Danıştay 13. Daire Başkanlığı         2020/3432 E.  ,  2020/4056 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2020/3432
Karar No:2020/4056

TEMYİZ EDENLER : 1. (DAVALI) … Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …
2. (MÜDAHİL) … ve Ticaret A.Ş.
VEKİLLERİ : Av. ….
3. (DAVACI) … Mühendislik Sanayi ve Ticaret A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi’nin .. tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: … Genel Müdürlüğü Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı’nca Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi (…) kapsamında 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 3. maddesinin (c) bendine istinaden 14/11/2019 tarihinde gerçekleştirilen TIMP-YAP-01 ihale kayıt numaralı “Ereğli-İvriz Sol Sahil Sulaması Yenileme İşi” ihalesine katılan davacı şirket tarafından, ihale üzerinde kalan firmanın teklifinin değerlendirme dışı bırakılması ve ihalenin uhdelerinde bırakılmasına karar verilmesi istemiyle yapılan şikâyet başvurusunun reddine dair … Müdürlüğü Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı’nın … tarih ve E… sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nce verilen kararda; uyuşmazlığa konu ihaleye ait onay belgesinin … tarihinde düzenlendiği, yaklaşık maliyetin 511.303.194,38.-TL olarak belirlendiği, 14/11/2019 tarihinde ihalenin gerçekleştirildiği, ihalede en avantajlı teklifin 324.265.141,60.-TL ile … İnşaat Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş. (müdahil şirket) tarafından verildiği, ikinci en avantajlı teklifin 339.075.645,00.-TL ile davacı şirket tarafından verildiği, her iki şirketten de aşırı düşük teklif açıklaması istenildiği, aşırı düşük teklif açıklamalarının uygun bulunması üzerine ihalenin müdahil şirketin uhdesinde bırakılmasına karar verildiği, teklif değerlendirme raporunun 02/03/2020 tarihinde Dünya Bankası’na bildirildiği, Dünya Bankası tarafından 03/03/2020 tarihinde müdahil şirket ile sözleşme yapılmasına uygun görüş verildiği, davacı şirket tarafından müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması ve ihalenin uhdelerinde bırakılmasına karar verilmesi talebiyle şikâyet başvurusunda bulunulduğu, başvurusunun reddine ilişkin …. Genel Müdürlüğü Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı’nın … tarih ve E… sayılı işleminin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı;
A) Davalı idarenin ve müdahilin “Dünya Bankası finansmanı ile gerçekleştirilen ihaleye yönelik olarak iptal davasının açılamayacağı, uyuşmazlığın idare mahkemelerinin görevi dâhilinde olmadığı” şeklindeki iddiaları yönünden, davalı idare tarafından idare hukuku alanında kamu gücüne dayalı olarak re’sen ve tek yanlı irade açıklaması sonucu tesis edilen işlemin iptali istemiyle dava açılabileceği, dava konusu işlemin tipik bir idarî işlem niteliğinde olduğu, davalı idarenin ve müdahilin bu itirazlarının yerinde görülmediği, benzer bir uyuşmazlığın Danıştay Onüçüncü Dairesinin E:2011/422 sayılı dosyasında incelenerek karara bağlandığı;
B) Davalı idarenin ve müdahilin “davacının mahkemeye başvuru ehliyetinin bulunmadığı, istekli olabilecekler tarafından ihale ve ön yeterlik dokümanı ile teklife çağrı dokümanına, ihaleye teklif sunan istekliler tarafından da tekliflerinin başarısız bulunma işlemine ve/veya başarısız bulunma işlemi ile sözleşme niyet bildirim kararına karşı şikâyet başvurusunda bulunulabileceği, ihaleye yönelik düzenlemelerde teklifi başarılı bulunan başka bir isteklinin teklifine yönelik olarak itirazda bulunulabileceği hususunun yer almadığı, şikâyet başvurusunda bulunulabilecek konuların sayma suretiyle düzenlendiği, ihale dokümanı ve eklerine göre şikâyete konu edilemeyecek bir hususun dava konusu yapılmasının mümkün olmadığı, davanın ehliyet yokluğu nedeniyle reddine karar verilmesi gerektiği” şeklindeki iddiaları yönünden, uyuşmazlığa konu ihalede davacının teklifinin ikinci en avantajlı teklif niteliğinde olduğu, bu nedenle ihale uhdesinde bırakılan müdahil şirketin teklifi hakkındaki hukuka aykırılık iddialarının davacı tarafından ileri sürülebileceği, müdahil şirketin teklifinde hukuka aykırılıkların bulunması ve söz konusu şirketin değerlendirme dışı bırakılması hâlinde en avantajlı teklif sahibinin davacı şirket olacağı, Anayasal güvence altında bulunan hak arama hürriyetinin düzenleyici işlemlerle sınırlandırılamayacağı, ihale dokümanında da bu yönde bir sınırlamanın bulunmadığı, davacı şirketin ehliyetli olduğunun açık olduğu, davalı idarenin ve müdahilin bu itirazlarının yerinde olmadığı;
C) Davalı idarenin ve müdahilin davanın süre aşımı yönünden reddine karar verilmesi gerektiği şeklindeki iddiaları yönünden, Dünya Bankası tarafından 03/03/2020 tarihinde müdahil şirket ile sözleşme yapılmasına uygun görüş verildiği, davacı şirket tarafından 20/03/2020 tarihinde yapılan şikâyet başvurusunun 07/04/2020 tarihinde reddedildiği, 12/05/2020 tarihinde bakılan davanın açıldığı, 26/03/2020 tarih ve 31080 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7226 sayılı Kanun’un Geçici 1. maddesi uyarınca 13/03/2020 tarihinden itibaren dava açma sürelerinin durduğu, 30 Nisan 2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Yargı Alanındaki Hak Kayıplarının Önlenmesi Amacıyla Getirilen Durma Süresinin Uzatılmasına Dair” Cumhurbaşkanlığı Kararı uyarınca da dava açma sürelerinin durdurulmasının 15/06/2020 tarihine kadar uzatıldığı, bakılan davanın yasal süresi içerisinde açıldığı, davalı idarenin ve müdahilin süre aşımı itirazlarının yerinde olmadığı;
D) Davacının iddialarına yönelik olarak yapılan incelemede:
1)İhale karar bildiriminde başarılı istekli olarak bildirilen müdahil şirketin hâlihazırda devam eden projeleri olması sebebiyle işbu ihale konusu projeye en az 50 milyon TL nakit akışı sağlayacak finansal kapasitesinin mevcut olmadığı iddiası yönünden, müdahil şirketin likit aktiflerinin 368.824.299,01.-TL olduğu, hacizsiz duran maddi varlıklarının 131.726.005,06.-TL olduğu, 50.000.000,00.-TL olan gerekliliği karşıladığı, davacının bu iddiasının yerinde olmadığı;
2) İhale karar bildiriminde başarılı istekli olarak bildirilen müdahil şirketin maddi durumundaki sıkışıklık sebebiyle uzun vadede kârlı olduğunu göstermesinin mümkün olmadığı iddiası yönünden, müdahil şirketin taahhüt altında devam eden işlerinin tamamlanmamış kısmı ile likit varlıkları, maddi duran varlıkları, kullanılabilir banka kredi tutarları karşılaştırıldığında devam eden işlerini mevcut varlıklarıyla karşılayabildiği, son 5 (beş) yıla ait finansal verileri kapsamında toplam varlıkları ve toplam yükümlülükleri ile cari varlıkları ve cari yükümlülükleri karşılaştırıldığında varlıklarının yükümlülüklerini rahatlıkla karşılayabildiği, öz sermaye/net değer tutarlarının da bu tespitleri güçlendirdiği, yıllar itibarıyla işletme sermayesinin, vergi öncesi kâr gibi finansal göstergelerinin tutarlı şekilde seyrettiği, ihale üzerinde bırakılan müdahilin mevcut malî durumunun sağlam ve geleceğe dönük olarak uzun vadede kârlı olduğu, davacının bu iddialarının yerinde olmadığı;
3) İhale karar bildiriminde başarılı istekli olarak bildirilen müdahil şirketin inşaat cirosunun 200 milyon TL’nin altında olduğu, söz konusu şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği iddiaları yönünden, müdahil şirketin 01/01/2014 tarihinden itibaren son beş yılda tamamlanan veya devam eden sözleşmeler için aldığı belgelendirilmiş ödemelerin tetkik edildiği, ödemelerin beş yıla bölünmesi ile hesaplanan ortalama yıllık inşaat cirolarının bulunduğu, müdahil şirketin 2014 yılında 1.820.140.079,79-TL, 2015 yılında 3.003.521.955,19-TL, 2016 yılında 3.980.117.258,94-TL, 2017 yılında 5.679.837.542,12-TL, 2018 yılında 9.129.245.113,42-TL cirosunun bulunduğu, toplam cironun 5 yıla bölünmesi ile hesaplanan ortalama yıllık inşaat cirosunun 4.722.572.389,89-TL olduğu, asgari 200.000.000-TL ciro koşulunun sağlandığı, davacının bu iddialarının yerinde olmadığı;
4) İhale Şartnamesi’nin Yeterlik Kriterleri Kısmı’nda yer alan 4.1.a maddesinde “Genel İnşaat Deneyimi – 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren son 10 yıl boyunca inşaat sözleşmeleri kapsamında ana yüklenici, OG üyesi, alt yüklenici olarak deneyim sahibi olmalıdır.” kuralına yer verildiği, ancak, ihale uhdesinde bırakılan müdahil şirket tarafından söz konusu yeterlilik kriteri sağlanmamış olmasına rağmen idarece bu hususun dikkate alınmadığı, söz konusu şirket tarafından son 11 yılda en az 150 milyon TL tutarında bir sözleşme veya toplam tutarı 200 milyon TL olan iki adet sözleşme kapsamında sulama, drenaj tesisleri veya su iletim hattı yapım işinin gerçekleştirilmediği iddiaları yönünden, müdahil şirketin Yukarı Harran Ovası Sulaması Ana Kanal İnşaatı işinde … İş Ortaklığı kapsamında … İnş. Gıd. Tur. Tic. A.Ş. ve … İnş. A.Ş. ile %33 oranında görev aldığı, şirketler arasında gerçekleştirilen devir işlemi neticesinde bu payın … İnş. Gıd. Tur. Tic. A.Ş. ile müdahil şirket arasında %50 oranına yükseldiği, işe ait sözleşmenin 16/01/1997 tarihinde imzalandığı ve işin geçici kabulünün 01/03/2020 tarihinde yapıldığı, mezkûr işin türünün Sulama ve Drenaj Tesisleri İnşaatı olduğu, ihale dokümanında aranan iş deneyim kriterini karşıladığı, işin belge tutarı devir öncesinde 4.674.710,12-TL iken, devir sonrasında bu rakamın 8.835.074,93-TL olduğu, toplam belge tutarının ise 13.509.785,05-TL olduğu, her yıl Yİ-ÜFE katsayısı (449,96/5,69=79,07908612) oranlarında yapılan değerlendirmeler dikkate alındığında güncel belge tutarının 1.068.341.455,38-TL olduğu, ortaklık oranına göre hesaplama yapıldığında ise müdahil şirketin devirden önceki belge tutarının 369.671.804,15 x 0,3333 = 123.211.612,30-TL olduğu, devirden sonraki belge tutarının 698.669.651,23 x 0,50 = 349.334.825,60- TL olduğu, toplamda 472.546.437,94-TL olarak gerçekleştiği, diğer taraftan Ankara İçmesuyu II. Merhale Projesi Gerede Sistemi İnşaatı işinde müdahil şirketin yüklenici sıfatıyla tek başına görev aldığı, işe ait sözleşmenin 27/12/2010 tarihinde imzalandığı, mezkûr işin türünün su iletim hattı inşaatı olduğu, ihale dokümanında aranan iş deneyim kriterini karşıladığı, sözleşme tarihindeki belge tutarı 282.651.582,02-TL iken, güncel belge tutarının 721.681.358,71-TL olduğu, söz konusu tutarın hesabında Yİ-ÜFE katsayısının 449,96 / 176,23 = 2,553254269988084 olarak kabul edildiği, müdahil şirketin en az 150.000.000-TL tutarında iş bitirme gerekliliğini sağladığı, davacının bu iddialarının yerinde olmadığı;
5) İhale Şartnamesi’nin Yeterlik Kriterleri Kısmı’nda bulunan 4.2. maddesinin (b) fıkrasında yer alan “Toplam 5.000 ha alanda sulama ve drenaj tesisleri yapmak” veya “Toplam 150.000 m kapalı sistem basınçlı borulu sulama şebekesi ve/veya su iletim hattı yapmış olmak.” şartının müdahil şirket tarafından sağlanmadığı iddiaları yönünden, müdahil şirketin Yukarı Harran Ovası Sulaması Ana Kanal İnşaatı işinde 216.793 ha alanı sulayacak 86.372 m uzunluğunda ana kanal inşaatı işini üstlendiği ve tamamladığı, ayrıca Harran Ovası Sulaması 6. Kısım İnşaatı işinde 28.683 ha alanda sulama ve drenaj tesisleri inşaatını gerçekleştirdiği, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
6) İhale Şartnamesi’nin Yeterlik Kriterleri Kısmı’nda yer alan “Kilit Personel” başlıklı 4. Bölümünde “İstekli, yeterliliğe esas olmak üzere aşağıdaki belirtilen minimum teknik elemanların (yeterli sayıda) bünyesinde mevcut olduğunu gösteren veya ihalenin kazanılması durumunda sahaya getirileceğine ilişkin firma taahhüdünü içeren gerekli belgeleri teklifi ile birlikte verecektir. İstekli, Kilit Personele ve uygun göreceği diğer personele ilişkin detayları, akademik nitelikleri ve çalışma deneyimleri hakkında bilgiler ile birlikte sunmalıdır. İstekli Bölüm IV’te (Teklif Formları) yer alan ilgili formları dolduracaktır.” düzenlemesi yer almasına rağmen, ihale uhdesinde bırakılan istekli tarafından bu konuya riayet edilmediği, bu hususun idarece göz ardı edildiği iddiaları yönünden, müdahil şirketin kilit personel, ekipman, saha organizasyonu, yöntem bildirimi, mobilizasyon çizelgesi ve inşaat çizelgesiyle ilgili belgeler ile sair destekleyici dokümanları teklif kapsamında sunduğu, işin yapımında çalıştırılacak personelin kimlik bilgileri ile deneyimlerine ilişkin belgelerin de yer aldığı, ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından sunulan belgelerin Bölüm VlI’deki (Yapım İşleri Şartnamesi) gereklilikleri karşılayacak ve gerekli detayları içerecek şekilde teklif kapsamında sunulan çalışma yöntemleri, iş programı ve malzeme temini ile uyumlu olduğu, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
7) İhale uhdesinde bırakılan istekli tarafından ihale konusu işin yapımında kullanılacak olan borulara ait metrajların azaltıldığı, bu malzemelere ilişkin nakliye ve işçilik kalemleri hususunda hiçbir açıklama yapılmadığı, farazi mesafeler ve miktarlar üzerinden teklif verildiği, CTP Boru ve Özel Parçalarının Teminine ilişkin Birim Fiyat Teklif Cetveli’nin 1 ila 16. maddeleri arasında yer alan (IVR-001 ila IVR-016 aralığı) pozlarında, 81 ila 88. maddeleri arasında yer alan (IVR-081 ila IVR-088 aralığı) pozlarında, 95 ila 101. maddeleri arasında yer alan (IVR-095 ila IVR-102 aralığı) pozlarında, IVR-125, IVR-126, IVR-127, IVR-133, IVR-140, IVR-141, IVR-148, IVR-149, IVR-150, IVR-151,IVR-196, IVR-202, IVR-204, IVR-205 pozlarında, 210 ila 219. maddeleri arasında yer alan (IVR-210 ila IVR-219 aralığı) pozlarında idarece verilen metraj ve adetlerin düşürüldüğü, aynı şekilde Çelik Boru ve Özel Parçalarının Teminine ilişkin olarak Birim Fiyat Teklif Cetveli’nde yer alan IVR-017 pozunda metrajların düşürüldüğü, yine PE ve HDPE Boru ve Özel Parçalarının Teminine ilişkin Birim Fiyat Teklif Cetveli’nin 18 ila 80. maddeleri arasında yer alan (IVR-018 ila IVR-080 aralığı) pozlarında, 89 ila 94. maddeleri arasında yer alan (IVR-089 ila IVR-094 aralığı) pozlarında, 102 ila 107. maddeleri arasında yer alan (IVR-102 ila IVR-107 aralığı) pozlarında, 128 ila 147. maddeleri arasında yer alan (IVR-128 ila IVR-147 aralığı) pozlarında, 198 ila 209. maddeleri arasında yer alan (IVR-198 ila IVR-209 aralığı) pozlarında, metraj ve adetlerin düşürüldüğü, Çelik, CTP, PE ve HDPE Borular ve ek parçaları ile vanalara ilişkin olarak verilen tekliflerin hangi objektif veri ve belgelere dayandığının açıklanmadığı, bu hususta gerçekçi proforma faturaların sunulmadığı, söz konusu pozlara ilişkin olarak hiçbir analiz sunulmadığı, idarece gönderilen analiz formatına göre nakliye kalemlerinin açıklanması gerektiği, müdahil şirket tarafından nakliye maliyetlerinin fiyat analizlerine eklenmediği iddiaları yönünden, müdahil şirket tarafından ihale konusu işin yapımında kullanılacak olan borulara ait birim fiyat teklif cetvelindeki metrajların azaltılmadığı, idarece belirlenen birim fiyat teklif cetvelindeki metrajların kullanıldığı, bu malzemelere ilişkin nakliye ve işçilik kalemleri hususunda idarece verilen analizlere göre açıklama yapıldığı, Çelik, CTP, PE ve HDPE Borular ve ek parçaları ile vanalara ilişkin olarak üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleriyle açıklama yapıldığı, üçüncü kişilerden alınan proforma faturaların ve analizlerin sunulduğu, proforma faturaların incelenmesinden nakliye giderlerinin teklife dâhil olduğunun anlaşıldığı, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
8) İhale uhdesinde bırakılan istekli tarafından boru hatlarının yapımında kullanılacak olan kum, çakıl, kırma taş ve stabilize maliyetlerine ilişkin olarak hiçbir açıklama yapılmadığı, tahsis yoluyla kullanılması düşünülen malzeme ocaklarından kum, çakıl, kırma taşın hazırlanması, taşıtlara yüklenmesi, hendek başına nakliyesi (ortalama 10 km) ve hendeğin içine serilmesi ve sıkıştırılmasına ilişkin işçilik, makine ve nakliyeye ilişkin olarak da hiçbir açıklama yapılmadığı iddiaları yönünden, müdahil tarafından yapılan aşırı düşük teklif açıklamasında projelerde gözüken tüm işletme bakım yollarının yerleri ve uzunluklarının ihale dokümanlarına uygun olarak belirlendiği, çalışma yapılacak yollara ait nakliye mesafelerinin ayrıntılı olarak hesaplamasının yapıldığı, analizlerde tüm yükleme, boşaltma, serme, sulama, sıklaştırma işlemlerine yer verildiği, müdahil şirket tarafından proje kapsamında kullanılacak malzemenin doğal yapı gereçleri raporunda belirtilen ocaklardan temin edilmesi yönünde maliyet analizi oluşturulduğu, fiyat teklifi alınarak maliyet analizlerinin teyit edildiği, tahsis yoluyla kullanılması düşünülen malzeme ocaklarından kum, çakıl ve kırma taşın hazırlanması, taşıtlara yüklenmesi, hendek başına nakliyesi (ortalama 10 km), hendeğin içine serilmesi ve sıkılaştırılmasına ilişkin işçilik, makine, yakıt ve nakliye giderlerinin analizlerde dikkate alındığı, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
9) İhale uhdesinde bırakılan firma tarafından analizlerde kullanılan adam-saat miktarlarının kamu kurumları tarafından emsal işlerde belirlenen analizlerde esas alınan miktarların altında olduğu, aşırı düşük teklif açıklamasında bulunan analizlerde yer alan işçilik birim fiyatlarının ihale tarihinde yürürlükte olan asgari saatlik ücretin altında olduğu iddiaları yönünden, dava konusu ihalenin 4734 sayılı Kanun’a tâbi olmadığı, Dünya Bankası Satın Alma Kurallarına göre gerçekleştirildiği, dolayısıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından yayımlanan birim fiyatların kullanılması zorunluluğunun bulunmadığı, bu işe özel olarak davalı idarece hazırlanmış imalat kalemleri/miktarları ve birim fiyat tarifelerinin mevcut olduğu, müdahil şirket tarafından sunulan teklifte ve aşırı düşük teklif açıklamasında bu kriterlere riayet edildiği, analizlerde yer alan işçiliklerin saatlik ücretinin ihale tarihinde geçerli olan 2019 yılı aylık brüt asgari ücret (2558,40 TL) üzerinden hesaplandığı, 2558,40 TL/ 225 saat = 11,37 TL/saat olarak bulunduğu, açıklamada düz işçi saatlik ücretinin 11,50 TL olarak kullanıldığı, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
10) İhale uhdesinde bırakılan isteklinin fiyat açıklamasında kullanılan analiz ile yardımcı ve alt analizlerde yer alan projenin ana girdilerinden biri olan mazot fiyatı için ihale tarihi itibarıyla güncel pompa fiyatları kullanılması gerekirken işin yapımı esnasında indirim alınacağı kabul edilerek açıklama yapılmasının gerçekçi bir yaklaşım olmadığı, açıklamalara dayanak teşkil eden herhangi bir proforma faturanın da sunulmadığı, varsayımlara istinaden yapılan aşırı düşük teklif açıklamasının kabulünün mümkün olmadığı iddiaları yönünden, davalı idarece EPDK’nın web sayfasından Petrol/Akaryakıt fiyatlarına ilişkin sorgulama gerçekleştirildiği, mazot fiyatı için ihale tarihi itibarıyla dağıtım firmalarınca EPDK’ya bildirilen güncel pompa fiyatları kullanıldığının görüldüğü, müdahil şirket tarafından 17/08/2019 tarihinde geçerli 5,19 TL/lt (KDV Dâhil) fiyatın esas alındığı, analizlerde kullanılan mazotlara ait birim fiyatların ihale tarihinde EPDK tarafından yayınlanan pompa fiyatlarından herhangi bir iskonto uygulanmadan kullanıldığı, davacının iddialarının yerinde olmadığı;

11) Müdahil şirket tarafından servis yolu yapımına ilişkin IVR-199 ve IVR-200 iş kalemlerine yönelik olarak birim fiyat teklif cetvelinde belirtilmiş olan miktarlar düşürülerek açıklama yapıldığı iddiaları yönünden, idarece IVR-199 iş kalemi için öngörülen metrajın 420.010 metre olduğu, idarece IVR-200 iş kalemi için öngörülen metrajın 1.170 metre olduğu, müdahil şirketin analizlerinde bu metrajlar kullanılarak açıklama yapıldığı, dolayısıyla müdahilin analizlerinde şeklen metrajların düşürülmesi gibi bir durumun söz konusu olmadığı, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
12) IVR-199 iş kaleminin “İşletme Bakım Yollarının Yapımı (Platform Genişliği 4 m)” olduğu, IVR-200 iş kaleminin ise “İşletme Bakım Yollarının Yapımı (Platform Genişliği 6 m) olduğu, müdahil şirketin IVR-199 iş kalemine yapmış olduğu birim fiyat teklifinin 3,30.-TL, IVR-200 iş kalemine yapmış olduğu birim fiyat teklifinin ise 33,50.-TL olduğu, IVR-199 ile IVR-200 iş kalemi arasındaki farkın yalnızca platform genişliği olmasına rağmen arada makul kabul edilebilecek sınırlar dâhilinde olmayan fiyat farkının bulunduğu iddiaları yönünden, müdahil şirketin iddia ettiğinin aksine IVR-199 ile IVR-200 iş kalemi arasında platform genişliği dışında esaslı farkların bulunmadığı, IVR-199 iş kalemi için idarece 44,13.-TL yaklaşık maliyet belirlendiği, müdahil şirketin IVR-199 iş kalemine yapmış olduğu birim fiyat teklifinin 3,30.-TL olduğu, davacı şirketin teklifinin 4$ olduğu, IVR-200 iş kalemi için idarece 67,20.-TL yaklaşık maliyet belirlendiği, müdahil şirketin IVR-200 iş kalemine yapmış olduğu birim fiyat teklifinin 33,50.-TL olduğu, davacı şirketin teklifinin 7$ olduğu, IVR-199 ile IVR-200 iş kalemleri arasında platform genişliği dışında esaslı bir fark olmamasına rağmen müdahil şirketin iki iş kalemine yönelik fiyat tekliflerinde makul kabul edilebilecek sınırlar dâhilinde olmayan fiyat farkının bulunduğu, IVR-199 iş kalemine müdahil şirket tarafından verilen 3,30.-TL fiyat teklifinin makul olmadığı, IVR-199 iş kalemi yönünden davacı şirketin iddialarının yerinde olduğu;
13) IVR-199 iş kalemine yönelik Teori Mekanik firmasından alınan 12/11/2019 tarihli fiyat teklifinde yalnızca işçilik için 3,25.-TL teklif verildiği, işçilik için 3,25.-TL teklif alınmışken kalan 0,05.-TL’ye diğer bütün işlerin yapılmasının mümkün olmadığı iddiaları yönünden, IVR-199 İş Kalemine yönelik Teori Mekanik firmasından alınan 12/11/2019 tarihli fiyat teklifinde yalnızca işçilik için 3,25.-TL teklif verildiği, müdahil şirketin iddia ettiği 0,32.-TL/metre işçilik girdisinin, 0,89 TL/metre ekipman girdisinin, 2,07 TL/metre mazot girdisinin, 0,02 TL/metre şantiye giderleri ve genel merkez girdilerinin ispatına yönelik başkaca herhangi bir fiyat teklifinin sunulmadığı, aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında bu miktarların neye istinaden bulunduğunun dayanaklarının gösterilemediği, davacının iddialarının yerinde olduğu;
14) Davalı idare tarafından hazırlanan Aşırı Düşük Teklif Değerlendirme Raporu’nda IVR-199 iş kalemi için “İstekli, proje sahasındaki mevcut yolların büyük oranda belediye tarafından sathi kaplama/BSK yapıldığı, fiziki olarak yeterli olduğu değerlendirmesi ile proje kapsamında yapılması gereken yol miktarının istenenden çok daha düşük (51 km) olacağını hesaplamış, teklifinde de bu durumdan bahsetmiştir.” değerlendirmelerine yer verildiği, metrajın bu şekilde düşürülmeyeceği iddiaları yönünden, birim fiyat teklif cetvelinde 420.010 metre olarak belirlenen IVR-199 iş kalemi miktarının müdahil şirketçe şeklen 51.000 metreye düşürülmediği, ancak, müdahil şirket tarafından verilen dilekçede “platform genişliği 4 metre olacak yolların tamamının 51 kilometre olarak belirlendiği, bu belirleme esas alınarak da IVR-199 iş kalemine ait 4 metre genişlikteki beher 1 metre yolun maliyetini hesaplamak için gerekli imalat girdileri ve miktarlarının tespit edildiği, bu tespit ile de IVR-199 iş kalemine ait beher metre için oluşturulan teklif fiyatının ihale eki teklif birim fiyat cetvelinde idare tarafından belirlenmiş olan 420.010,00 metre uzunlukla çarpılarak anılan iş kaleminin teklif tutarı ile toplam teklif bedelinin oluşturulduğu” beyanlarına yer verildiği, birim fiyat teklif cetvelinde 420.010 metre olarak belirlenen IVR-199 iş kalemi miktarı müdahil şirketçe şeklen 51.000 metreye düşürülmemekle birlikte, aşırı düşük teklif açıklama yazısında açıkça IVR-199 iş kalemi için proje kapsamında yapılacak olan 4 m platform genişliğindeki işletme bakım yollarının 51.348,73 m bulunduğunun belirtildiği, maliyetin de bu metre üzerinden hesaplandığı, davalı idarece “Yaklaşık maliyet çalışmaları sırasında mevcut projeye göre (10 yıl önce onaylanan) işlemlerin yapıldığı, yaklaşık maliyet çalışmaları sırasında ise projenin yerine ayriyeten bakılmadığı, isteklinin aşırı düşük teklif açıklamaları kapsamında işletme bakım yollarının hâlihazırda hizmet vereceğini ve bu imalatın birim fiyat teklif cetvelindeki miktar kadar yapılmayacağını öngörerek düşük teklif verdiği, mevcut yolların durumunun ayrıca Belediyeden teyit edilmediği, bundan dolayı ihale dokümanının değiştirilmediği, bu yollarda çalışmanın yapılamayacağı konusunun yüklenicinin kendi beyanı olduğu, idarenin İhale Dokümanı TST 37.3.’e göre ayrıntılı fiyat analizlerini değerlendirdikten sonra isteklinin teklif edilen fiyat ile sözleşmeyi uygulama kapasitesine sahip olduğu sonucuna vardığı” gerekçeleriyle müdahil şirketin aşırı düşük teklif açıklamasını yeterli gördüğü, diğer bütün istekliler idarenin beyanına güvenerek IVR-199 iş kaleminin 420.010 metre yapılacağını varsayarak teklifte bulunmuşken, müdahil şirket tarafından yapılması gereken yol miktarının 51.348,73 m olduğu varsayılarak ve bu miktar üzerinden hesaplama yaparak teklifte bulunulduğu, 420.010 metre değil de belirtilen miktarda yol yapılacağının müdahil şirketçe belgelendirilemediği, davalı idarece de ilgili kuruluşlardan herhangi bir teyitte bulunulmadığı, dolayısıyla birim fiyat teklif cetvelinde 420.010 metre olarak belirlenen IVR-199 iş kalemi miktarının müdahil şirketçe şeklen 51.000 metreye düşürülmemekle birlikte, esasında düşürüldüğü, bu şekilde fiyat avantajı sağlandığı, davacının iddialarının yerinde olduğu;
15) IVR-199 iş kalemine yönelik fiyat analizinde operatör makinist çalışma miktarının 0,0189 saat olarak gösterilmesi gerekirken 0,0074 saat olarak gösterildiği, 0,0115 saatin eksik gösterildiği iddiaları yönünden, müdahil şirketin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında IVR-199 iş kalemine yönelik sunduğu analizde “Ekipman” kısmında ekskavatör için 0,0033 saat, yükleyici için 0,0032 saat, motor greyder için 0,0036 saat, konkasör için 0,0040 saat, elek için 0,0015 saat, toprak silindiri için 0,0033 saat olmak üzere ekipman çalışma saatinin toplam 0,0189 saat olarak gösterildiği, ancak operatör makinist çalışma süresinin 0,0074 saat olarak gösterildiği, ekipman kısmında sayılan makinelerin çalışması için mutlaka operatör makinist kullanılması gerektiğinden, analizde operatör makinist çalışma süresi ile ekipman çalışma süresinin eşit olması gerektiği, müdahil şirketçe ilgili analizde ekipman çalışma saatinin 0,0189 saat olarak gösterildiği, ekipman çalışma saati olan 0,0189 saatten, operatör makinist çalışma süresi olan 0,0074’ün çıkarılması hâlinde, 0,0115 saat operatör makinist süresinin eksik gösterildiğinin anlaşıldığı, davacının iddialarının yerinde olduğu;
16) Çevre ve Şehircilik Bakanlığının belirlediği birim fiyat cetvelinde ekskavatörün 1 saatlik ücretinin 141,08.-TL olarak belirlenmesine rağmen, müdahil şirketin analizinde 53,24.-TL olarak gösterildiği iddiaları yönünden, uyuşmazlığa konu ihalenin 4734 sayılı Kanun’a tâbi olmadığı, dolayısıyla 4734 sayılı Kanun’un ve ilgili mevzuatın dava konusu olayda uygulanmasına imkân bulunmadığı, ihale dokümanında ekskavatörün saatlik ücretinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığının belirlediği birim fiyatların kullanılacağına dair herhangi bir hükmün bulunmadığı, ekskavatörün saatlik ücretine yönelik davalı idarece belirlenmiş bir birim fiyat tarifesinin bulunmadığı, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
17) Müdahil şirketin analizlerinde belirttiği en eski makinenin 2016 model olduğu, bütün ekipmanların leasing sözleşmesi ile kiralandığı, ihalenin 2019 yılında gerçekleştirildiği dikkate alındığında amortisman sürelerinin dolmasının mümkün olmadığı, amortisman kaleminin bedelsiz hesaplanmasının IVR-004, IVR-007, IVR-016, IVR-108, IVR-164, IVR-189, IVR-199, IVR-221 pozlarının tamamında haksız fiyat avantajı sağlanmasına yol açtığı iddiaları yönünden, dava konusu ihale kapsamında 5 adet ekskavatör, 1 adet sıyırıcı, 2 adet lastik tekerlekli sıkıştırıcı, 10 adet kamyon ve 2 adet su kamyonu olmak üzere 20 adet kilit ekipmanına ihtiyaç olduğunun belirlendiği, müdahil şirket tarafından teklif kapsamında sunulan ekipman listesinde yalnızca iki adet su kamyonunun 2008 model olduğunun belirtildiği, geri kalan bütün ekipmanların en az 2016 model olduğu, ihale dokümanının Bölüm III- Değerlendirme ve Yeterlilik Kriterleri kısmının “5. Ekipman” başlıklı kısmında, “İstekli, aşağıda listelenen Kilit Yüklenici ekipmanına erişimi olacağını göstermelidir. İstekli Bölüm IV’teki ilgili Formu kullanarak önerilen ekipman kalemleri hakkında daha fazla ayrıntı sunmalıdır. Belirtilen iş makineleri iş programına göre sahada bulundurulacaktır.” düzenlemesine yer verildiği, ihale dokümanının Bölüm IV-Teklif Formları kısmının “Ekipman” başlıklı kısmında da her bir ekipman hakkında detaylı formların doldurulmasının istenildiği, dolayısıyla ihale dokümanında istenen ekipmanların yeterlilik kriteri olarak öngörüldüğü, teklif kapsamında başka ekipmanların, işin yapımı esnasında başka ekipmanların kullanılabileceğine dair bir düzenlemeye yer verilmediği, müdahil şirket tarafından teklif kapsamında sunulan ekipman listesinde yalnızca iki adet su kamyonunun 2008 model olduğu, geri kalan bütün ekipmanların en az 2016 model olduğu, ihale tarihi olan 2019 yılı itibarıyla su kamyonu hariç diğer ekipmanların amortisman süresinin dolmadığı, bu giderlerin fiyat tekliflerine yansıtılmadığı, davacının iddialarının yerinde olduğu;
18) TIMP-Yap-01 Zeyilname No:2 Ek 5’te “4. Fiyat Farkı Çizelgeleri” kısmında “Baz Değer ve Tarih (Dördüncü sütunda belirtilir) ödenecek kalemler için tekliflerin açılmasından 28 gün önce geçerli olan endekstir.” düzenlemesine yer verildiği, mazot fiyatlarında ihale tarihinden 28 gün öncesi olan 17/10/2019 tarihinin esas alınması gerekirken 17/08/2019 tarihi itibarıyla geçerli olan 5,19.-TL’nin esas alındığı iddiaları yönünden, uyuşmazlığa konu ihalenin 4734 sayılı Kanun’a tâbi olmadığı, dolayısıyla 4734 sayılı Kanun’un ve ilgili mevzuatın dava konusu olayda uygulanmasına imkân bulunmadığı, TIMP-Yap-01 Zeyilname No:2 Ek 5’te “4. Fiyat Farkı Çizelgeleri” kısmında yer alan düzenlemenin sözleşmenin imzalanmasından sonra başlayan yapım sürecinde ödemesi yapılacak iş kalemlerine yönelik fiyat farklarının hesaplanmasında hangi endeksin esas alınacağına yönelik olduğu, ihale dokümanında teklif verme aşamasında hangi tarihteki mazot fiyatlarının baz alınacağıyla ilgili bir düzenlemenin bulunmadığı, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
19) IVR-189 iş kaleminde müdahil şirket tarafından analizlerde yanlış kur üzerinden hesaplama yapıldığı, … Boru Sanayi Ticaret A.Ş. isimli şirketten USD cinsinden alınan fiyat teklifinin kur çevrimi yapılırken ihale tarihinden 28 gün öncesi olan 17/10/2019 tarihi kurunun kullanılması gerekirken, 13/11/2019 tarihindeki kurun kullanıldığı iddiaları yönünden, uyuşmazlığa konu ihalenin 4734 sayılı Kanun’a tâbi olmadığı, dolayısıyla 4734 sayılı Kanun’un ve ilgili mevzuatın dava konusu olayda uygulanmasına imkân bulunmadığı, TIMP-Yap-01 Zeyilname No:2 Ek 5’te “4. Fiyat Farkı Çizelgeleri” kısmında “Baz Değer ve Tarih (Dördüncü sütunda belirtilir) ödenecek kalemler için Tekliflerin açılmasından 28 gün önce geçerli olan endekstir.” düzenlemesinin sözleşmenin imzalanmasından sonra başlayan yapım sürecinde ödemesi yapılacak iş kalemlerine yönelik fiyat farklarının hesaplanmasında hangi endeksin esas alınacağına yönelik olduğu, ihale dokümanında dövize bağlı olarak alınan fiyat tekliflerinin Türk Lirası olarak analize yansıtılması sırasında hangi tarih aralığındaki döviz kurlarının esas alınacağına ve bu tarihler arasındaki döviz kurlarının esas alınmaması hâlinde sunulan açıklamaların geçerli kabul edilmeyeceğine yönelik bir düzenlemenin bulunmadığı, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
20) Müdahil şirketin aşırı düşük teklif açıklamasında “Yataklama + Yastık + Gömlek Tabakası Malzemelerine” ilişkin olarak IVR-004, IVR-007, IVR-016, IVR-108, IVR-164, IVR-189 iş kalemleri bakımından değerlendirilmesi gereken maliyetleri dikkate alınmayarak haksız fiyat avantajı sağladığı, ocağının işletilmesi için gerekli olan her türlü müracaat, ruhsat, işletme belgesi, emisyon raporu, ÇED, GSM, mülkiyet izni, her türlü harç ve giderler, teknik nezaretçi atanması ve gerekmesi hâli için ocak işletme bedeli maliyetlerinin fiyat analizleri içerisinde gösterilmediği, kazılarda çıkan ve dolgularda kullanılmaya elverişli olmayan malzemelerin depo sahalarına konması için depo sahalarına ait her türlü işlemlerin maliyetlerinin analizlerde gösterilmediği, ocak işletmelerinde kullanması gerekebilecek olan dinamit, kaya delici vb. kaya patlatma için gerekli alet ve ekipmanların maliyetlerinin de analizlere dâhil edilmediği iddiaları yönünden, müdahil şirket tarafından “aşırı düşük teklif açıklamasında bir maden ocağının işletilmesi için gerekli olan her türlü müracaat, ruhsat, işletme belgesi, emisyon raporu, ÇED, GSM, mülkiyet izni, her türlü harç ve giderler, teknik nezaretçi atanması ve gerekmesi hâli için ocak işletme bedeli maliyetlerinin açıklama istenilen sekiz adet iş kalemine yönelik olarak düzenlenmiş bulanan analizlerin “Şantiye Giderleri” tutarı içerisinde yer verildiği, kazılardan çıkan ve dolgularda kullanılmaya elverişli olmayan malzemelerin depo sahalarına konması için depo sahalarına ait her türlü işlemlerin maliyetlerinin aşın düşük teklif sorgulamasına yönelik açıklamalar kapsamında açıklama istenilen IVR-004, IVR-007, IVR-016, IVR-108, IVR-164, IVR-189 iş kalemlerine ait analizlerde kazı fazlası malzeme ile ilgili her türlü işlemin maliyetleri olan depoya taşınması, düzeltilmesi ve serilmesi ile ilgili tüm makine ve ekipmanlara (yükleyici, arasöz, kamyon, kompaktör) ait analiz girdileri ve bu girdilere ait miktarlar detaylı olarak hesaplandığı ve analizlere yansıtıldığı, depo sahalarının işletilmesine yönelik diğer tüm giderlerin de analizlerde yer verilen “Şantiye Giderleri” kapsamında gösterildiği, saha gezilerinde söz konusu ihale dokümanında belirtilen ocak yerlerinin detaylı bir şekilde incelendiği, bu ocaklardan malzeme temininde patlayıcıya ihtiyaç olmayacağı ve malzemenin mevcut makine/ekipmanla rahatça kazılarak sökülebilmek suretiyle temin edilebileceğinin tespit edildiği, bu tespite dayalı olarak da kum, kum-çakıl ve stabilize malzemenin ocaklardan teminine yönelik kullanılması düşünülen tüm makine/ekipmana ait analiz girdileri ve bu analiz girdilerine ait miktarlar tespit edilerek analizlere dâhil edildiği” şeklinde beyanlara yer verildiği, davalı idarenin İhale Dokümanı TST 37.3.’e göre ayrıntılı fiyat analizlerini değerlendirdikten sonra isteklinin teklif edilen sözleşmeyi uygulama kapasitesine sahip olduğu sonucuna vardığı, her ne kadar davacı şirket tarafından müdahil şirketin IVR-199 pozunda beher metre için 0,01 TL/mt şantiye gideri hesapladığı, bu iş kaleminin tamamı için 420.010 mt * 0,01 TL/mt = 4.200,1 TL(DörtbinİkiYüzTürk Lirası) tuttuğu, bu iş ve işlemlerin bu fiyata yapılmasının imkânının bulunmadığı ileri sürülmekte ise de, bu beyanını ispatlar herhangi bir bilgi ve belgenin sunulamadığı, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
21) Müdahil şirket tarafından “Eski Sulama Sistemi Kırım Söküm İşlerinin Yapılması” ve diğer yıkım iş kalemine ilişkin olarak birim fiyat teklif cetvelinde belirtilmiş olan miktarlar düşürülerek açıklama yapıldığı, birim fiyat teklif cetvelinde idarece miktarı verilen pozlar arasında IVR-221 “Eski Sulama Sistemi Kırım Söküm İşlerinin Yapılması” pozu ile diğer yıkım pozları bulunduğu, bu açıdan birim fiyat teklif cetveline bakıldığında söz konusu iş kapsamında saha üzerinde 106700 metreküp tutarında oldukça kapsamlı ve maliyetli bir yıkım ve söküm çalışmasının yapılmasının gerekli olduğu, müdahil şirket tarafından söz konusu yıkım ve söküm çalışmaları kapsamında gerek kullanılacak makine ve ekipman gerekse yıkım yapılacak güzergâh ve yapıların miktarı üzerinde hiçbir analiz yapılmaksızın açıklama yapıldığı, aynı şekilde söz konusu şirket tarafından kullanılacak makine ve malzemelere ilişkin olarak hiçbir açıklama yapılmadığı, IVR-221 “Her Türlü Mevcut Yapıların Yıkılması ve Sökülmesi” işi için yaklaşık maliyetin 232,00.-TL olarak belirlendiği, müdahil şirket tarafından IVR-221 iş kalemine 33,00.-TL teklifte bulunulduğu, makul değerlendirilebilecek sınırların oldukça altında maliyetler belirlendiği iddiaları yönünden, davalı idarece gönderilen aşırı düşük teklif açıklama isteme yazısında açıklama istenilen iş kalemleri içinde “IVR-221 Her Türlü Mevcut Yapıların Yıkılması ve Sökülmesi” iş kaleminin de yer aldığı, birim fiyat teklif cetvelinde IVR-221 iş kalemine yönelik miktarın 106.700 metreküp olarak belirtildiği, idarece verilen analiz formatı esas alınarak oluşturulan analizde 33,00.-TL birim fiyatının “Birim Fiyat Tarifleri” esas alınmak suretiyle açıklandığı, söz konusu iş kalemine ilişkin açıklamalar ile ilgili analizlerde yer alan tüm ana malzeme ve işçiliklere ait proforma faturalar ve fiyat tekliflerinin sunulduğu, işçilik bedellerinin ihalenin gerçekleştirildiği yıl olan 2019 yılı için öngörülen saatlik asgari ücretin üzerinde olduğu, davacı şirket tarafından IVR-221 iş kalemi için 4$ teklifte bulunulduğu, davacının teklifinin müdahilin teklifinden daha az olduğu, davacının iddialarının yerinde olmadığı;
E) Sonuç olarak;
1) … Genel Müdürlüğü Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığının … tarih ve E…. sayılı dava konusu işleminin, … İnşaat Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş’nin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden, müdahil şirketin iddia ettiğinin aksine IVR-199 ile IVR-200 iş kalemi arasında platform genişliği dışında esaslı farkların bulunmadığı, IVR-199 iş kalemi için idarece 44,13.-TL yaklaşık maliyet belirlendiği, müdahil şirketin IVR-199 iş kalemine yapmış olduğu birim fiyat teklifinin 3,30.-TL olduğu, davacı şirketin teklifinin 4$ olduğu, IVR-200 iş kalemi için idarece 67,20.-TL yaklaşık maliyet belirlendiği, müdahil şirketin IVR-200 iş kalemine yapmış olduğu birim fiyat teklifinin 33,50.-TL olduğu, davacı şirketin teklifinin 7$ olduğu, IVR-199 ile IVR-200 iş kalemleri arasında platform genişliği dışında esaslı bir fark olmamasına rağmen müdahil şirketin iki iş kalemine yönelik fiyat tekliflerinde makul kabul edilebilecek sınırlar dâhilinde olmayan fiyat farkının bulunduğu, IVR-199 iş kalemine müdahil şirket tarafından verilen 3,30.-TL fiyat teklifinin makul olmadığı;
IVR-199 İş Kalemine yönelik Teori Mekanik firmasından alınan 12/11/2019 tarihli fiyat teklifinde yalnızca işçilik için 3,25.-TL teklif verildiği, müdahil şirketin iddia ettiği 0,32.-TL/metre işçilik girdisinin, 0,89 TL/metre ekipman girdisinin, 2,07 TL/metre mazot girdisinin, 0,02 TL/metre şantiye giderleri ve genel merkez girdilerinin ispatına yönelik başkaca herhangi bir fiyat teklifinin sunulmadığı, aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında bu miktarların neye istinaden bulunduğunun dayanaklarının gösterilemediği;
Birim fiyat teklif cetvelinde 420.010 metre olarak belirlenen IVR-199 iş kalemi miktarının müdahil şirketçe şeklen 51.000 metreye düşürülmediği, ancak, müdahil şirket tarafından verilen dilekçede “platform genişliği 4 metre olacak yolların tamamının 51 kilometre olarak belirlendiği, bu belirleme esas alınarak da IVR-199 iş kalemine ait 4 metre genişlikteki beher 1 metre yolun maliyetini hesaplamak için gerekli imalat girdileri ve miktarlarının tespit edildiği, bu tespit ile de IVR-199 iş kalemine ait beher metre için oluşturulan teklif fiyatının ihale eki teklif birim fiyat cetvelinde idare tarafından belirlenmiş olan 420.010,00 metre uzunlukla çarpılarak anılan iş kaleminin teklif tutarı ile toplam teklif bedelinin oluşturulduğu” beyanlarına yer verildiği, birim fiyat teklif cetvelinde 420.010 metre olarak belirlenen IVR-199 iş kalemi miktarı müdahil şirketçe şeklen 51.000 metreye düşürülmemekle birlikte, aşırı düşük teklif açıklama yazısında açıkça IVR-199 iş kalemi için proje kapsamında yapılacak olan 4 m platform genişliğindeki işletme bakım yollarının 51.348,73 m bulunduğunun belirtildiği, maliyetin de bu metre üzerinden hesaplandığı, davalı idarece “Yaklaşık maliyet çalışmaları sırasında mevcut projeye göre (10 yıl önce onaylanan) işlemlerin yapıldığı, yaklaşık maliyet çalışmaları sırasında ise projenin yerine ayriyeten bakılmadığı, isteklinin aşırı düşük teklif açıklamaları kapsamında işletme bakım yollarının hâlihazırda hizmet vereceğini ve bu imalatın birim fiyat teklif cetvelindeki miktar kadar yapılmayacağını öngörerek düşük teklif verdiği, mevcut yolların durumunun ayrıca Belediyeden teyit edilmediği, bundan dolayı ihale dokümanının değiştirilmediği, bu yollarda çalışmanın yapılamayacağı konusunun yüklenicinin kendi beyanı olduğu, idarenin İhale Dokümanı TST 37.3.’e göre ayrıntılı fiyat analizlerini değerlendirdikten sonra isteklinin teklif edilen fiyat ile sözleşmeyi uygulama kapasitesine sahip olduğu sonucuna vardığı” gerekçeleriyle müdahil şirketin aşırı düşük teklif açıklamasını yeterli gördüğü, diğer bütün istekliler idarenin beyanına güvenerek IVR-199 iş kaleminin 420.010 metre yapılacağını varsayarak teklifte bulunmuşken, müdahil şirket tarafından yapılması gereken yol miktarının 51.348,73 m olduğu varsayılarak ve bu miktar üzerinden hesaplama yaparak teklifte bulunulduğu, 420.010 metre değil de belirtilen miktarda yol yapılacağının müdahil şirketçe belgelendirilemediği, davalı idarece de ilgili kuruluşlardan herhangi bir teyitte bulunulmadığı, dolayısıyla birim fiyat teklif cetvelinde 420.010 metre olarak belirlenen IVR-199 iş kalemi miktarının müdahil şirketçe şeklen 51.000 metreye düşürülmemekle birlikte, esasında düşürüldüğü, bu şekilde fiyat avantajı sağlandığı;
Müdahil şirketin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında IVR-199 iş kalemine yönelik sunduğu analizde “Ekipman” kısmında ekskavatör için 0,0033 saat, yükleyici için 0,0032 saat, motor greyder için 0,0036 saat, konkasör için 0,0040 saat, elek için 0,0015 saat, toprak silindiri için 0,0033 saat olmak üzere ekipman çalışma saatinin toplam 0,0189 saat olarak gösterildiği, ancak operatör makinist çalışma süresinin 0,0074 saat olarak gösterildiği, ekipman kısmında sayılan makinelerin çalışması için mutlaka operatör makinist kullanılması gerektiğinden, analizde operatör makinist çalışma süresi ile ekipman çalışma süresinin eşit olması gerektiği, müdahil şirketçe ilgili analizde ekipman çalışma saatinin 0,0189 saat olarak gösterildiği, ekipman çalışma saati olan 0,0189 saatten, operatör makinist çalışma süresi olan 0,0074’ün çıkarılması hâlinde, 0,0115 saat operatör makinist süresinin eksik gösterildiğinin anlaşıldığı;
Dava konusu ihale kapsamında 5 adet ekskavatör, 1 adet sıyırıcı, 2 adet lastik tekerlekli sıkıştırıcı, 10 adet kamyon ve 2 adet su kamyonu olmak üzere 20 adet kilit ekipmanına ihtiyaç olduğunun belirlendiği, müdahil şirket tarafından teklif kapsamında sunulan ekipman listesinde yalnızca iki adet su kamyonunun 2008 model olduğunun belirtildiği, geri kalan bütün ekipmanların en az 2016 model olduğu, ihale dokümanının Bölüm III- Değerlendirme ve Yeterlilik Kriterleri kısmının “5. Ekipman” başlıklı kısmında, “İstekli, aşağıda listelenen Kilit Yüklenici ekipmanına erişimi olacağını göstermelidir. İstekli Bölüm IV’teki ilgili Formu kullanarak önerilen ekipman kalemleri hakkında daha fazla ayrıntı sunmalıdır. Belirtilen iş makineleri iş programına göre sahada bulundurulacaktır.” düzenlemesine yer verildiği, ihale dokümanının Bölüm IV-Teklif Formları kısmının “Ekipman” başlıklı kısmında da her bir ekipman hakkında detaylı formların doldurulmasının istenildiği, dolayısıyla ihale dokümanında istenen ekipmanların yeterlilik kriteri olarak öngörüldüğü, teklif kapsamında başka ekipmanların, işin yapımı esnasında başka ekipmanların kullanılabileceğine dair bir düzenlemeye yer verilmediği, müdahil şirket tarafından teklif kapsamında sunulan ekipman listesinde yalnızca iki adet su kamyonunun 2008 model olduğu, geri kalan bütün ekipmanların en az 2016 model olduğu, ihale tarihi olan 2019 yılı itibarıyla su kamyonu hariç diğer ekipmanların amortisman süresinin dolmadığı, bu giderlerin fiyat tekliflerine yansıtılmadığı;
Belirtilen hukuka aykırılıklar göz önüne alındığında müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiğinden, dava konusu işlemin müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması isteminin reddine yönelik kısmında hukuka uygunluk bulunmadığı;
2) Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığının 07/04/2020 tarih ve E.219668 sayılı işleminin, ihalenin davacı şirketin uhdesinde bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden, davaya konu ihalenin 4734 sayılı Kanun’un 3. maddesinin (c) bendi uyarınca yapıldığı, idari yargı yetkisinin idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olduğu, idare mahkemelerince yerindelik denetimi yapılamayacağı, müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması sonrasında davalı idarece kaynakların etkin ve verimli kullanılması açısından yapılacak yerindelik değerlendirmesi sonucunda takdir yetkisi kullanılarak ihalenin davacı şirket uhdesinde bırakılıp bırakılmayacağına karar verilmesi gerektiği, bu aşamada dava konusu işlemin ihalenin davacı şirketin uhdesinde bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden karar verilmesine yer olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlemin, müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden iptaline, ihalenin davacı şirketin uhdesinde bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, usûle ilişkin olarak, uyuşmazlığın idare mahkemelerinin görevi dâhilinde olmadığı, finansmanı Dünya Bankası tarafından sağlanan ihalenin Dünya Bankası Satın Alma Düzenlemelerine göre gerçekleştirildiği, Dünya Bankasının ön incelemesine tâbi olan ihalelerde şikâyet başvurusunun Dünya Bankası tarafından reddedilmesi üzerine ihale kararına yönelik olarak yargı mercilerine başvurulabileceğine yönelik bir düzenlemenin bulunmadığı, bu nedenle Dünya Bankası onayından geçen şikâyetin reddi kararlarına karşı yargı yoluna başvurulamayacağı, davacının dava açma ehliyetinin bulunmadığı, istekli olabilecekler tarafından ihale ve ön yeterlik dokümanı ile teklife çağrı dokümanına, ihaleye teklif sunan istekliler tarafından ise tekliflerinin başarısız bulunma işlemine veya sözleşme niyet bildirim kararına karşı şikâyet başvurusunda bulunulabileceği, başka bir isteklinin teklifine yönelik olarak itirazda bulunulamayacağı, şikâyet başvurusunda bulunulabilecek hususların sayma suretiyle belirtildiği, ihale dokümanı ve eklerine göre şikâyete konu edilemeyecek bir hususun dava konusu yapılmasının usûlen mümkün olmadığı, davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmesi gerektiği, davanın süre aşımı nedeniyle reddine karar verilmesi gerektiği; esasa ilişkin olarak, ihalenin 4734 sayılı Kanun’un 3. maddesinin (c) bendi uyarınca istisna kapsamında Dünya Bankası Satın Alma Düzenlemeleri dikkate alınarak gerçekleştirildiği, anılan düzenlemede yerel mevzuatın aksine, tekliflerin değerlendirilmesi ve aşırı düşük teklif sorgulamalarına ilişkin olarak detaylı düzenlemelere yer verilmediği, ihale komisyonunun takdir yetkisinin esas alındığı, IVR-199 iş kalemine yönelik olarak yapılan incelemede, isteklilerce verilen tekliflerin birbirleri ile uyumlu olmadığı, çok düşük ve çok yüksek tekliflerin bulunduğu, bu sebeple Teklif Sahiplerine Talimat (TST) m.30.3 ve Teklif Bilgi Formu (TBF) m.30.3 uyarınca yapılan değerlendirmede en yüksek teklifin değil, ortalama teklif fiyatının dikkate alındığı, 1. ve 2. sıradaki istekliler arasında 14.810.504,00-TL fiyat farkının bulunduğu, IVR-199 iş kalemi için ortalama fiyat teklifi kullanıldığında fiyat farkının kapanmadığı, sıralamanın değişmediği, diğer isteklilerin rekabet konumlarını haksız şekilde etkileyecek bir sapma ya da çekince bulunmadığı, TST m.29.2’de belirtildiği şekliyle, işlerin kapsam, kalite ve yapımını esas itibarıyla etkileyen, idarenin sahip olduğu hakları veya teklif sahibinin yükümlülüklerini esas itibarıyla etkileyen, düzeltildiği takdirde diğer teklif sahiplerinin rekabet konumlarını haksız şekilde etkileyen bir sapma ya da çekince olmadığı, Aşırı Düşük Teklifleri Tanımlama ve Değerlendirme Kılavuzunda, genel ilkelere yer verildiği, Dünya Bankası Satın Alma Düzenlemelerine göre gerçekleştirilmiş yeterli örnek bulunmadığından isteklilerce yerel mevzuat kuralları dikkate alınarak açıklama yapıldığı, anılan düzenlemelerde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesinde ihale komisyonunun takdir yetkisinin esas alındığı, dava konusu ihalede yerel mevzuatın uygulanma imkânının bulunmadığı, IVR-199 iş kalemine teklif edilen 3,30-TL fiyatın hatalı olduğu varsayılarak yapılan değerlendirmede, ilk iki istekli arasındaki fiyat farkının kapanmadığı, sıralamanın değişmediği, isteklinin düşük fiyat vererek avantajlı duruma geçmeye çalıştığına dair herhangi bir kanıt bulunmadığı, diğer teklif sahiplerinin rekabet konumlarını haksız şekilde etkileyen bir durumun oluşmadığı, teklif bütünlüğü çerçevesinde bu iş kalemine ait eksik fiyatın diğer iş kalemlerinin fiyatına dâhil edildiği kanaatine ulaşıldığı, sözleşmenin gerçekleştirilmesinde herhangi bir şüphe oluşmayacağına ikna olunarak teklifin kabul edilmesinin kamu yararına uygun olduğuna karar verildiği, değerlendirme raporunda da bu hususun vurgulandığı, anılan iş kaleminin kârlı olarak yapılmasa da genel fiyat teklifi içerisinde tolere edilebilecek mertebede olduğunun değerlendirildiği, Mahkeme kararında Dünya Bankası Satın Alma Düzenlemeleri ve Aşırı Düşük Teklifleri Tanımlama ve Değerlendirme Kılavuzunun dikkate alınmadığı, anılan düzenlemelerin hangi maddelerine aykırılık bulunduğu açıklanmadan iptal kararı verildiği, özellikle IVR-199 iş kalemi ve amortismana ilişkin olarak Kamu İhale Genel Tebliği’ne göre değerlendirme yapılarak karar verildiği, ihale konusu işe ait pozların kamu kurumu pozları ile karşılaştırılamayacağı, aşırı düşük teklif açıklamalarında fiyatın kendisinin değil, açıklamaların uygun olup olmadığının değerlendirilmesi gerektiği, fiyatın uygun olmadığı şeklinde bir değerlendirme yapılamayacağı, Mahkeme’nin teklifin değerlendirme dışı bırakılması gerektiğine karar vererek yerindelik denetimi yaptığı, zira aşırı düşük teklif sorgulamasında idarenin yeniden açıklama isteme yetkisinin bulunduğu; müdahil tarafından, usûle ilişkin olarak, uyuşmazlığın idare mahkemelerinin görevi dâhilinde olmadığı, finansmanı Dünya Bankası tarafından sağlanan ihalenin Dünya Bankası Satın Alma Düzenlemelerine göre gerçekleştirildiği, Dünya Bankasının ön incelemesine tâbi olan ihalelerde şikâyet başvurusunun Dünya Bankası tarafından reddedilmesi üzerine ihale kararına yönelik olarak yargı mercilerine başvurulabileceğine yönelik bir düzenlemenin bulunmadığı, bu nedenle Dünya Bankası onayından geçen şikâyetin reddi kararlarına karşı yargı yoluna başvurulamayacağı, davacının dava açma ehliyetinin bulunmadığı, istekli olabilecekler tarafından ihale ve ön yeterlik dokümanı ile teklife çağrı dokümanına, ihaleye teklif sunan istekliler tarafından ise tekliflerinin başarısız bulunma işlemine veya sözleşme niyet bildirim kararına karşı şikâyet başvurusunda bulunulabileceği, başka bir isteklinin teklifine yönelik olarak itirazda bulunulamayacağı, şikâyet başvurusunda bulunulabilecek hususların sayma suretiyle belirtildiği, ihale dokümanı ve eklerine göre şikâyete konu edilemeyecek bir hususun dava konusu yapılmasının usûlen mümkün olmadığı, davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmesi gerektiği, davanın süre aşımı nedeniyle reddine karar verilmesi gerektiği; esasa ilişkin olarak, açıklama istenilen iş kalemleri paçal iş kalemi olmasına karşın, idarece gönderilen analiz formatlarında analiz girdi miktarlarına yer verilmediği, açıklamaların neye göre yapılacağı ve hangi belgeler ile tevsik edileceğine dair bir belirleme yapılmadığı, IVR-199 ve IVR-200 iş kalemleri başlıkları itibarıyla benzer olarak gözükse de maliyetlerinin farklı olduğu, aşırı düşük teklif açıklamalarında fiyatın kendisinin değil, açıklamaların uygun olup olmadığının değerlendirileceği, fiyatın uygun olmadığı şeklinde bir değerlendirme yapılamayacağı, idarece analiz girdilerinin verilmediği, her isteklinin kendi analizini yaptığı, uygulama projesi olmayan bir işte, pozlar arasında oransal karşılaştırma yapılmasının sağlıklı sonuçlar vermeyeceği, IVR-199 iş kalemi için teklif edilen 3,30-TL’nin fiyat teklifi dikkate alınarak belirlenmediği, kendileri tarafından yapılan fiyat analizi ile belirlendiği, asgari ücretin altında olmayacak şekilde işçilik girdisi ve diğer analiz girdilerine yönelik belgelere açıklama ekinde yer verildiğinden analizde yer alan tutarların ispatına yönelik başkaca bir fiyat teklifi alınmasına gerek bulunmadığı, iş kalemi miktarının kesinlikle 51.000 metreye düşürülmediği, 420.000 metre üzerinde hesaplama yapılarak teklif verildiği, Mahkeme’nin soyut gerekçelerle adeta niyet okuyarak karar verdiği, ihale dokümanında veya aşırı düşük sorgulamasında operatör çalışma saati ile ekipman çalışma sürelerinin eşit olacağına dair herhangi bir düzenlemenin bulunmadığı, saat girdi miktarlarının uzun yıllara dayanan verimlilik hesapları sonucu oluşan miktarlar olduğu, ekipman saat miktarının, makinanın “faydalı çalışma süresi”nin yanında, bakım, temizlik ve kontrol gibi sebeplerle bekleme yaptığı sürelerin dikkate alınması suretiyle hesaplandığı, operatör işçilik süresinin ise sadece “faydalı çalışma” yapılan süreler dikkate alınarak belirlendiği, ayrıca bir operatörün yapım sürecinde farklı ekipmanları kullanabileceği, bu sebeple ekipman çalışma süreleri ile operatör çalışma sürelerinin eşit olmasının teknik olarak mümkün olmadığı, ihale dokümanında, sadece yeterlik kriteri olarak öngörülen ekipmanın kullanılacağına, bu ekipmanların dışında başka bir ekipmanın kullanılamayacağına dair herhangi bir düzenlemenin bulunmadığı, dava konusu işin yapımı aşamasında yeterlik kriteri olarak belirlenen ekipmanlardan daha fazla sayıda ekipmana ihtiyaç duyulacağı, işin daha fazla ekipman kullanılarak gerçekleştirilmesinin önünde herhangi bir engelin bulunmadığı, nitekim ihale dokümanında yeterlik kriteri olarak 5 adet ekskavatöre yer verilmiş iken, teklif ile birlikte sunulan Yapım Metodolojisi’nde 10 adet ekskavatörün iş başında bulundurulacağının taahhüt edildiği, ihale dokümanında veya aşırı düşük teklif sorgusunda, aşırı düşük teklif açıklamalarında yeterlik kriteri olarak belirlenen ekipmanların kullanılacağına dair bir düzenleme yapılmadığı, müdahil tarafından yapılan açıklamalar kapsamında amortisman maliyetine ilişkin olarak, kullanılacak ekipmanların amortisman sürelerinin dolmuş olması sebebiyle amortisman maliyetinin sıfır olarak belirlendiği, öte yandan yeterlik kriteri olarak belirlenen 20 adet kilit ekipman ihale konusu işte kullanılacak tüm ekipmanı kapsamamakla birlikte, söz konusu ekipmanın bile maliyet analizinin istenilmediği, sadece erişim imkânının teklif kapsamında sunulacak form ile gösterilmesinin istenildiği, aşırı düşük teklif sorgusunda söz konusu ekipmana ilişkin herhangi bir bilgi ve belge istenilmediği, ihale dokümanında işin yapımı aşamasında başka ekipmanların kullanılabileceğine dair düzenlemeye yer verilmediği çıkarımından hareketle değerlendirme yapılmasında hukuka uygunluk bulunmadığı, Dünya Bankası’nın aşırı düşük teklif açıklamalarına ilişkin Kılavuzu’na göre, ihale komisyonunun, isteklinin sözleşmeyi “toplam teklif bedeli” ile yapabilme kabiliyetine sahip olup olmadığının değerlendirilmesi gerektiği, uyuşmazlıkta ihale komisyonunun toplam teklif bedeli üzerinden bir değerlendirme yaparak karar verdiği, Mahkeme’ce anılan Kılavuz’da yer alan düzenlemelere göre bir değerlendirme yapılması gerekirken, sadece IVR-199 iş kalemine yönelik eksik, hatalı ve yanlış değerlendirmeler ile karar verildiği, 14.810.504,00-TL kamu zararına neden olunduğu, davacının dolar üzerinden teklif verildiği dikkate alındığında bu zararın davanın açıldığı tarih itibarıyla 57.708.000-TL seviyelerine ulaştığı, eşit muamele ilkesi kapsamında davacı şirkete ait aşırı düşük teklif açıklamasının da incelenmesi gerektiği, Mahkeme’ce müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği yönünde karar verilerek yerindelik denetimi yapıldığı, zira aşırı düşük teklif sorgulamasında idarenin yeniden açıklama isteyebilme yetkisinin bulunduğu; davacı tarafından, ihale üzerinde kalan firma tarafından aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında sunulan analizlerde işçilik, malzeme, birim fiyat ve amortisman gibi girdilerin fiyatlarının düşürüldüğü ya da hiç yer verilmediği, iş kalemlerinde eksik ve gerçeğe aykırı hesaplama yapıldığı, ihale üzerinde kalan firmanın aşırı düşük teklif açıklamasında kullanılan mazot girdi fiyatının gerçeğe aykırı olarak belirlendiği, daha düşük mazot fiyatı kullanılarak haksız fiyat avantajı sağlandığı, ihale şartnamesinin fiyat farkına ilişkin 14.7. maddesine göre, aşırı düşük teklif açıklaması yapılırken kullanılması gereken rayiçlerin tekliflerin açıldığı tarihten 28 gün öncesine ait olması gerektiği, mazot fiyatı için ihale tarihi itibarıyla güncel pompa fiyatları kullanılması gerekirken işin yapımı esnasında indirim alınacağı kabul edilerek açıklama yapılmasının gerçekçi bir yaklaşım olmadığı, yataklama, yastık ve gömlekleme malzemeleri bakımından değerlendirilmesi gereken maliyetlerin dikkate alınmadığı, fiyatların tutturulabilmesi amacıyla ihale dokümanlarına aykırı bir tarihteki döviz kurunun dikkate alındığı, ekskavatörün 1 saatlik ücretinin gerçek ücretin çok altında belirlendiği, dava konusu işlemin, ihalenin kendileri üzerinde bırakılması isteminin reddine ilişkin kısmı yönünden karar verilmesine yer olmadığı kararı verilmesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI : Davacı tarafından, iptal davası açılamayacağı iddiasında hukuka uygunluk bulunmadığı, dava açma açma ehliyetinin bulunduğu, davanın süresinde açıldığı, müdahil şirketin aşırı düşük teklif açıklamalarının Dünya Bankası Aşırı Düşük Teklif Değerlendirme Kılavuzuna aykırı olduğu, IVR-199 iş kaleminde bazı gider kalemlerinin hesaplamalara dâhil edilmediği, teklif edilen bedelin tahmini bedelin çok altında kaldığı, yanlış değerlendirmeler ve tutarsızlıkların göz ardı edildiği, IVR-199 iş kaleminin “İşletme Bakım Yollarının Yapımı (Platform Genişliği 4 m)” olduğu, IVR-200 iş kaleminin ise “İşletme Bakım Yollarının Yapımı (Platform Genişliği 6 m) olduğu, müdahil şirketin IVR-199 iş kalemine yapmış olduğu birim fiyat teklifinin 3,30.-TL, IVR-200 iş kalemine yapmış olduğu birim fiyat teklifinin ise 33,50.-TL olduğu, IVR-199 ile IVR-200 iş kalemi arasındaki farkın yalnızca platform genişliği olmasına rağmen arada makul kabul edilebilecek sınırlar dâhilinde olmayan fiyat farkının bulunduğu, IVR-199 iş kalemine yönelik Teori Mekanik firmasından alınan 12/11/2019 tarihli fiyat teklifinde yalnızca işçilik için 3,25.-TL teklif verildiği, işçilik için 3,25.-TL teklif alınmışken kalan 0,05.-TL’ye diğer bütün işlerin yapılmasının mümkün olmadığı, birim fiyat teklif cetvelinde 420.010 metre olarak belirlenen IVR-199 iş kalemi miktarı müdahil şirketçe şeklen 51.000 metreye düşürülmemekle birlikte, aşırı düşük teklif açıklama yazısında açıkça IVR-199 iş kalemi için proje kapsamında yapılacak olan 4 m platform genişliğindeki işletme bakım yollarının 51.348,73 m bulunduğunun belirtildiği, diğer bütün istekliler idarenin beyanına güvenerek IVR-199 iş kaleminin 420.010 metre yapılacağını varsayarak teklifte bulunmuşken, müdahil şirket tarafından yapılması gereken yol miktarının 51.348,73 m olduğu varsayılarak ve bu miktar üzerinden hesaplama yaparak teklifte bulunulduğu, IVR-199 iş kalemine yönelik fiyat analizinde operatör makinist çalışma miktarının 0,0189 saat olarak gösterilmesi gerekirken 0,0074 saat olarak gösterildiği, müdahil şirketin analizlerinde belirttiği en eski makinenin 2016 model olduğu, bütün ekipmanların leasing sözleşmesi ile kiralandığı, ihalenin 2019 yılında gerçekleştirildiği dikkate alındığında amortisman sürelerinin dolmasının mümkün olmadığı, amortisman kaleminin bedelsiz hesaplanmasının IVR-004, IVR-007, IVR-016, IVR-108, IVR-164, IVR-189, IVR-199, IVR-221 iş kalemlerinin tamamında haksız fiyat avantajı sağlanmasına yol açtığı, Dünya Bankası onayının dosyanın esası bakımında hukukî bir bağlayıcılığının bulunmadığı; müdahil tarafından, fiyat farkına ilişkin düzenlemenin, sözleşmenin imzalanmasından sonra başlayan yapım sürecinde ödemesi yapılacak iş kalemlerine yönelik fiyat farklarının hesaplanmasında, hangi endeksin esas alınacağına yönelik olduğu, söz konusu düzenlemenin aşırı düşük teklif sorgulamasına yönelik açıklama kapsamında istekli tarafından analiz girdileri fiyatının belirlenmesi ile uzaktan yakından bir ilgisinin bulunmadığı, gerek ihale dokümanında gerekse aşırı düşük teklif açıklama istem yazısında, istekliler tarafından belirlenecek olan analiz girdilerinin birim maliyetlerinin nasıl oluşturulacağına veya mazot girdisine ilişkin olarak hangi tarih aralığındaki fiyatların esas alınacağına yönelik bir düzenlemeye yer verilmediği, maden ocağının işletilmesi için gerekli olan her türlü müracaat, ruhsat, işletme belgesi, emisyon raporu, ÇED, GSM ve mülkiyet izni için gerekli olan her türlü harç ve giderlerine analizlerin “Şantiye Giderleri” kısmında yer verildiği, açıklama istenilen IVR-004, IVR-007, IVR-016, IVR-108, IVR-164, IVR-189 iş kalemlerine ait analizlerde, kazı fazlası malzemenin depoya taşınması, düzeltilmesi ve serilmesi ile ilgili tüm makine ve ekipmanlara (yükleyici, arasöz, kamyon, kompaktör) ait analiz girdileri ve bu girdilere ait miktarların detaylı olarak hesaplandığı, malzeme temininde patlayıcıya ihtiyaç olmayacağı ve malzemenin mevcut makine/ekipman ile rahatça kazılarak sökülebilmek suretiyle temin edilebileceği, kum, kum-çakıl ve stabilize malzemenin ocaklardan teminine yönelik kullanılması düşünülen tüm makine/ekipmana ait analiz girdileri ve miktarların analizlere dâhil edildiği, gerek ihale dokümanında gerekse aşırı düşük teklif açıklama istem yazısında, VR-199 iş kalemine yönelik fiyat analizinde ekskavatörün bir saatlik ücreti için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenen 141,08 TL fiyatın esas alınması gerektiğine yönelik bir düzenlemenin yer almadığı, ihale dokümanında yer alan birim fiyat tarifleri, kesin projeler, genel teknik şartname ve yönergeler, özel teknik şartname ve eki raporlar ile bu dokümanlara yönelik yayımlanmış bulunan zeyilnameler esas alınmak suretiyle, IVR-199 iş kalemini oluşturan analiz girdileri (işçilik, malzeme, makine ve teçhizat vb.) ile bu girdilere ait miktarların tek tek hesaplandığı ve yapılan bu hesaplamada ekskavatörün 1 saatlik ücretinin 53,27 TL/saat olarak belirlendiği, dava konusu işlemin, ihalenin davacı şirketin üzerinde bırakılması isteminin reddine ilişkin kısmı yönünden karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesinde hukuka ve usûle aykırılık bulunmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’İN DÜŞÜNCESİ : Davacı şirketin temyiz isteminin reddi ile temyize konu Mahkeme kararının, dava konusu işlemin, ihalenin davacı şirketin uhdesinde bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmının onanmasına; davalı idarenin ve müdahilin temyiz istemlerinin kabulü ile temyize konu Mahkeme kararının, dava konusu işlemin, müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden iptaline ilişkin kısmının bozulmasına, bu kısım yönünden davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, 2577 sayılı Kanun’un 17. maddesinin 2. fıkrası uyarınca duruşma yapılmasına gerek görülmeksizin ve dosya tekemmül ettiğinden davalı idarenin ve müdahilin yürütmenin durdurulması istemleri hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY:
Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi kapsamında Türkiye Cumhuriyeti ile Dünya Bankası arasında … tarihinde Kredi Anlaşması, … tarihinde … Anlaşması imzalanmıştır.
Söz konusu anlaşmalar kapsamında 252 Milyon Amerikan Doları Kredi, 2 Milyon Amerikan Doları Hibe olmak üzere toplamda 254 Milyon Amerikan Doları uluslararası finansman sağlanmıştır.
DSİ Genel Müdürlüğü Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı’nca Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi (P158418) kapsamında 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 3. maddesinin (c) bendine istinaden söz konusu uluslararası finansman ile gerçekleştirilecek olan TIMP-YAP-01 ihale kayıt numaralı “Ereğli-İvriz Sol Sahil Sulaması Yenileme” işi ihalesine ait onay belgesi 16/10/2019 tarihinde düzenlenmiştir.
Yaklaşık maliyetin 511.303.194,38.-TL olarak belirlendiği “Ereğli-İvriz Sol Sahil Sulaması Yenileme” işi ihalesi 14/11/2019 tarihinde, Küresel Çevre Fonu Hibe Anlaşması uyarınca “Dünya Bankası IPF Alıcıları İçin Satın Alma Düzenlemeleri” kapsamında gerçekleştirilmiştir.
Toplam 14 istekli tarafından teklif verilen söz konusu ihalede, … İnşaat Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş. (müdahil şirket) tarafından en avantajlı teklif olarak 324.265.141,60.-TL, davacı şirket tarafından ise ikinci en avantajlı teklif olarak 339.075.645,00.-TL teklif verilmiştir.
İdarece, sınır değerin 344.073.292,70-TL olarak belirlendiği ihalede, teklifleri sınır değerin altında kalan davacı şirket ve müdahil şirketten aşırı düşük teklif açıklaması istenilmiştir.
Her iki istekli tarafından yapılan aşırı düşük teklif açıklamalarının uygun bulunması üzerine ihalenin en avantajlı teklif sahibi istekli olan müdahil şirketin uhdesinde bırakılmasına karar verilmiştir.
Aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesine ilişkin Rapor 02/03/2020 tarihinde Dünya Bankasına bildirilmiş, Dünya Bankası’ndan 03/03/2020 tarihinde, müdahil şirket ile sözleşme yapılmasına uygun görüş bildirilmesi anlamına gelen, “itirazı yok kaydı (no-objection)” alınarak 04/03/2020 tarihinde ihale sonuçlandırılmış ve ihale karar bildirimi 06/03/2020 tarihinde tüm isteklilere iletilmiştir.
Davacı şirket tarafından 20/03/2020 tarihinde, müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması ve ihalenin uhdelerinde bırakılmasına karar verilmesi istemiyle şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.
Şikâyet başvurusunun incelenmesi sonucunda hazırlanan Detaylı İnceleme ve Sonuç Raporu, “itirazı yok kaydı (no-objection)” alınmak üzere 03/04/2020 tarihinde Dünya Bankası’na gönderilmiş, Dünya Bankası’ndan 06/04/2020 tarihinde “itirazı yok kaydı (no-objection)” alınması üzerine Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığının 07/04/2020 tarih ve E.219668 sayılı işlemi ile şikâyet başvurusunun reddine karar verilmiştir.
Bunun üzerine, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığının 07/04/2020 tarih ve E.219668 sayılı işleminin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 3. maddesinin (c) bendinde “Uluslararası anlaşmalar gereğince sağlanan dış finansman ile yaptırılacak olan ve finansman anlaşmasında farklı ihale usul ve esaslarının uygulanacağı belirtilen mal veya hizmet alımları ile yapım işleri; uluslararası sermaye piyasalarından yapılacak borçlanmalara ilişkin her türlü danışmanlık ve kredi derecelendirme hizmetleri; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının teknolojiye, güvenliğe, banknot ve kıymetli evrak üretimi ve basımına ilişkin mal ve hizmet alımları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının dış kaynak temini ve danışmanlık hizmeti alımları; özelleştirme uygulamaları için 24/11/1994 tarih ve 4046 sayılı Kanun çerçevesinde yapılacak her türlü danışmanlık hizmet alımları; hava taşımacılığı yapan teşebbüs, işletme ve şirketlerin ticari faaliyetlerine ilişkin mal ve hizmet alımları, … ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri hariç bu Kanun’a tâbi değildir.” kuralı yer almaktadır.
04/02/2019 tarih ve TFO9363 sayılı Küresel Çevre Fonu Hibe Anlaşması’nın “Proje Uygulaması” başlıklı ekinin “Tedarik” başlıklı III. Bölümünde, “Proje’nin 2. Kısmı için gerekli olan ve hibe gelirlerinden finanse edilecek tüm mallar, işler, danışmanlık dışı hizmetler ve danışmanlık hizmetleri, Temmuz 2016 tarihli ve Kasım 2017’de revize edilen ‘Dünya Bankası IPF Alıcıları İçin Satın Alma Düzenlemeleri’nde belirlenen veya bunlara atıfta bulunulan şartlar uyarınca temin edilecektir.” düzenlemesi yer almaktadır.
Dünya Bankası IPF Borçluları İçin Satın Alma Düzenlemeleri’nin “Anormal Derecede Düşük Teklifler” başlıklı kısmında, “5.65 Anormal Derecede Düşük Teklif, Teklif fiyatının diğer Teklif bileşenleri ile birlikte Borçluda Teklif Sahibinin / Danışmanın sözleşmeyi teklif edilen fiyatla gerçekleştirmesi konusunda şüpheye yol açacak şekilde düşük görünmesidir.
5.66 Borçlunun potansiyel olarak Anormal Derecede Düşük Teklif tespit ettiği durumlarda, Borçlu teklif sahibinden yazılı açıklama ister ve bu kapsamda sözleşmenin konusuna, kapsamına, önerilen metodolojiye, programa, risk ve sorumluluk dağılımına ve teklife çağrı dokümanının diğer gerekliliklerine göre Teklif fiyatının ayrıntılı fiyat analizlerini talep eder.
5.67 Eğer ayrıntılı fiyat analizlerini değerlendirdikten sonra Borçlu Teklif Sahibinin teklif edilen fiyat ile sözleşmeyi uygulama kapasitesine sahip olmadığı sonucuna varırsa, Teklifi reddeder.” düzenlemelerine yer verilmiştir.
Anormal Derecede Düşük Tekliflerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz’un “Yaygın Kısaltmalar ve Tanımlanan Terimler” bölümünde, “Esas Olarak Değerlendirmeye Uygun Teklif: İhale Belgelerinde belirtilen uygunluk, teknik ve ticari gerekliliklerden büyük ölçüde sapmalar olmaksızın eksiksiz olarak değerlendirilen tekliftir.”; “Giriş” bölümünde, “Anormal Ölçüde Düşük bir Teklifin işleme alınması için beş aşama vardır: 1-Tespit: Borçlu piyasadaki mevcut fiyatlar veya maliyet tahmini ile karşılaştırmaya dayalı olarak potansiyel bir Anormal Ölçüde Düşük Teklif tutarı tespit eder; 2. Açıklama: Borçlu İstekliden/Teklif sahibinden (bundan sonra istekli olarak anılacaktır) açıklama talep eder; 3-Gerekçe: İstekli, Borçlunun talebine dayalı olarak verdiği fiyata ait gerekçe hazırlar; 4-Doğrulama: Borçlu, Anormal Ölçüde Düşük bir Fiyat olup olmadığını doğrulamak maksadıyla İsteklinin gerekçesini tamamen analiz eder; 5-Karar: Borçlu, Bankanın itiraz etmeyerek Teklifi kabul etme veya reddetme kararını tamamen belgelendirir.”; “Tespit” başlıklı bölümünde, “…Alınan Tekliflerin sayısına bağlı olarak, potansiyel bir Anormal Ölçüde Düşük Teklifi belirlemenin iki yolu vardır. Beşten daha az Yeterli ve Uygun Teklif alındığında, Teklif bedeli Borçlunun maliyet tahmininin % 20 veya daha fazla altındaysa, Borçlu Teklifin Anormal Ölçüde Düşük olup olmadığını belirlemek için Teklif bedelini Teklif Veren ile netleştirmelidir. Göreceli yol en az beş adet yeterli ve uygun bedeli kullanarak istatistiksel hesaplama yapar. Düşük Teklif, alınan Yeterli ve Uygun Tekliflerin ortalamasının altındaki bir standart sapma miktarında daha fazla düşük olduğunda, potansiyel bir Anormal Ölçüde Düşük Teklif tanımlanmış olur. … Eğer potansiyel bir Anormal Ölçüde Düşük Teklif belirlenirse, Borçlu, Teklif Veren tarafından büyük ölçüde düşük miktarda belirlenmiş olabilecek Teklife has bazı kısımları belirlemek için Teklifi ön değerlendirmeden geçirmelidir. Ön değerlendirmeden elde edilecek bulgulara bağlı olarak, Borçlu, anormal ölçüde düşük görünen belirli öğeler hakkında Teklif Verenden açıklama talep etmelidir.”; “Açıklama” başlıklı bölümünde, “Borçlu tarafından potansiyel bir Anormal Ölçüde Düşük Teklif belirlendiğinde ve Borçlunun o Teklif Verene sözleşmenin verilmesini teklif etmesi hâlinde, Borçlunun, değerlendirilen toplam Teklif bedeli dâhilinde Teklif Verenin sözleşmeyi yerine getirme kapasitesini ispat etme zorunluluğu vardır. Teklif Veren talep edilen açıklamayı zamanında vermediği ve Teklif de bu sebeple reddedilmediği sürece, Borçlu, bu süreçteki bütün beş aşamayı tamamlamadan önce potansiyel bir Anormal Ölçüde Düşük Teklifi otomatik olarak reddetmemelidir.”; “Ön Değerlendirme” alt başlıklı bölümünde, “Borçlu, sözleşmenin her bir kısmına ait ortalama ara toplamları belirledikten sonra, bu toplamlar en düşük fiyat teklifini yapan Teklif Verenin vermiş olduğu ilgili ara toplamlar ile kıyaslanır. Eğer en düşük teklifi yapan Teklif Verenin vermiş olduğu ara toplamlar aynı yüzdelik oranla ortalama ara toplamların altında bulunuyorsa, en düşük fiyatı veren Teklif veren genel giderlerini büyük ölçüde düşük olarak hesaplamış olabilir veya oranlarında istisnai bir şekilde düşük kâr marjını ve zarar karşılığını seçmiş olabilir. Bu tür durumlarda, Borçlunun ilave değerlendirmesi, Teklif verenin genel giderlerinin hesap dağılımı ile kâr marjı ve zarar karşılıklarını belirleme esaslarının netleştirilmesi üzerine yoğunlaşmalıdır. Eğer eksik, sözleşmenin belirli bir kısmı için, ortalama ara toplam ile en düşük fiyat teklifini yapan Teklif veren Tarafından verilen teklif toplam arasında ise, Borçlunun ilave değerlendirmesi, Teklifinin ilgili parçasının ayrıntılı fiyat analizleri ve değerlendirmeleri üzerine yoğunlaşmalıdır.”; “Açıklığa Kavuşturma Talebi” alt başlıklı bölümünde, “Borçlunun teklif verene yapacağı açıklığa kavuşturma talebinin içeriği Teklif Verenin üzerinde dikkatle eğilmiş bir cevap vermesini gerekli kılmalıdır. Borçlu aynı zamanda bilgilerin nasıl verileceği ile formlar ve şablonlar içerebileceğini de hükme bağlamalıdır. Bu amaçla kullanılabilecek olan örnek bir “Birim Fiyatların Ayrıntılı Analiz Formu” Ek-2’de verilmiştir.”; “Kaynak Girdilerinin ve Fiyatlamanın Netliğe Kavuşturulması” alt başlıklı bölümünde, “Eğer Borçlu, teklif Verenin Teklifin belirli bir kısmı ile ilgili olan kaynak girdisi tahmininin, gerçekçi olmayabileceğini veya Borçlunun ilgili tahmininin önemli bir miktarda altında olduğunu belirlerse, Borçlu, Teklif verenden, Borçlunun ikna olacağı şekilde Teklif Verenin aşağıdakileri yerine getirme esaslarını netliğe kavuşturmasını talep edecektir. a) İlgili kaynak girdisinin tahmin edilmesi, b) Kendisinin toplam teklif bedeli dâhilinde, temel düzenlemelerin değiştirilebileceği veya yerlerine yenilerinin konulabileceğinin belirlenmesi; eğer Borçlu, Teklif Verenin bir kaynak girdisinin, gerçekçi olmayabileceğini veya Borçlunun ilgili tahmininin önemli bir miktarda altında olduğunu belirlerse, Borçlu, gerekli olduğu ölçüde, sorgulanan kaynak girdisi ile ilgili ayrıntılı ilave fiyat analizleri dâhil olmak üzere ilgili kaynak girdisinin fiyatlandırmasına temel teşkil edecek uygun deliller sunmasını isteyecektir.”; “Teklif Verenin Genel Açıklamalarının Açıklığa Kavuşturulması” alt başlıklı bölümünde, “Genel harcamaların bir Teklif bedeline dâhil edilme esasları temel olarak, Teklif Verenler arasında değişiklik gösterebilir ve bu sebeple önemli ölçüde dalgalanabilir. Borçlu bu sebeple gerekli olursa, teklif değerlendirme esnasında, Teklif verenlerin kendilerinin genel harcamaları hakkında ayrıntılı bilgiler vermelerini gerekli kılabilir.”; “Gerekçe” başlıklı bölümünde, “Teklif Verenlerin gerekçesi Borçlu tarafından talep edilen bütün bilgileri ve Teklif verenin kendisinin Teklif bedelini belirlerken kullandığı bütün belgeleri içermelidir. Teklif Verenin gerekçesi, kendisinin işgücü gereksinimleri, malzemelerin kaynağı ve hacmi, inşaat tesisi ve ekipmanı, nakliye mesafeleri gibi Borçlunun açıklama istediği gereksinimlerin yerine getirilmesi için gerekli olan tahminlerini içerebilir.”; “Doğrulama” başlıklı bölümünde, “Borçlunun, Teklif Verenin kendi Teklifine verdiği fiyat üzerinden sözleşmeyi taahhüt etme yeteneğini değerlendirmesi, Teklifin diğer unsurları ve bunların Teklif Verenin gerekli olan kaynak girdilerinin tahmini ile tutarlılığını bir arada olacak şekilde Teklif Veren tarafından sağlanacak ve yerine getirilecek olan Ürünlerin veya İşlerin bir kısmı veya hepsinin fiyat analizleri üzerinde yoğunlaşmalıdır. Borçlu aynı zamanda Teklif Verenin benzer fiyatlarda daha önceki başarılı performanslarını ve sözleşme uygulamalarını değerlendirmelidir. Eğer gerekli olursa Teklif Verenden ilave açıklama istenebilir. Bazı sebeplerden ötürü, Borçlunun maliyet tahmininin altında olan bir teklif bedeli anormal ölçüde düşük olarak değerlendirilmeyebilir. Örneğin: a) Teklif Veren ölçek ekonomisinden faydalanıyor olabilir; b) Teklif Veren bilinçli olarak stratejik şekilde maliyet altında teklif verme pozisyonu alabilir; c) Teklif Veren daha verimli ve yenilikçi bir çalışma yöntemi önermiş olabilir; d) Teklif Veren muvazaalı bir piyasaya zorla girmeye çalışıyor olabilir; e) Teklif Veren bir devlet sübvansiyonu almış olabilir. Teklif Verenin vermiş olduğu fiyat analizlerinin ve ayrıntılı gerekçelerinin teyit edilmesinden sonra, Borçlu, Teklif Bedelinin, Teklifin diğer unsurlarıyla birlikte makul olmayan şekilde düşük olup olmadığını, Teklif Verenin verilen fiyat için sözleşmeyi başarılı bir şekilde yerine getirme kapasitesini gösterip göstermemesi ölçüsünde belirleyecektir. Eğer Borçlu ikna olmazsa ve Bankanın itirazının olmamasına bağlı olarak, Teklif reddedilmelidir.”; “Karar” başlıklı bölümde ise, “Borçlular, ön inceleme işlemlerine tabi sözleşmeler için, Bankanın güvene dayalı denetleme işleminin bir parçası olarak, Teklifin kabul veya reddinin tavsiye edilmesinin Bankanın itirazının bulunmamasına tabi olduğunun farkında olmalıdır.” düzenlemeleri yer almaktadır.
İhale dokümanında yer alan Teklif Sahiplerine Talimatlar (TST) düzenlemesinin” Teklif Gereklerinin Karşılanıp Karşılanmadığının Tespiti” başlıklı 29. maddesinde, “29.2. Esas itibarıyla gereklilikleri karşılayan bir Teklif, önemli bir sapma, çekince veya ihmal olmaksızın ihale dokümanının gerekliliklerini karşılayan tekliftir. Önemli bir sapma, çekince veya ihmal: a) kabul edilmesi hâlinde; i) sözleşmede belirtilen işin kapsamını, niteliğini veya yerine getirilmesini önemli ölçüde etkileyecek olan; veya ii) ihale dokümanıyla uyuşmayan bir şekilde, önerilen sözleşme kapsamında İdarenin haklarını veya İsteklinin yükümlülüklerini önemli ölçüde sınırlayacak olan; veya b) düzeltildiği takdirde, esas itibarıyla gereklilikleri karşılayan bir teklif sunan diğer isteklilerin rekabetçi konumunu haksız şekilde etkileyecek olan durumdur.”; “Aşırı Düşük Teklifler” başlıklı 37. maddesinde, “37.1. Aşırı Düşük Teklif, Teklif fiyatının diğer Teklif bileşenleri ile birlikte, isteklinin Sözleşmeyi teklif eden fiyatla gerçekleştirmesi konusunda maddi şüpheye yol açacak ölçüde düşük görünmesidir. 37.2. Teklifin Aşırı Düşük Teklif olduğu ihtimalinin tespit edildiği durumlarda, İdare istekliden yazılı açıklama isteyecek ve bu kapsamda sözleşmenin konusuna, kapsamına, önerilen metodolojiye, programa, risk ve sorumluluk dağılımına ve ihale dokümanının diğer gerekliliklerine göre Teklif fiyatının ayrıntılı fiyat analizlerini talep edecektir. 37.3. İdare, ayrıntılı fiyat analizlerini değerlendirdikten sonra İsteklinin teklif edilen fiyat ile sözleşmeyi uygulama kapasitesine sahip olmadığı sonucuna varırsa, İsteklinin Teklifini reddedebilir.” düzenlemelerine yer verilmiştir.
İhale dokümanında yer alan Teklif Bilgi Formu (TBF) düzenlemesinin, “Tekliflerin Değerlendirilmesi ve Karşılaştırılması” başlıklı bölümünün TST 30.3. maddesinde, “Teklif çizelgelerinde eksik bırakılan/fiyatlandırılmayan kalemler için ayarlama, ilgili iş kalemi için yeterliklik şartlarını esas itibarıyla karşılayan diğer tekliflerde aynı iş kalemi için verilen en yüksek fiyat dikkate alınarak yapılacaktır. Eğer bir iş kalemine veya bileşene ait fiyat, gereklilikleri önemli ölçüde karşılayan diğer Tekliflerden türetilemiyorsa, İdare en iyi tahminini kullanacaktır.”; TST 50.2 numaralı bölümünün “İhale Kararı Bildirimi’ne İlişkin Şikâyet Başvurusu Yapılması” başlıklı maddesinde, “İtiraz süresi, Teklif Bilgi Formunda aksi belirtilmediği sürece şikâyetin sunulması ve cevabın verilmesini kapsayacak şekilde on (10) İş Günüdür. Sadece tek bir teklif sunulan durumlarda İtiraz süresi uygulanmaz. İtiraz süresi, İdare’nin İhale Kararı Bildirimini her bir İstekliye göndermesi ile başlar (TST 42). İstekliler bildirimi takip eden üç (3) İş Günü içerisinde yazılı olarak şikâyetini sunabilir. İdarenin cevap süresi, Şikâyeti aldığı tarihten sonra beş (5) İş Gününü geçemeyecektir. Bu sürenin geçilmesi hâlinde itiraz süresi beş (5) İş Günü uzatılacaktır.”; “Şikâyet sonrasında bilgilendirmenin yapılması” başlıklı maddesinde, “İdare İhale Kararı Bildirimi sonrasında üç (3) İş Günü içerisinde sunulmayan şikâyet taleplerine, İhale Sonuç Bildirimi’ni takip eden onbeş (15) İş Gününü aşmayacak bir süre içerisinde cevap verecektir.”; “Şikâyet başvurusunun alındığına dair teyit” başlıklı maddesinde, “İdare Şikâyetin alındığı tarihten itibaren üç (3) İş Günü içerisinde başvuruyu aldığını teyit edecektir.”; “Şikâyet sadece Dünya Bankası’na sunulmuş ise” başlıklı maddesinde, “Banka Şikâyetin alındığı tarihten itibaren üç (3) İş Günü içerisinde şikâyeti gereği için İdareyle paylaşacaktır.”; “Şikâyetin tüm bilgi ve belgeler ile birlikte Dünya Bankası’na gönderilmesi” başlıklı maddesinde, “Şikâyet alındıktan sonra en kısa zamanda” düzenlemesine yer verilmiştir.

HUKUKÎ DEĞERLENDİRME:
1. Temyize konu Mahkeme kararının, dava konusu işlemin, ihalenin davacı şirketin uhdesinde bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmında ve davacı şirketin bazı iddiaları ile davalı idarenin ve müdahilin usûle yönelik itirazlarında hukuka uygunluk bulunmadığına ilişkin kısımlarında hukukî isabetsizlik bulunmamaktadır.
2. Temyize konu Mahkeme kararının, dava konusu işlemin, müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden iptaline ilişkin kısmının incelenmesine gelince;
Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi kapsamında Türkiye Cumhuriyeti ile Dünya Bankası arasında 15/02/2019 tarihinde Kredi Anlaşması, 04/02/2019 tarihinde Küresel Çevre Fonu Hibe Anlaşması’nın imzalandığı, anılan Hibe Anlaşmasının “Proje Uygulaması” başlıklı ekinin, “Tedarik” başlıklı III. Bölümünde, Proje kapsamındaki ihalelerin “Dünya Bankası IPF Alıcıları İçin Satın Alma Düzenlemeleri” kapsamında gerçekleştirileceğinin belirtildiği, 4734 sayılı Kanun’un 3. maddesinin (c) bendinde yer alan kural uyarınca da uyuşmazlığa konu ihalenin istisna kapsamında olduğu, ceza ve ihaleden yasaklama hükümleri hariç 4734 sayılı Kanun’a tâbi olmadığı anlaşılmaktadır.
Dünya Bankası’nın ihalelere yönelik aktarılan düzenlemeleri incelendiğinde, teklif fiyatının diğer teklif bileşenleri ile birlikte, Borçluda (İhaleyi gerçekleştiren idare / Uyuşmazlığa konu ihale özelinde, DSİ Genel Müdürlüğü), teklif sahibinin sözleşmeyi teklif edilen fiyatla gerçekleştirmesi konusunda şüpheye yol açacak şekilde düşük olmasının aşırı düşük teklif olarak tanımlandığı, aşırı düşük tekliflerin “Anormal Derecede Düşük Tekliflerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz”da (Kılavuz) yer alan düzenlemelere göre tespit edilip değerlendirilmesi gerektiği, buna göre, teklif sayısının beşten fazla olduğu ihalelerde tekliflerin ortalamasının altındaki bir standart sapma miktarından daha düşük olan tekliflerin, potansiyel bir aşırı düşük teklif olarak kabul edileceği, aşırı düşük teklifin tespit edilmesi durumunda Kılavuz’da yer alan beş aşamanın (1-Tespit, 2-Açıklama, 3-Gerekçe, 4-Doğrulama, 5-Karar) tamamlanması sağlanmadan teklifin otomatik olarak reddedilemeyeceği, öncelikle aşırı düşük teklif sahibinden yazılı açıklamalarının istenilmesi gerektiği, bu kapsamda sözleşmenin konusuna, kapsamına, önerilen metodolojiye, programa, risk ve sorumluluk dağılımına göre ayrıntılı fiyat analizinin istenileceği, uygun olması hâlinde anılan Kılavuz’un ekinde yer alan “Birim Fiyatların Ayrıntılı Analiz Formu”nun teklif sahiplerine verilebileceği, aşırı düşük teklif açıklamalarının, isteklinin iş gücü gereksinimleri, malzemelerin kaynağı ve hacmi, inşaat tesisi ve ekipmanı, nakliye mesafeleri gibi konularda, açıklama istenilen iş kalemlerinin yerine getirilmesi için gerekli olan tahminlerini içerebileceği, aşırı düşük teklif açıklamalarında kullanılan analizlerde yer alan fiyat ve miktarların nasıl tevsik edileceğine ilişkin olarak Kılavuz’da herhangi bir düzenlemenin yer almadığı, bu konuda aşırı düşük teklif açıklaması yapılacak isteklilere serbesti tanındığı, buna karşın, aşırı düşük teklif açıklamalarının değerlendirilmesine ilişkin olarak, sözleşmenin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi noktasında ihale komisyonunda oluşacak kanaatin (takdir yetkisi), Kılavuz’daki ifadesiyle, komisyonun, sözleşmenin teklif edilen toplam fiyat ile başarılı bir şekilde gerçekleştirilebileceğine “ikna olmasının” esas alındığı, bu kapsamda, aşırı düşük teklif açıklamalarıyla birlikte sunulan fiyat analizleri incelendikten sonra, toplam teklif bedelinin, teklifin diğer unsurlarıyla birlikte değerlendirilmesinin öngörüldüğü, nihaî olarak, teklif edilen toplam fiyat ile sözleşmenin başarılı bir şekilde yerine getirilip getirilemeyeceği konusunda ihale komisyonunun ikna olup olmamasının önem arz ettiği, ihale komisyonu tarafından gerekli görülmesi hâlinde (aşırı düşük teklif açıklamalarından sözleşmenin başarılı bir şekilde gerçekleştirilebileceğine ikna olmaması) ilave açıklamalar ve uygun delillerin sunulmasının istenilebileceği, öte yandan, teklif sahibinin bilinçli ve stratejik olarak zararına teklif vermesi gibi bazı durumlarda (söz konusu durumlara ilişkin belli başlı örnekler Kılavuz’da liste hâlinde sayılmıştır) aşırı düşük tekliflerin değerlendirme dışı bırakılmayabileceği, özellikle bu gibi durumlarda ve her hâlükârda değerlendirme yapılırken isteklinin daha önceki başarılı performanslarının da dikkate alınması gerektiği, ancak en son aşamada aşırı düşük tekliflerin kabul veya reddine karar verilmesinin Dünya Bankası’nın onayına (itirazı yok kaydı) tâbi olduğu anlaşılmaktadır.
4734 sayılı Kanun’a tâbi olarak gerçekleştirilen ihalelerde, aşırı düşük tekliflerin açıklanmasına ilişkin süreçlerin detaylı bir şekilde düzenlendiği, bu kapsamda Kamu İhale Genel Tebliği’nin ilgili maddelerinde, aşırı düşük teklif açıklamalarında kullanılan fiyat analizlerinde yer alan verilerin nasıl tevsik edileceğinin ayrıntılı bir şekilde düzenlendiği, analizlere dayanak teşkil edebilecek bilgi ve belgelerin tek tek sayıldığı, söz konusu bilgi ve belgelerin hangi şekil şartlarını taşıması gerektiğinin ayrıntılı bir şekilde düzenlendiği, aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesine ilişkin sürecin sıkı şekil şartlarına bağlanarak tek aşamada sonuçlandırılmasının öngörüldüğü ve ihale komisyonunun takdir yetkisinin büyük ölçüde sınırlandırılığı görülmekte iken; Dünya Bankası’na ait ihale düzenlemelerinde, aşırı düşük teklif açıklamalarına ilişkin sürecin ayrıntılı düzenlenmediği, teklifi aşırı düşük olarak kabul edilen isteklilerden yazılı olarak açıklama istenileceği ve bu açıklamalarda fiyat analizlerinin sunulması gerektiğine yönelik düzenlemeler yer almakta ise de, nihaî olarak, toplam teklif bedeli üzerinden yapılacak bir değerlendirme sonucunda sözleşmenin başarılı bir şekilde yerine getirilip getirilemeyeceği konusunda ihale komisyonunun ikna olup olmamasının esas alındığı, ihale komisyonuna, açıklamaların ikna edici bulunmaması durumuna ilişkin olarak ilave açıklamalar ve uygun delillerin sunulmasını isteme yetkisinin verildiği, başka bir anlatımla, aşırı düşük teklif açıklamalarına ilişkin sürecin iki aşamalı olarak gerçekleştirilmesinin öngörüldüğü, bu kapsamda ilk yazılı açıklamanın istenildiği birinci aşamanın sıkı şekil şartlarına bağlanmadığı, isteklilere açıklamalarını oluşturmaları konusunda bir serbesti tanındığı, ancak, ihale komisyonunun birinci aşamadaki açıklamalardan sözleşmenin başarılı bir şekilde gerçekleştirilebileceğine ikna olmaması durumunda ikinci aşamaya geçileceği, bu aşamada ise, ihale komisyonu tarafından özellikli konulara ilişkin olarak daha ayrıntılı ilave açıklamaların ve uygun delillerin sunulmasının istenilebileceği, aşırı düşük teklif açıklamalarının netleştirilmesine ilişkin sürecin bu şekilde ihale komisyonunun takdirinde gerçekleştirileceği anlaşılmaktadır.
Temyize konu Mahkeme kararında, davacının (Mahkeme kararında belirtildiği şekliyle) 12., 13., 14., 15. ve 17. iddiaları yönünden, dava konusu işlemin, müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması isteminin reddine yönelik kısmının hukuka aykırı olduğu değerlendirilerek iptaline karar verildiği görülmekte olup, davacının anılan iddialarının hukuka uygunluğunun belirtilen açıklamalar çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Temyize konu Mahkeme kararının, davacının, IVR-199 iş kaleminin “İşletme Bakım Yollarının Yapımı (Platform Genişliği 4 m)” olduğu, IVR-200 iş kaleminin ise “İşletme Bakım Yollarının Yapımı (Platform Genişliği 6 m)” olduğu, müdahil şirketin IVR-199 iş kalemine yapmış olduğu birim fiyat teklifinin 3,30.-TL, IVR-200 iş kalemine yapmış olduğu birim fiyat teklifinin ise 33,50.-TL olduğu, IVR-199 ile IVR-200 iş kalemi arasındaki farkın yalnızca platform genişliği olmasına rağmen arada makul kabul edilebilecek sınırlar dâhilinde olmayan fiyat farkının bulunduğu iddialarına yönelik kısmının incelenmesi (Mahkeme kararında belirtildiği şekliyle davacının 12. iddiası);
Dosyanın incelenmesinden, Dünya Bankası IPF Alıcıları İçin Satın Alma Düzenlemeleri kapsamında gerçekleştirilen uyuşmazlığa konu ihalede, aşırı düşük tekliflerin tespitinde ve değerlendirilmesinde Anormal Derecede Düşük Tekliflerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz’da yer alan kuralların dikkate alındığı, bu kapsamda, 14 istekli tarafından teklif verilmesi sebebiyle sınır değerin istatistiksel hesaplama yapılarak 344.073.292,70.-TL olarak belirlendiği, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığının 14/02/2020 tarih ve 105767 sayılı yazısıyla, teklifi sınır değerin altında kalan müdahil şirketten, IVR-004, IVR-007, IVR-016, IVR-108, IVR-164, IVR-189, IVR-199 ve IVR-201 iş kalemlerine yönelik olarak, yazı ekinde gönderilen analiz formatına uygun açıklamalarının istenildiği, müdahil şirket tarafından söz konusu analiz formatı dikkate alınarak yapılan aşırı düşük teklif açıklamasının uygun bulunması üzerine, ihalenin anılan şirketin uhdesinde bırakılmasına karar verildiği anlaşılmaktadır.
Davacı şirket tarafından, IVR-199 iş kalemi “İşletme Bakım Yollarının Yapımı (Platform Genişliği 4 m)” ile IVR-200 “İşletme Bakım Yollarının Yapımı (Platform Genişliği 6 m)” iş kalemleri arasında platform genişliği dışında hiçbir fark bulunmamasına rağmen, IVR-200 iş kalemine 33,50.-TL teklif verilmişken, IVR-199 iş kalemine verilen 3,30.-TL’lik teklifin makûl olmadığı ileri sürülmekte ise de, işin yapılacağı yer, mesafe, arazinin coğrafi yapısı, zeminin jeolojik yapısı ve taş ocaklarına uzaklık gibi hususlara ilişkin oluşabilecek farklılıklar dikkate alındığında her iki iş kalemine ait maliyetlerin bire bir aynı olduğunun kabul edilemeyeceği, idarece gönderilen ve “Doğrudan Maliyet”, “Malzemeler”, “Ekipman”, “Şantiye Giderleri” ve “Genel Merkez Giderleri” bölümlerinden oluşan analiz formatında imalat girdilerine ve bu girdilere ilişkin miktarlara yer verilmediği, aşırı düşük teklif sahibi istekliye fiyat analizlerini hazırlama konusunda bir serbesti tanındığı, müdahil şirket tarafından, kendisinin belirlediği imalat girdileri ve miktarları üzerinden yapılan açıklamada, analiz formatının “Doğrudan Maliyet” kısmında beher metre işçilik giderinin 0,32.-TL/metre olarak belirlendiği ve 2019 yılı aylık brüt asgari ücret üzerinden hesaplama yapıldığı, analiz formatının “Malzemeler” kısmında beher metre mazot giderinin 2,07.-TL/metre olarak belirlendiği ve EPDK tarafından il bazında yayımlanan akaryakıt fiyatı esas alınarak 17/08/2019 tarihinde geçerli olan 5,1728 TL/lt (KDV dâhil) fiyatın kullanıldığı, analiz formatının “Ekipman” kısmında beher metre ekipman giderinin 0,89 TL/metre belirlendiği ve kendi malı ekipmanlar üzerinden en uygun maliyet analizinin yapıldığı, beher metre şantiye ve genel merkez giderinin ise 0,02.-TL/metre olarak belirlendiği, öte yandan, yol yapımında kullanılacak malzemenin idarece tahsis edilecek olan ocaklardan kendi malı olan araçlarla karşılanacağının öngörüldüğü, maliyet analizinin buna göre hesaplandığı, davacı şirket tarafından söz konusu açıklamaların Dünya Bankası düzenlemelerine aykırı olduğunu ortaya koyan herhangi bir bilgi veya belge sunulamadığı hususları birlikte değerlendirildiğinde, müdahil şirketin IVR-199 iş kalemine yönelik aşırı düşük teklif açıklamasında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Dünya Bankası’nın IPF Alıcıları İçin Satın Alma Düzenlemeleri ile Anormal Derecede Düşük Tekliflerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz’unda aşırı düşük teklif açıklamalarında kullanılan fiyat analizlerindeki girdi miktarları ve fiyatların hangi belgelerle tevsik edileceğine dair herhangi bir düzenlemeye yer verilmediği, uyuşmazlığa konu ihaleye ait dokümanda ve aşırı düşük teklif sorgulama yazısında da bu konuya ilişkin herhangi bir açıklama yapılmadığı, Dünya Bankası düzenlemelerinde, ihale komisyonunun sözleşme konusu işin başarılı bir şekilde gerçekleştirileceğine ikna olup olmamasının esas alındığı, hatta, teklif sahibinin bilinçli ve stratejik olarak zararına teklif vermesi gibi bazı durumlarda aşırı düşük tekliflerin değerlendirme dışı bırakılmayabileceğinin kurala bağlandığı görülmekte olup, idarece belirlenen yaklaşık maliyette %25 kâr marjının öngörülmesi hususu ile müdahil şirketin IVR-199 iş kalemine yönelik teklifin toplam teklif tutarı içerisindeki ağırlığı birlikte değerlendirildiğinde (Toplam teklif: 324.265.141,60.-TL; IVR-199 iş kalemine yönelik teklif: 1.386.033,00-TL), ihale komisyonu tarafından, müdahil şirketin aşırı düşük teklif açıklamalarına ilişkin olarak, IVR-199 iş kalemi teklif edilen tutarla kârlı olarak yapılamasa bile, bu durumun toplam teklif fiyatı içerisinde tolere edilebileceği değerlendirmesi yapılarak karar verilmesinde aktarılan düzenlemelere aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, Teklif Sahiplerine Talimatlar’ın “Teklif Gereklerinin Karşılanıp Karşılanmadığının Tespiti” başlıklı 29.2. maddesinde yer alan düzenlemeler kapsamında yapılan değerlendirmede, müdahil şirketin IVR-199 iş kalemine yönelik teklifinin, işin kalite ve kapsamını esas itibarıyla etkilemediği, idarenin sahip olduğu hakları kısıtlamadığı ve diğer teklif sahiplerinin rekabet konumlarını haksız şekilde etkileyen bir sapma ya da çekince oluşturmadığı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, temyize konu Mahkeme kararının, “IVR-199 iş kalemi ile IVR-200 iş kalemi arasında platform genişliği dışında esaslı bir fark bulunmadığından bahisle IVR-199 iş kalemine müdahil şirket tarafından verilen 3,30.-TL fiyat teklifinin makûl olmadığı” gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmesine ilişkin kısmında hukukî isabet bulunmamaktadır.
Temyize konu Mahkeme kararının, davacının IVR-199 iş kalemine yönelik Teori Mekanik firmasından alınan 12/11/2019 tarihli fiyat teklifinde yalnızca işçilik için 3,25.-TL teklif verildiği, işçilik için 3,25.-TL teklif alınmışken kalan 0,05.-TL’ye diğer bütün işlerin yapılmasının mümkün olmadığı iddialarına yönelik kısmının incelenmesi (Mahkeme kararında belirtildiği şekliyle davacının 13. iddiası);
Dosyanın incelenmesinden, davalı idarece aşırı düşük teklif açıklama istem yazısı ekinde gönderilen ve “Doğrudan Maliyet”, “Malzemeler”, “Ekipman”, “Şantiye Giderleri” ve “Genel Merkez Giderleri” bölümlerinden oluşan analiz formatında imalat girdilerine ve bu girdilere ilişkin miktarlara yer verilmediği, aşırı düşük teklif sahibi isteklilere fiyat analizlerini hazırlamaları konusunda serbesti tanındığı, müdahil şirket tarafından, kendisinin belirlediği imalat girdileri ve miktarları üzerinden yapılan açıklamada, analiz formatının “Doğrudan Maliyet” kısmında IVR-199 iş kalemine yönelik beher metre işçilik giderinin 0,32.-TL/metre olarak belirlendiği, işçilik maliyeti hesaplanırken, operatör makinist, yağcı, düz işçi, formen ve kamyon şoförü olmak üzere toplam beş adet işçilik girdisine yer verildiği, söz konusu girdilere ilişkin miktarların da gene müdahil şirket tarafından belirlendiği ve 2019 yılı aylık brüt asgari ücret tutarı üzerinden hesaplama yapıldığı; diğer imalat girdilerine ilişkin olarak, analiz formatının “Malzemeler” kısmında beher metre mazot giderinin 2,07.-TL/metre olarak belirlendiği ve EPDK tarafından il bazında yayımlanan akaryakıt fiyatı esas alınarak 17/08/2019 tarihinde geçerli olan 5,1728 TL/lt (KDV dâhil) fiyatın kullanıldığı, analiz formatının “Ekipman” kısmında beher metre ekipman giderinin 0,89.-TL/metre ol belirlendiği ve kendi malı ekipmanlar üzerinden en uygun maliyet analizinin yapıldığı, beher metre şantiye ve genel merkez giderinin 0,02.-TL/metre olarak belirlendiği anlaşılmaktadır.
Davacı şirket tarafından, IVR-199 iş kalemine yönelik olarak sadece işçilik gideri için 3,25.-TL alındığı, geri kalan maliyet kalemlerinin 0,05.-TL’ye yapılmasının mümkün olmadığı ileri sürülmekte ise de, müdahil şirket tarafından IVR-199 iş kalemine yönelik beher metre işçilik giderinin, davalının gönderdiği fiyat analizine uygun şekilde kendisinin belirlediği imalat girdileri ve miktarları üzerinden yapılan hesaplamalarla açıklandığı, nitekim, açıklamalarda Teori Mekanik firmasından alınan 3,25.-TL’lik fiyat teklifinin esas alınmayıp, kendi hesaplamaları sonucunda belirlediği 0,32.-TL tutarındaki toplam işçilik giderinin kullanıldığı, davacı şirket tarafından söz konusu açıklamaların Dünya Bankası düzenlemelerine aykırı olduğunu ortaya koyan herhangi bir bilgi veya belge de sunulamadığı görüldüğünden, müdahil şirketin IVR-199 iş kalemine yönelik aşırı düşük teklif açıklamasında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Öte yandan, Dünya Bankası’nın IPF Alıcıları İçin Satın Alma Düzenlemeleri ile Anormal Derecede Düşük Tekliflerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz’unda aşırı düşük teklif açıklamalarında kullanılan fiyat analizlerindeki girdi miktarları ve fiyatların hangi belgelerle tevsik edileceğine dair herhangi bir düzenlemeye yer verilmediği, uyuşmazlığa konu ihaleye ait dokümanda ve aşırı düşük teklif sorgulama yazısında da bu konuya ilişkin herhangi bir düzenleme yapılmadığı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, temyize konu Mahkeme kararının, “IVR-199 iş kalemine yönelik Teori Mekanik firmasından alınan 12/11/2019 tarihli fiyat teklifinde yalnızca işçilik için 3,25.-TL teklif verildiği, 0,32.-TL/metre işçilik girdisinin, 0,89.-TL/metre ekipman girdisinin, 2,07.-TL/metre mazot girdisinin, 0,02 TL/metre şantiye ve genel merkez girdilerinin ispatına yönelik başkaca herhangi bir fiyat teklifinin sunulmadığı” gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmesine ilişkin kısmında hukukî isabet bulunmamaktadır.
Temyize konu Mahkeme kararının, davacının Aşırı Düşük Teklif Değerlendirme Raporu’nda IVR-199 iş kalemi için “İstekli, proje sahasındaki mevcut yolların büyük oranda belediye tarafından sathi kaplama/BSK yapıldığı, fiziki olarak yeterli olduğu değerlendirmesi ile proje kapsamında yapılması gereken yol miktarının istenenden çok daha düşük (51 km) olacağını hesaplamış, teklifinde de bu durumdan bahsetmiştir.” değerlendirmelerine yer verildiği, metrajın bu şekilde düşürülmeyeceği iddialarına yönelik kısmının incelenmesi (Mahkeme kararında belirtildiği şekliyle davacının 14. iddiası);
Dosyanın incelenmesinden, müdahil şirket tarafından IVR-199 iş kalemine yönelik olarak, aşırı düşük teklif açıklama istem yazısı ekinde gönderilen analiz formatı dikkate alınarak açıklama yapıldığı, söz konusu fiyat analizinde IVR-199 iş kalemi beher metre birim fiyatının 3,30.-TL/metre olarak belirlendiği, IVR-199 iş kalemine yönel olarak müdahil şirket tarafından verilen 1.386.033,00.-TL tutarındaki teklifin de, söz konusu fiyat analizi ile belirlenen beher metre birim fiyatın, birim fiyat teklif cetvelinde IVR-199 iş kalemi için idarece belirlenen 420.010 metre girdi miktarının çarpılması suretiyle hesaplandığı anlaşılmaktadır.
Her ne kadar, müdahil şirket tarafından yapılan aşırı düşük teklif açıklamasının “Genel Açıklamalar” bölümünde, platform genişliği 4 metre olan işletme bakım yollarının idarece verilen projelerden tek tek hesaplanarak 51.000 metre olarak belirlendiği şeklinde bir ifadeye yer verilmiş ise de, teklif fiyatının 51.000 metre üzerinden oluşturulmadığı, söz konusu tespitin sadece beher metre birim fiyat maliyetin belirlenmesinde dikkate alındığı, nihaî teklifin, fiyat analizleri sonucunda 3,30.-TL olarak belirlenen beher metre birim fiyatın, birim fiyat teklif cetvelinde yer alan 420.010 metre ile çarpılması suretiyle oluşturulduğu anlaşılmaktadır.
Davacı şirket tarafından, IVR-199 iş kalemine yönelik olarak birim fiyat teklif cetvelinde belirlenen metrajların düşürülerek 51.000 metre üzerinde teklif verildiği ileri sürülmekte ise de, müdahil şirket tarafından IVR-199 iş kalemine yönelik olarak yapılan aşırı düşük teklif açıklamalarında, ihale dokümanı ve Dünya Bankası düzenlemelerine aykırılık bulunmadığı, IVR-199 iş kalemine yönelik 1,386.033,00.-TL tutarındaki teklifin belirlenmesinde birim fiyat teklif cetvelinde idarece belirlenen 420.010 metrenin esas alındığı, metrajlarda herhangi bir eksiltmenin söz konusu olmadığı, davacı şirket tarafından bu durumun aksini ortaya koyabilecek herhangi bir bilgi veya belgenin sunulmadığı görüldüğünden, müdahil şirketin IVR-199 iş kalemine yönelik aşırı düşük teklif açıklamasında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, temyize konu Mahkeme kararının, davalı idareye ve müdahil şirkete ait bazı ifadelerden hareketle, “birim fiyat teklif cetvelinde 420.010 metre olarak belirlenen IVR-199 iş kalemi miktarının müdahil şirketçe şeklen 51.000 metreye düşürülmemekle birlikte esasında düşürüldüğü” gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmesine ilişkin kısmında hukukî isabet bulunmamaktadır.
Temyize konu Mahkeme kararının, davacının IVR-199 iş kalemine yönelik fiyat analizinde operatör makinist çalışma miktarının 0,0189 saat olarak gösterilmesi gerekirken 0,0074 saat olarak gösterildiği, 0,0115 saatin eksik gösterildiği iddialarına yönelik kısmının incelenmesi (Mahkeme kararında belirtildiği şekliyle davacının 15. iddiası);
Dosyanın incelenmesinden, müdahil şirketin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında IVR-199 iş kalemine yönelik sunduğu fiyat analizin “Ekipman” kısmında, ekskavatör için 0,0033 saat, yükleyici için 0,0032 saat, motor greyder için 0,0036 saat, konkasör için 0,0040 saat, elek için 0,0015 saat, toprak silindiri için 0,0033 saat olmak üzere ekipman çalışma saatinin toplam 0,0189 saat olarak belirlendiği, “Doğrudan Maliyet” kısmında ise, operatör makinist çalışma süresinin 0,0074 saat olarak gösterildiği anlaşılmaktadır.
Davacı şirket tarafından, operatör makinist çalışma süresi ile ekipman çalışma süresinin eşit olması gerektiği belirtilerek müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiği ileri sürülmekte ise de, ihale dokümanında veya aşırı düşük sorgulamasında operatör çalışma saati ile ekipman çalışma sürelerinin eşit olacağına dair herhangi bir düzenlemeye yer verilmediği, saat girdi miktarlarının uzun yıllara dayanan verimlilik hesapları sonucunda oluşturulduğu, müdahil şirketin açıklamaları dikkate alındığında, ekipman saat miktarlarının, makinelerin faydalı çalışma sürelerinin yanında, bakım, temizlik ve kontrol gibi sebeplerle bekleme yaptığı sürelerin dikkate alınması suretiyle belirlendiği, operatör işçilik süresinin ise sadece faydalı çalışma yapılan süreler dikkate alınarak belirlendiği anlaşıldığından, ekipman çalışma süreleri ile operatör çalışma sürelerinin her durumda eşit olması gerektiğinden bahsedilemeyeceği-, söz konusu sürelerde verimlilik hesaplamaları sonucunda farklılaşma olabileceği sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, temyize konu Mahkeme kararının, “operatör makinist çalışma süresi ile ekipman çalışma süresinin eşit olması gerektiği” gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmesine ilişkin kısmında hukukî isabet bulunmamaktadır.
Temyize konu Mahkeme kararının, davacının, müdahil şirketin analizlerinde belirttiği en eski makinenin 2016 model olduğu, bütün ekipmanların leasing sözleşmesi ile kiralandığı, ihalenin 2019 yılında gerçekleştirildiği dikkate alındığında amortisman sürelerinin dolmasının mümkün olmadığı, amortisman kaleminin bedelsiz hesaplanmasının IVR-004, IVR-007, IVR-016, IVR-108, IVR-164, IVR-189, IVR-199, IVR-221 pozlarının tamamında haksız fiyat avantajı sağlanmasına yol açtığı iddialarına yönelik kısmının incelenmesi (Mahkeme kararında belirtildiği şekliyle davacının 17. iddiası);
İhale dokümanının “Bölüm III-Değerlendirme ve Yeterlilik Kriterleri” bölümünün “Ekipman” başlıklı kısmında, “İstekli, aşağıda listelenen Kilit Yüklenici ekipmanına erişimi olacağını göstermelidir. İstekli Bölüm IV’teki ilgili Formu kullanarak önerilen ekipman kalemleri hakkında daha fazla ayrıntı sunmalıdır. Belirtilen iş makineleri iş programına göre sahada bulundurulacaktır.” düzenlemesine yer verildiği; ihale dokümanının “Bölüm IV-Teklif Formları” bölümünün “Ekipman” başlıklı kısmında da her bir ekipman hakkında detaylı formların doldurulmasının istenildiği anlaşılmaktadır.
Aktarılan düzenlemelerden, kilit ekipman olarak belirlenen araçlara erişimin nasıl sağlanacağının yeterlilik kriteri olarak belirlendiği, söz konusu ekipmanlara ilişkin maliyet analizlerinin sunulmasının istenilmediği, sadece erişim imkânının teklif kapsamında sunulacak form ile gösterilmesinin istenildiği anlaşılmaktadır.
Dosyanın incelenmesinden, uyuşmazlığa konu ihale kapsamında 5 adet ekskavatör, 1 adet sıyırıcı, 2 adet lastik tekerlekli sıkıştırıcı, 10 adet kamyon ve 2 adet su kamyonu olmak üzere 20 adet kilit ekipmanına ihtiyaç olduğunun kurala bağlandığı, müdahil şirket tarafından teklif kapsamında sunulan ekipman listesinde yer alan iki adet su kamyonunun 2008 model, olduğunun belirtildiği, geri kalan ekipmanların ise en az 2016 model olduğu anlaşılmaktadır.
Davacı şirket tarafından, ihale tarihi itibarıyla amortisman süresi dolmamış olan ekipmanlara ilişkin amortisman maliyetinin fiyat teklifine yansıtılması gerektiği ileri sürülmekte ise de, ihale dokümanında, sözleşme gerçekleştirilirken sadece kilit ekipman olarak belirlenen araçların kullanılacağına, bu araçların dışında başka bir ekipmanın kullanılamayacağına dair herhangi bir düzenlemenin bulunmadığı, dava konusu işin yapımı aşamasında kilit ekipman olarak belirlenen araçlardan daha fazla sayıda ekipmana ihtiyaç duyulabileceği, yüklenici tarafından ihale konusu işin daha fazla ekipman kullanılarak gerçekleştirilmesinin önünde herhangi bir hukukî engelin bulunmadığı, nitekim ihale dokümanında 5 adet ekskavatör kilit ekipman olarak belirlenmiş iken, müdahil şirket tarafından sunulan teklifte 10 adet ekskavatörün iş başında bulundurulacağının taahhüt edildiği; öte yandan, ihale dokümanında veya aşırı düşük teklif sorgusunda, aşırı düşük teklif açıklamaları kapsamında sunulan fiyat analizlerinde kilit ekipman olarak belirlenen araçlar kullanılacağına dair bir düzenlemeye de yer verilmediği, müdahil şirket tarafından yapılan aşırı düşük teklif açıklamalarında kendi malı olan ve amortisman süreleri dolmuş ekipmanların kullanılması sebebiyle amortisman maliyetinin sıfır olarak belirlendiği anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, temyize konu Mahkeme kararının, “teklif kapsamında başka ekipmanların, işin yapımı esnasında başka ekipmanların kullanılabileceğine dair bir düzenlemeye yer verilmediği, müdahil şirket tarafından teklif kapsamında sunulan ekipman listesinde yalnızca iki adet su kamyonunun 2008 model olduğu, geri kalan bütün ekipmanların en az 2016 model olduğu, ihale tarihi olan 2019 yılı itibarıyla su kamyonu hariç diğer ekipmanların amortisman süresinin dolmadığı, bu giderlerin fiyat tekliflerine yansıtılması gerekirken yansıtılmadığı” gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmesine ilişkin bu kısmında hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin reddine,
2. …. İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının, dava konusu işlemin, ihalenin davacı şirketin uhdesinde bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesinde sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından anılan Mahkeme kararının, karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmının ONANMASINA,
3. Davalının ve müdahilin temyiz isteminin kabulüne,
4. …. İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının, dava konusu işlemin, müdahil şirketin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması isteminin reddine yönelik kısmı yönünden iptaline ilişkin kısmının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
5. Bu kısım yönünden DAVANIN REDDİNE,
6. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam ….-TL ilk derece ve temyiz yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
7. …-TL davalı temyiz yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye; ….-TL müdahil temyiz ve ilk derece yargılama giderinin davacıdan alınarak müdahile verilmesine,
8. Kullanılmayan …TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde müdahile iadesine,
9. Posta giderleri avansından artan tutarın taraflara ve müdahile iadesine,
10. Dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
11. 2577 sayılı Kanun’un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 30/12/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.