİ : Av. …
2. … Elektrik Dağıtım A.Ş.
DAVANIN KONUSU :
1. 12/05/2019 tarih ve 30772 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin (Yönetmelik) 28. maddesinin 9. fıkrasının,
2. … tarih ve … sayılı … Elektrik Dağıtım A.Ş. işleminin Haziran 2019 döneminde tüketim tesisinde tüketim olmadığından bahisle sisteme verilen elektrik enerjisi bedelinin ödenmemesine ilişkin kısmının iptali istenilmektedir.
DAVACININ İDDİALARI :
Milyonlarca lira yatırım yapılarak ülke ekonomisine kazandırılan Güneş Enerji santrali’nde üretilen elektrik enerjisinin, salt elektrik tüketiminin bulunmadığı (1,00-TL değerinde) gerekçesiyle, ölçüsüzce yapılan ikincil bir düzenlemeyle müsadere edilmiş olmasının açıkça sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmadığı, üretimi gerçekleştirilen elektrik enerjisinin mülkiyetinin kendilerine ait olduğu, Anayasa’nın 35. maddesi çerçevesinde mülkiyet hakkının yalnızca kanun ile sınırlandırılabileceği açıkça düzenlenmiş olmasına rağmen, ikincil düzenleme olan dava konusu yönetmelik ile mülkiyet haklarının ihlâl edildiği, Yönetmelik düzenlemesinin ölçüsüz ve hakkaniyete aykırı olduğu, gerçekleştirilen ekonomik faaliyet cezalandırılarak enerji tüketimi olmadığından bahisle bedelsiz alınan elektrik enerjisinin dağıtımı ile ilgili olarak 41.186,75-TL tutarında dağıtım bedeli tahakkuk ettirilerek tahsili yoluna gidildiği ileri sürülmüştür.
DAVALILARIN SAVUNMASI :
Davalı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından, usule ilişkin olarak, dava konusu Yönetmelik düzenlemesi Danıştay kararı ile daha önce iptal edildiğinden davanın konusuz kaldığı, esasa ilişkin olarak, lisanssız üretimde aslolanın, bir tüketim tesisine sahip olmanın yanı sıra burada elektrik tüketmek, tüketilen bu elektriği inşa edilen/edilecek üretim tesisinden sağlamak ve tüketimden arta kalan ihtiyaç fazlası enerji için gelir elde edilmesi olduğu, yenilenebilir enerji destekleme mekanizması (YEKDEM) maliyetlerinin elektrik piyasasına ilişkin ilgili mevzuat kapsamında tedarik şirketlerine, EPİAŞ uzlaştırma hesaplamalarında tedarik şirketlerinin enerji çekişleri oranında yansıtıldığı, dolayısıyla YEKDEM maliyetlerinin tüketiciler tarafından elektrik faturaları üzerinden karşılandığı, Devlet tarafından karşılanan bir maliyet olmadığı, maliyetin artmasının tüketicilerin elektrik faturasında artışa sebep olduğu, lisanssız üretim tesislerinde ihtiyaç fazlası enerjinin YEKDEM kapsamında değerlendirilmesinin Kanun gereği olduğu, lisanssız üretim faaliyeti gösteren kişilerce bazen aylar boyunca hiç elektrik tüketilmeden sadece üretim yapılarak gelir elde edilmesinin lisanssız üretimin temeline aykırı olduğu, Mülga Yönetmelik kapsamında bazı kişilerce lisanssız üretim tesisi kurma hakkı elde edilirken tüketim tesisinin büyüklüğü ve tüketim miktarının öncelikli seçici kriter olarak değerlendirildiği, tüketim yaptığı için elde edilen bir hakkın tüketim olmaması durumunda kullanılmaya devam edilmesinin hakkaniyet açısından da uygun olmadığı, ihtiyacın üzerinde elektrik için kanunda yer alan fiyatların uygulanabileceği, dava konusu fikranın, ilişkili tesisinde hiç elektrik tüketmeyen lisanssız üretim tesislerini kapsadığı ve ilgili şirketlerin tüketim yapmadan üretim yapmak istemeleri hâlinde lisans alması gerektiği hususunda öncül ve uyarıcı nitelikte bir düzenleme olduğu, bir idari yaptırım düzenlemesi olarak değerlendirilemeyeceği, tüketim bağı olmayan bir yenilenebilir enerji tesisinin lisans alması gerekirken tüketim bağı olduğu için destekleme kapsamına giren tesisin tüketim yapması gerektiği, tüketim olmaması hâlinde üretilen elektriğin YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak dikkate alınmasının ölçülülük ilkesiyle tezat oluşturmadığı savunulmuştur.
Davalı … Elektrik Dağıtım A.Ş. tarafından savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’UN DÜŞÜNCESİ : Dava konusu işlemlerin iptali gerektiği düşünülmektedir.
DANIŞTAY SAVCISI …’UN DÜŞÜNCESİ : Dava; 13/06/2019 günlü işlem ile 12/05/2019 tarih ve 30772 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin 28. maddesinin 9. fıkrasının ve … tarih ve … sayılı, yönetmelik maddesinin uygulanması niteliğindeki davacının üreterek sisteme verdiği elektrik enerjisi bedelinin tüketim tesisinde elektrik tüketimi olmadığından bahisle ödenmemesi işlemine yönelik başvurunun reddine ilişkin kısmının iptali istemi ile açılmıştır.
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, üretim faaliyetinin, lisans almak koşuluyla yürütülebilecek elektrik piyasası faaliyetlerinden biri olduğu; 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, kurulu gücü azami bir megavatlık yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisinin lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf faaliyet kapsamında olduğu; üçüncü fıkrasında, lisans alma yükümlülüğünden muaf olan yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten kişilerin ihtiyacının üzerinde ürettiği elektrik enerjisinin sisteme verilmesi hâlinde elektrik enerjisi son kaynak tedarik şirketince, 10/05/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun’da kaynak türü bazında belirlenen fiyatlardan alınacağı; dördüncü fıkrasında, bu kişilerin sisteme bağlanmasına ilişkin teknik usul ve esaslar ile satışa, başvuru yapılmasına ve denetim yapılmasına ilişkin usul ve esasların Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenleneceği kurala bağlanmıştır.
5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun’un 6/A maddesinde; “4628 sayılı Kanunun 3’üncü maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında kurulacak yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için başvuru yapılması, izin verilmesi, denetim yapılması ile teknik ve mali usul ve esaslar, Bakanlık, İçişleri Bakanlığı , Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve DSİ’nin görüşleri alınarak EPDK tarafından çıkartılacak bir yönetmelikle düzenlenir….” hükmü yer almaktadır.
6446 ve 5346 sayılı Kanunlara dayanılarak hazırlanan ve 12/05/2019 tarih ve 30772 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin; “Amaç” başlıklı 1. maddesinde; “Bu Yönetmeliğin amacı elektrik piyasasında, tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarını tüketim noktasına en yakın kendi üretim tesisinden karşılaması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve küçük ölçekli üretim kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması ile elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi amacıyla lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğü olmaksızın, elektrik enerjisi üretebilecek, gerçek veya tüzel kişilere uygulanacak usul ve esasların belirlenmesidir.” hükmü; “Kapsam” başlıklı 2. maddesinde; “Bu Yönetmelik;
a) 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 14 üncü maddesi çerçevesinde kurulması öngörülen üretim tesislerinin sisteme bağlanmasına ilişkin usul ve esaslar ile bu üretim tesislerinin kurulmasına ilişkin başvuruların değerlendirilmesine,
b) Lisanssız üretim kapsamında elektrik enerjisi üreten gerçek ve tüzel kişilerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesi halinde yapılacak uygulamaya,
c) Lisanssız üretim ile ilgili üretim tesisi devri ve üretim faaliyetinde bulunan gerçek veya tüzel kişiler ile ilgili şebeke işletmecilerinin hak ve yükümlülüklerine,
ç) Lisanssız üretim yapan kişilerin bu Yönetmelik kapsamındaki faaliyetleri ile kurulan üretim tesislerinin denetlenmesine,
ilişkin usul ve esasları kapsar.” hükmü; “Tüketim tesisleri” başlıklı 28. maddesinin 9. fıkrasında; “Geçici kabulü tamamlanarak işletmeye alınan üretim tesislerine ilişkin olarak; üretim tesisi ile ilişkilendirilen tüketim tesisi veya tesislerinde elektrik tüketimi olmaması halinde, ilgili aya ilişkin üretilen enerjinin görevli tedarik şirketi tarafından üretilerek sisteme verilmiş olduğu kabul edilerek bu enerji ile ilgili olarak piyasa işletmecisi ve görevli tedarik şirketi tarafından herhangi bir ödeme yapılmaz ve bu kapsamda sisteme verilen enerji YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak dikkate alınır.” hükmü yer almaktadır.
Elektrik piyasasında, lisanssız üretimin düzenlenmesi amacı ile yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektirk Üretimine İlişkin Yönetmeliğin amacı, tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarının tüketim noktasına en yakın üretim tesislerinden karşılanması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve etkin kullanımının sağlanması, elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi şeklinde sayılmıştır.
Amaç maddesinde belirtilen tesisler, açık şekilde ifade edildiği üzere, kendi ihtiyaçlarını karşılamak üzere üretim yapan tesislerdir. Bu tesislerin asıl amacı, üretim lisansı almadan enerji üretimi yapmak ve ürettiği bu enerjiyi tüketmektir.
Elektrik üretim faaliyetinin ticarî faaliyet olarak düzenlenmesi, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde hüküm altına alınmıştır. Yönetmelik hükümleri uyarınca, gerekli şartları sağlayan ve üretim lisansı başvurusunda bulunmak isteyen önlisans sahibi, önlisansı kapsamındaki yükümlülüklerini tamamlamak koşulu ile önlisans süresi içerisinde Yönetmelikte belirtilen şekilde, üretim lisansı başvurusunda bulunmakta, gerekli şartları sağlaması hâlinde de kendisine üretim lisansı verilmektedir.
Lisanssız üretim tesisi ise; bu yönetmelik kapsamında değerlendirilmemekte, amaçlarının farklı olması nedeniyle ayrı bir düzenleme altında değerlendirilmekte ve farklı düzenleyici işlemlere tâbi tutulmaktadır. Getirilen düzenleme ile amaçlanan, elektrik şebekesinde meydana gelen kayıpların azaltılması ve tüketim noktasına en yakın üretim tesislerinden tüketim ihtiyacının karşılanmasıdır.
Elektrik üretim faaliyetinin lisans alma şartıyla gerçekleştirilmesinin esas olduğu, kurulu gücü azami 1 MW’lık yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin ise lisans hükümlerinden müstesna olduğu ve söz konusu tesislerin kendi ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektriği sisteme vermeleri hȃlinde 5346 sayılı Kanun kapsamındaki fiyatlardan yararlanma imkȃnlarının bulunduğu anlaşılmaktadır.
12/05/2019 tarih ve 30772 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin amacının açıklandığı 1. madde ile, düzenlemesi yapılan alanların kapsamını belirleyen 2. maddenin gerçekleştirilmesi amacıyla getirilen dava konusu düzenlemenin; idarȋ düzeni ihlȃl eden gerçekleşmiş bir fiile ilişkin olmayıp, lisanssız elektrik üretim şirketlerince ileriye dönük bir ihlȃl yapılmaması amacına matuf uyarıcı bir düzenleme olduğu ve üst hukuk normlarına aykırı olmadığı açıktır.
Bu nedenle, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin 28. maddesinin 9. fıkrasında hukuka aykırılık görülmemiştir.
Davaya konu edilen Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin 28. maddesinin 9. fıkrası hükmünde hukuka aykırılık görülmediğinden, bu hükme dayanan, … tarih ve … sayılı, yönetmelik maddesinin uygulanması niteliğindeki davacının üreterek sisteme verdiği elektrik enerjisi bedelinin tüketim tesisinde elektrik tüketimi olmadığından bahisle ödenmemesi işlemine yönelik başvurunun reddine ilişkin kısmında da hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Davacının davalı … Elektrik Dağıtım A.Ş.’nin dağıtım şirketi olduğu bölgede yenilenebilir enerji kaynakları ile lisanssız elektrik üretimi yaptığı, … tarih ve … sayılı … Elektrik Dağıtım A.Ş. işleminin Haziran 2019 döneminde tüketim tesisinde tüketim olmadığından bahisle sisteme verilen elektrik enerjisi bedelinin ödenmemesine ilişkin kısmının ve işlemin dayanağı olarak gösterilen 12/05/2019 tarih ve 30772 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin (Yönetmelik) 28. maddesinin 9. fıkrasının iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı görülmektedir.
İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Davalı EPDK’nın usûle ilişkin itirazları geçerli görülmemiştir.
Öte yandan, 09/05/2021 tarih ve 31479 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in 16. maddesi ile, bakılan davada iptali istenen Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin 28. maddesinin 9. fıkrasında yer alan “geçici” ibaresinin yürürlükten kaldırıldığı, böylece, iptali istenen kuralın daha önce “geçici kabulü tamamlanarak işletmeye alınan üretim tesislerine ilişkin” iken “kabulü tamamlanarak işletmeye alınan üretim tesislerine ilişkin” hâle geldiği, ancak taraflar arasındaki uyuşmazlıkta kuralda yer alan “kabul zamanına ilişkin” bir uyuşmazlığın zaten bulunmadığı görülmüştür.
Ayrıca, 31/10/2021 tarih ve 31645 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in 1. maddesi ile, bakılan davada iptali istenen Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin 28. maddesinin 9. fıkrasına, “mücbir sebep halleri hariç” ibaresi eklenmek suretiyle, mücbir sebep nedeniyle elektrik tüketimi yapılamaması durumu ödeme yapılmama uygulamasından istisna tutulmuş olmakla birlikte, uyuşmazlıkta mücbir sebebe ilişkin bir tartışmanın bulunmadığı anlaşılmıştır.
Belirtilen açıklamalar çerçevesinde esasın incelenmesine geçilmiştir.
ESAS YÖNÜNDEN:
İLGİLİ MEVZUAT:
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun “Amaç” başlıklı 1. maddesinde, “Bu Kanunun amacı; elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösteren, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin yapılmasının sağlanmasıdır.” kuralı yer almış; “Lisanssız yürütülebilecek faaliyetler” başlıklı 14. maddesinde lisans alma yükümlülüğünden muaf faaliyetler belirlenmiş, anılan maddenin 3. fıkrasında, “Lisans alma yükümlülüğünden muaf olan yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten kişilerin ihtiyacının üzerinde ürettiği elektrik enerjisinin sisteme verilmesi hâlinde elektrik enerjisi son kaynak tedarik şirketince, 10/5/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda kaynak türü bazında belirlenen fiyatlardan alınır.”; 4. fıkrasında ise, “Bu kişilerin sisteme bağlanmasına ilişkin teknik usul ve esaslar ile satışa, başvuru yapılmasına ve denetim yapılmasına ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenlenir.” kurallarına yer verilmiştir.
5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun’a 6094 sayılı Kanun’un 4. maddesiyle eklenen 6/A maddesinin dava konusu işlemlerin tesis edildiği tarih itibarıyla yürürlükte olan 2. fıkrasında, “Bu madde kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten gerçek ve tüzel kişiler; ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisini dağıtım sistemine vermeleri hâlinde, I sayılı Cetveldeki fiyatlardan on yıl süre ile faydalanabilir. Bu kapsamda dağıtım sistemine verilen elektrik enerjisinin perakende satış lisansını haiz ilgili dağıtım şirketi tarafından satın alınması zorunludur. İlgili şirketlerin bu madde gereğince satın aldıkları elektrik enerjisi, söz konusu dağıtım şirketlerce YEK Destekleme Mekanizması kapsamında üretilmiş ve sisteme verilmiş kabul edilir.” kuralı yer almıştır.
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin 1. maddesinde, Yönetmeliğin amacının tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarını tüketim noktasına en yakın kendi üretim tesisinden karşılaması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve küçük ölçekli üretim kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması ile elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi amacıyla lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğü olmaksızın, elektrik enerjisi üretebilecek, gerçek veya tüzel kişilere uygulanacak usul ve esasların belirlenmesi olduğu; 2. maddesinde, Yönetmeliğin, lisanssız üretim kapsamında elektrik enerjisi üreten gerçek ve tüzel kişilerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesi hâlinde yapılacak uygulamaya ilişkin usûl ve esasları kapsadığı; 5. maddesinin 2. fıkrasında, önlisans ve lisans alma yükümlülüğünden muaf olan yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten gerçek veya tüzel kişilerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesi hâlinde söz konusu elektrik enerjisinin, ilgili görevli tedarik şirketi aracılığı ile YEKDEM kapsamında değerlendirileceği; 24. maddesinde, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan ve işletilen üretim tesislerinde üretilerek ihtiyaç fazlası elektrik enerjisi olarak görevli tedarik şirketi tarafından ilgisine göre belirlenen fiyattan, YEKDEM kapsamında değerlendirilmek üzere on yıl süreyle satın alınacağı; lisanssız üreticilerin Yönetmelik kapsamındaki üretimleri için ikili anlaşma ve/veya organize toptan elektrik piyasalarında satış yapamayacakları kurala bağlanmıştır.
Yönetmeliğin iptali istenilen 28. maddesinin dokuzuncu fıkrasında ise, “kabulü tamamlanarak işletmeye alınan üretim tesislerine ilişkin olarak; üretim tesisi ile ilişkilendirilen tüketim tesisi veya tesislerinde elektrik tüketimi olmaması hâlinde, ilgili aya ilişkin üretilen enerjinin görevli tedarik şirketi tarafından üretilerek sisteme verilmiş olduğu kabul edilerek bu enerji ile ilgili olarak piyasa işletmecisi ve görevli tedarik şirketi tarafından herhangi bir ödeme yapılmaz ve bu kapsamda sisteme verilen enerji YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak dikkate alınır.” kuralı yer almaktadır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin 28. maddesinin 9. fıkrasının incelenmesi:
Sözlük anlamı ile “düzenli hâle koymak, düzen vermek, tanzim ve tertip etmek” olarak tanımlanan “düzenleme”, kamu hukukunda kural koyma ile eş anlamlıdır. Kural ise; sürekli, soyut, nesnel, genel (kişilik dışı) durumları belirleyen ve gösteren norm olarak tanımlanmaktadır (ÖZAY İl Han, Günışığında Yönetim, 2017, İstanbul, s. 426). Yasama organının yasama tasarrufları dışında, idare, Anayasa ve kanunlardan aldığı yetki ile, kural koyma (düzenleme yapma) yetkisine sahiptir. “Kural işlemler” (ya da diğer adıyla genel düzenleyici işlemler), üst hukuk kurallarına uygun olarak hukuk düzenine yeni kural getiren ya da mevcut bir kuralı değiştiren veya kaldıran tek yanlı idarî işlemlerdir. Düzenleme yetkisini kullanarak yönetmelik, tebliğ, genelge gibi genel düzenleyici işlemleri yapan idarenin bir işleminin düzenleyici nitelik taşıdığının kabul edilebilmesi için, söz konusu işlemin sürekli, soyut, nesnel, genel durumları belirleyen ve gösteren hükümler içermesi, başka bir anlatımla, belirtilen nitelikte kurallar konulmuş olması zorunlu olup, bu genel düzenlemelerin üst hukuk kurallarına aykırı hükümler içermemesi gerekir.
Elektrik piyasası faaliyetleri, 4628 sayılı Kanun ve diğer ilgili mevzuat ile ayrıntılı olarak düzenlenmiş, 4628 sayılı Kanun’un mülga 2. maddesi, elektrik piyasası faaliyetlerini, “piyasada faaliyet gösterecek tüzel kişilerin üretim, iletim, dağıtım, toptan satış, perakende satış, perakende satış hizmeti, ticaret, ithalat ve ihracat faaliyetleri” olarak sıralamıştır. Kanun’da elektrik enerjisi “iletim” faaliyetinin ancak tekel niteliğinde ve Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi tarafından yürütülebileceği düzenlenmiş, diğer faaliyetlerde ise kamu tüzel kişilerinin yanında, özel hukuk tüzel kişilerinin de hizmetlerin yürütülmesine katılabileceği öngörülmüştür. Elektrik piyasası faaliyetlerinin yürütülmesinde kamu-özel ayrımı yapılmaksızın, kural olarak, lisans alınması zorunluluğu getirilmiştir. Belirtilen yaklaşım, 30/03/2013 tarih ve 28603 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile de sürdürülmüştür.
Öte yandan, 6446 sayılı Kanun’un “Lisanssız yürütülebilecek faaliyetler” başlıklı 14. maddesinde, lisans alma yükümlülüğünden muaf faaliyetler belirlenmiş, anılan maddenin 4. fıkrasında, lisanssız üretim yapabileceklerin sisteme bağlanmasına ilişkin teknik usul ve esaslar ile satışa, başvuru yapılmasına ve denetim yapılmasına ilişkin usul ve esasların Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenleneceği kurala bağlanmıştır.
Kurum tarafından kendisine tanınan bu yetkinin dava konusu kuralın yer aldığı Yönetmeliğin yayımlanması suretiyle kullanıldığı görülmektedir. Buna göre, lisans alma yükümlülüğü olmaksızın elektrik enerjisi üretebilecek gerçek veya tüzel kişilere uygulanacak usûl ve esaslar Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nde belirlenerek, katılımcıların hak ve yükümlülükleri ile sistem işletmecisi olarak dağıtım şirketlerinin ve görevli tedarik şirketlerinin yetki ve sorumluluğu ile her aşamada hangi işlemlerin nasıl tesis edileceği ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Yönetmeliğin amacının tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarını tüketim noktasına en yakın kendi üretim tesisinden karşılaması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve küçük ölçekli üretim kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması ile elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi olduğu vurgulanmıştır.
Davalı idare tarafından, 6446 sayılı Kanun’un 14. maddesinde lisanssız yürütülebilecek faaliyetlerin tanımlandığı, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı yürütülen faaliyetler kapsamında üretilen ihtiyaç fazlası enerjinin 5346 sayılı Kanun kapsamında satın alınacağının kurala bağlandığı, lisanssız elektrik üretiminde aslolan hususun bir tüketim tesisine sahip olmanın yanı sıra burada elektrik tüketmek, tüketilen bu elektriği inşa edilen/edilecek üretim tesisinden sağlamak ve tüketimden arta kalan ihtiyaç fazlası enerji için gelir elde edilmesi olduğu, lisanssız elektrik üretim tesislerinde ihtiyaç fazlası enerjinin YEKDEM kapsamında satın alınacağı Kanun’da kural altına alınmışken, lisanssız elektrik üretimi yapan kişilerin hiç elektrik tüketmeden sadece elektrik üretimi yaparak gelir elde etmesinin lisanssız elektrik üretiminin temeline aykırı olduğu gerekçesi ile iptali istenen Yönetmelik kuralının hukuka uygun olduğu savunulmaktadır.
Elektrik piyasasında lisanslı üretim esas lisanssız üretim ise istisnai üretim şeklidir. 6446 sayılı Kanun’da bazı şartlarda lisanssız üretime izin verilmiş, üretim sonucu ihtiyaç fazlasının sisteme verilerek satın alınması öngörülmüştür. Bu nedenle, lisanssız elektrik üretiminde kişilerin kendi ihtiyaçlarını gidermeyi hedeflemeleri gerekmektedir. İptali istenen kuralın, lisanssız üretimin ihtiyaç fazlasının sisteme verilerek gelir elde edilmesinden ziyade üreticilerin öncelikle kendi ihtiyaçlarını gidermek üzere üretim yapmalarını sağlamak üzere tesis edildiği görülmekle birlikte, iptali istenen Yönetmelik kuralında, tüketim noktasında tüketimin ilgili ayda “0” olmasına ilişkin hukuken belirli ve öngörülebilir şekilde idarî ya da teknik birtakım zorunlu sebeplere veya durumun süreklilik arz edip etmediğine ilişkin herhangi bir kıstas getirilmeksizin tesis edilmiştir.
Davalı idare tarafından ileri sürüldüğü şekilde dava konusu Yönetmelik kuralının lisanssız üretimin ihtiyaç fazlasının sisteme verilerek gelir elde edilmesinden ziyade üreticilerin öncelikle kendi ihtiyaçlarını gidermek üzere üretim yapmalarını sağlamaktan da uzak olduğu görülmektedir. Zira, hakkın kötüye kullanımı olarak nitelenebilecek şekilde çok az da olsa tüketim yapanlara elektrik enerjisi bedeli ödenmeye devam edecekken, teknik birtakım sebeplerle hiç tüketim yapamamış lisanssız üreticilere ödeme yapılmayacaktır.
Öte yandan, iptali istenen kuralla, tüketim noktasında çok az da olsa bir miktar tüketim yapılması hâlinde üretilen elektrik enerjisinin bedeli ödenirken, tüketimin “0” olması durumunda ödenmemesinin ölçülü olduğu söylenemez. Hiçbir istisna kabul edilmeden “0” tüketim yapmış lisanssız üreticilere ödeme yapılmaması ile davalı idare tarafından ileri sürülen maddenin amacı arasında makûl bir denge bulunmamaktadır.
Bu nedenle, Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin 28. maddesinin 9. fıkrasında hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
… tarih ve … sayılı … Elektrik Dağıtım A.Ş. işleminin Haziran 2019 döneminde tüketim tesisinde tüketim olmadığından bahisle sisteme verilen elektrik enerjisi bedelinin ödenmemesine ilişkin kısmının iptali talebinin incelenmesi:
Yukarıda yapılan incelemede Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin 28. maddesinin 9. fıkrasında hukuka uygunluk bulunmadığından, bu fıkra uyarınca tesis edilen davacı şirketin Haziran 2019 döneminde sisteme verdiği elektrik enerjisi bedelinin ödenmemesi işleminde de hukuka uygunluk görülmemiştir.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu Yönetmeliğin 28. maddesinin 9. fıkrasının ve buna dayanılarak tesis edilen … Elektrik Dağıtım A.Ş. işleminin İPTALİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … -TL yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … -TL vekâlet ücretinin davalılardan alınarak davacıya verilmesine,
3. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
4. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na temyiz yolu açık olmak üzere, 20/12/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.