Danıştay 13. Daire Başkanlığı         2020/2212 E.  ,  2020/2581 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2020/2212
Karar No:2020/2581

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Enerji Elektrik Üretim A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Kurumu
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirket tarafından 04/09/2014 tarih ve 66219 sayılı, 03/08/2015 tarih ve 61500 sayılı, 22/02/2016 tarih ve 61500 sayılı, 16/08/2016 tarih ve 64703 sayılı başvurularında belirtilen gerekçelerin Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin 35. maddesi kapsamında mücbir sebep olarak kabul edilmemesine ve söz konusu başvurular ile belirtilen süre uzatımı talebinin reddine ilişkin 23/03/2017 tarih ve 6984-22 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (Kurul) kararı ile anılan Kurul kararının geri alınması için 23/06/2017 tarihinde yapılan başvurunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nce verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; davacı şirketin 02/05/2014 tarih ve 500/2014-59 sayılı yazısında, “(…) projemiz ile ilgili 02/11/2013 tarihli Yönetmeliğin Geçici 15. maddesinin birinci fıkrasındaki yükümlülüklerin tamamlanması için tüm hazırlıklar da ikame edilmiş ve ilgili başvurular yapılmıştır. Başvurularımızın bazılarına olumlu geri dönüşler yapılmış olup, diğerlerinin de tetkik ve incelemesi devam etmektedir. (…)” şeklinde ifadeye yer verildiği, yazı ekinde 15/06/2011 tarihli ÇED Olumlu Belgesi ile … İl Özel İdaresi İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü’ne yapılan 28/04/2014 tarihli başvuru belgesinin sunulduğu, davacı şirketin 04/09/2014 tarihli dilekçesinde, “(…) proje sahasının büyüklüğü ve çetin kış şartları nedeniyle (…) süre uzatımı talep edilmiş, (…) yoğun tepki ve yazışma silsilesi yaşanmıştır. (…) TOKİ projesinin 121 ve 134 adalarda uygulanıyor olması da proje sahalarının değişmesini zorunlu kılmıştır. (…)” şeklinde; 03/08/2015 tarihli dilekçesinde, “(…) çalışmalarımız sonucu projenin hayata geçirilmesi mümkün olmamış; iptal ve/veya revizyonu zorunlu olmuştur. (…) Lisansımıza ait dercedilmiş bulunan tüm sürelerin uzatılması için süre uzatımı talebimizle birlikte lisans tadil talebimizi (…) arz ederiz.” şeklinde; 22/02/2016 tarihli dilekçesinde, “(…) proje sahasının imara açılarak TOKİ’ye tahsis edilmesi ve … Belediye Başkanlığı ve yöre halkının baskısı sonucu proje sahasını 6 km menbaya taşımamıza rağmen, şimdi de … ilçesi içinde, TOKİ Alanı mevkiinde, … Çayında göl oluşturma ve rekreasyon alanları düzenlemesi yapılması gündeme gelmiş olup, bu projeler 5.900 metre uzunluğundaki yatak düzenlememizi etkilemekte ve proje düşüsünü ciddi olarak azaltmaktadır.” şeklinde; 16/08/2016 tarihli dilekçesinde, “(…) DSİ tarafından … ilçesi, … Çayı Taşkın Kontrol Projesi ile TOKİ Alanı içinde … Çayında göl oluşturma ve rekreasyon projeleri hazırlanmış olup, bu projelerin 5.900 metre uzunluğundaki yatak düzenlememizi etkilediği (…)” şeklinde ifadelere yer verildiği, dava konusu Kurul kararı ile söz konusu başvurularda sunulan gerekçelerin Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin 35. maddesi kapsamında mücbir sebep olarak kabul edilmemesine ve süre uzatımı talebinin reddine karar verildiği, anılan Kurul kararının 19/04/2017 tarih ve E.20951 sayılı yazı ile davacı şirkete tebliğ edildiği, 23/06/2017 tarihinde yapılan başvuru ile Kurul kararının geri alınmasının talep edildiği, bu talebin zımnen reddi üzerine bakılan davanın açıldığı, dava konusu olayda şirketin başvurularında sunduğu gerekçelerin Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin 35. maddesi kapsamında mücbir sebep olarak nitelendirilemeyeceğinden dava konusu işlemlerde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlemler hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesi’nce; istinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve davacı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, lisans süresi boyunca halk tepkisi, kamu kurumlarının lisans sahasında tesis etmek üzere oluşturduğu projeler, … Belediye Başkanlığı’nın ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün (DSİ) proje değişikliği talepleri gibi şirketin kendisinden kaynaklanmayan nedenlerle karşılaştığı, 2011 yılından itibaren yaşanan kış şartlarının haritalama, sondaj ve zemin etüt çalışmalarını aksatmasından dolayı zaman kaybı yaşandığı, lisans sahası içerisinde orta kademe proje santral binası ve yükleme havuzu ile çakışacak şekilde Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın (TOKİ) konut projesinin öngörüldüğü, …-… Devlet Yolu yapımının ilk kademe proje lisans sahası içerisinde gerçekleştiği, bu nedenlerle regülatörsüz olan projenin söz konusu kademesinin yapılma olanağı kalmadığı, 2013 yılında … Hidroelektrik Santraline (HES) yönelik sivil toplum örgütleri tarafından protestolar düzenlendiği, … Belediye Başkanlığı’nın 04/04/2013 ve 22/04/2013 tarihli yazılarıyla ilçe merkezinin giriş ve çıkış noktalarına en az 3 km uzaklıkta olmak kaydıyla HES projesini destekleyeceklerini Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile DSİ’ye bildirdiği, bunun üzerine DSİ’nin 29/05/2013 tarihli yazısıyla projenin revize edilmesini talep ettiği, revize edilen proje DSİ’nin onayına sunulma aşamasındayken … HES projesinin yer alacağı havzadaki diğer HES projelerinde değişiklikler meydana geleceği ve bu nedenle DSİ tarafından hidrolojinin değiştirileceğinin ortaya çıktığı, proje havzasında yaşanan değişikliklerin 21/11/2014 tarihinde şirkete bildirildiği, santral güçleri belirlenerek 28/11/2014 tarihinde Gerekçeli Raporun DSİ’ye sunulduğu, DSİ tarafından 28/07/2015 tarihinde Revize Fizibilite Raporu uygun bulunduktan sonra bu defa rekreasyon projesi nedeniyle HES projesinin değiştirilmesinin istendiği, projenin bir kademesinden feragat edilmek suretiyle yeniden revize edilen projenin DSİ tarafından 12/10/2016 tarihinde tekrar onaylandığı, süreç içerisinde eğer bir gecikme varsa söz konusu gecikmenin kamu kurumları, proje havzasında yer alan diğer proje ve üçüncü kişiler nedeniyle yaşandığı, 3649 sayılı düzenleyici Kurul kararı gereğince süre uzatımı verilmesi gerekirken, 06/08/2013 tarihli süre uzatımı başvurusunun işleme konulmadığı, mücbir sebebin varlığının kabulü hâlinde 7020 sayılı Kanun uyarınca teminatın iade edilmesi gerektiği, ancak bu haktan yararlanılmasını engellemek amacıyla dava konusu işlemlerin tesis edildiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 17. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca davacının duruşma istemi yerinde görülmeyerek ve dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Davacı şirkete, … ilinde kurmayı planladığı 27,90 MWm/27,36 Mwe gücündeki Değirmen Regülatörü ve HES projesi için … tarih ve … sayılı üretim lisansı verilmiştir.
Tesisin inşaat öncesi süresi 16 ay, inşaat süresi 32 ay olmak üzere tamamlanma tarihi 04/08/2015 olarak lisansa dercedilmiştir.
Şirket HES projesi için Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin Geçici 15. maddesi kapsamındaki yükümlülüklerini 02/05/2014 tarihine kadar tamamlaması gerekirken, 02/05/2014 tarih ve 500/2014-59 sayılı yazısı ekinde, 15/06/2011 tarihli Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu Belgesi ile Giresun İl Özel İdaresi İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü’ne yaptığı 28/04/2014 tarihli başvuru belgesini davalı idareye sunmuştur.
Bununla birlikte, şirketin 04/09/2014, 03/08/2015, 22/02/2016 ve 16/08/2016 tarihli başvurularında projeye ilişkin yükümlülüklerini tamamlayamamasının gerekçelerini belirtmek suretiyle davalı idareden söz konusu nedenlerin mücbir sebep olarak kabul edilmesi ve süre uzatımı talebinde bulunduğu, ancak bu talebin dava konusu Kurul kararıyla reddedildiği, bunun üzerine anılan Kurul kararının geri alınması için 23/06/2017 tarihinde yapılan başvurunun da zımnen reddedildiği ve bu işlemlerin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 5. maddesinin yedinci fıkrasında, “Üretim lisansı başvurusunda bulunan tüzel kişiden, önlisans yükümlülüklerinin yerine getirilmesini müteakiben üretim tesisinin lisansında belirlenen inşaat süresi içerisinde kurulmaması hâlinde irat kaydedilmek üzere, kurulmak istenen üretim tesisinin niteliğine ve büyüklüğüne göre yatırım tutarının yüzde onunu geçmemek üzere teminat mektubu alınır. Mücbir sebep hâlleri ile lisans sahibinden kaynaklanmayan haklı sebepler dışında üretim tesisinin lisansında belirlenen inşaat süresi içerisinde kurulmaması veya kalan süre içerisinde kurulamayacağının tespit edilmesi hâllerinde lisans iptal edilir ve teminat mektubu irat kaydedilir. Teminatın alınması, niteliği ve süre uzatımı verilmesine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.”; Geçici 9. maddesinin birinci fıkrasında, “Üretim lisansına dercedilen inşaat öncesi süre içerisinde, üretim tesisinin inşaatına başlanması için yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerini ikmal edememiş tüzel kişilere, varsa kalan inşaat öncesi sürelerine ek olarak; yoksa sadece altı ay süre verilir. Mücbir sebepler dışında bu süre içerisinde de yükümlülüklerini ikmal edemeyen tüzel kişilerin lisansları iptal edilir.” kuralına yer verilmiştir.
Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin 35. maddesinde, mücbir sebep sayılan hâller sınırlı olmamak kaydıyla sayılmış; önlisans ve lisans sahiplerinin, mücbir sebep hâllerinde mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerinin ertelenebileceği veya askıya alınabileceği belirtilmiş; lisans tarihi itibarıyla yürürlükteki hâli olan Geçici 15. maddesinin birinci fıkrasında, üretim tesisinin kurulacağı sahanın lisans sahibi tüzel kişinin mülkiyetinde olmaması hâlinde, söz konusu sahanın mülkiyet veya kullanım hakkının elde edilmesi, rezervuarlı hidroelektrik santrallerinde su tutma alanları ile ilgili olarak kamulaştırma kararının alınması, kurulması planlanan üretim tesisine ilişkin imar planlarının onaylanması, üretim tesisinin inşaatına başlanabilmesi için gerekli olan ön proje onayının alınması, bağlantı ve sistem kullanım anlaşmaları için … veya ilgili dağıtım şirketine başvurunun yapılması, 30/04/1983 tarih ve 18033 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Yönetmeliği uyarınca gerekli görüşün alınması, rüzgâr başvurularına ilişkin Teknik Etkileşim İzninin alınması için gerekli başvurunun yapılmış olması, Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında alınması gerekli olan kararın alınmasının Kanun’un Geçici 9. maddesinin birinci fıkrası çerçevesindeki tüzel kişilerin tamamlaması gereken yükümlülükler olduğu; ikinci fıkrasında, Yönetmeliğin yürürlük tarihi itibarıyla, inşaat öncesi döneme ilişkin süresi biten tüzel kişilerin, bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden itibaren en geç altı ay içerisinde, inşaat öncesi döneme ilişkin süresi bitmeyen tüzel kişilerin, kalan inşaat öncesi sürelerine altı ay eklenmek suretiyle bulunacak süre içerisinde, birinci fıkrada belirtilen yükümlülüklerin tamamlandığına ilişkin bilgi ve belgeleri Kuruma sunmakla yükümlü olduğu, bu süre içerisinde söz konusu yükümlülükleri tamamlayamayan tüzel kişiler hakkında Kanun’un Geçici 9. maddesinin birinci fıkrası çerçevesinde işlem tesis edileceği kurala bağlanmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu uyuşmazlık, şirketin proje değişikliğinin ortaya çıktığı 29/05/2013 tarihinden Gerekçeli Raporun DSİ’ye sunulduğu 28/11/2014 tarihine kadar Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin Geçici 15. maddesi kapsamında kamulaştırma ve imar yükümlülüklerini yerine getirmemesinde kusurlu olup olmadığına ilişkindir.
Bu noktada, … Belediye Başkanlığı’nın taleplerinin, … HES projesinin ve TOKİ toplu konut projesinin, şirketin yükümlülüklerini süresinde tamamlayamaması üzerindeki etkilerinin incelenmesi gerekmektedir.
… Belediye Başkanlığı’nın Talepleri
… Belediye Başkanlığı 04/04/2013 tarih ve 80 sayılı yazısıyla, projeye yönelik taleplerini Orman ve Su İşleri Bakanlığı’na; 22/04/2013 tarih ve 99 sayılı yazısıyla da, ilçe merkezi girişine 3 km, çıkışına 2 km uzaklıkta olmak kaydıyla projeyi desteklediklerini DSİ Genel Müdürlüğü’ne bildirmiştir.
Bu başvurular üzerine, bahse konu taleplere yönelik Genel Müdürlükleri görüşlerinin … Belediye Başkanlığı’na bildirildiği, ancak söz konusu taleplerin yinelenmesi nedeniyle … HES projesinin ÇED sürecinde ele alınan konular ile ilgili belediyenin taleplerinin bir kez de kendilerince değerlendirilerek cevaplandırılması hususuna ilişkin DSİ Hidroelektrik Enerji Dairesi Başkanlığı’nın 29/05/2013 tarih ve 309932 sayılı işlemiyle şirkete bildirimde bulunulmuştur.
Davalı idarenin 16/10/2017 tarihli yazısıyla, şirketin Değirmen Regülatörü ve HES projesine ilişkin Revize Fizibilite Raporunu 28/11/2014 tarihinde sunmasına dair ileri sürdüğü nedenlere yönelik olarak DSİ’den görüş sorulmuştur.
DSİ Hidroelektrik Enerji Dairesi Başkanlığı’nın 06/11/2017 tarih ve 769829 sayılı cevabi yazısında, … Belediye Başkanlığı’nın 04/04/2013 ve 22/04/2013 tarihli yazılarında, ilçe merkezinden geçen suyun HES yapımında kullanılmasına ve suyun dere yatağından uzaklaştırılmasına yöre halkının karşı çıktığı, dere yatağına yakın olan ilçenin mevcut içme suyu kuyularının projeden olumsuz etkilenebileceği, ancak su kaynağının ilçe girişine 3 km öncesinde ve ilçe çıkışından 2 km sonrasında … Çayı üzerinde bir HES projesinin yapımına müsaade edilebileceğinin ifade edildiği; yine … Belediye Başkanlığı’nın 13/05/2013 tarihli yazısında, içme suyu havzasının ve ekolojik dengenin HES projesinden olumsuz etkileneceği yönündeki şikâyetlerin tekrarlandığı belirtilmiştir.
Davacı şirket tarafından ise, DSİ Hidroelektrik Enerji Dairesi Başkanlığı’nın 29/05/2013 tarihli yazısı doğrultusunda, proje sahasının en az 9 km²’lik alanından feragat edildiği, bu değişikliğin üç kademeden oluşan projeyi esaslı bir biçimde etkileyerek proje sahasının değişmesine neden olduğu, 30 km²’lik alanda harita alma ve zemin etüdü çalışmalarının yeniden gerçekleştirildiği, bu çalışmalar sonucunda önerilen iki kademeli formülasyonun kabul görmediği, bunun üzerine projenin tekrar revize edilerek üç kademeli projenin iki kademesinin etek santrali formülasyonuna dönüştürüldüğü ileri sürülmektedir.
… HES Projesi ve TOKİ Toplu Konut Projesi
DSİ Hidroelektrik Enerji Dairesi Başkanlığı’nın 21/11/2014 tarih ve 730717 sayılı yazısında, … Barajı ve HES projesine ilişkin olarak … Enerji Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından sunulan 17/04/2012 tarihli yazı ekindeki Gerekçe Raporunda barajın etek santralli olmasına yönelik Revize Fizibilite Raporu hazırlanması talebinde bulunulduğu, … Enerji Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin Ocak 2014 tarihli … Barajı ve HES Revize Fizibilite Raporunu sunduğu, ancak 31/07/2014 tarih ve 474958 sayılı Genel Müdürlük yazılarıyla Revize Fizibilite Raporunda tespit edilen hataların ve eksikliklerin giderileceği Ek Rapor talep edildiği, … Barajı ve HES projesine ait Ek Raporun Kasım 2014 tarihinde sunulduğu, projenin inşaat ve işletme aşamalarında herhangi bir soruna yol açılmaması için mansabında bulunan projeler kapsamındaki tüm tesislerin son durumlarına ilişkin kot, konum ve proje debileri hakkında bilgi alınarak ayrıntılı çalışmalar yapılması gerektiği, bu kapsamda … Barajı ve HES Revize Fizibilite Raporunun uygun mütalaa edildiği belirtilmiştir.
Yine, DSİ Hidroelektrik Enerji Dairesi Başkanlığı’nın 06/11/2017 tarih ve 769829 sayılı yazısında, … HES projesinin membaında bulunan ve proje debisi seçimi dolayısıyla … HES’i etkileyebilecek olan … Barajı ve HES projesiyle ilgili olarak süreç içerisinde bazı formülasyon değişikliklerinin meydana geldiği, … HES projesiyle ilgili son olarak Ocak 2014 tarihli Revize Fizibilite Raporu ile Kasım 2014 tarihli Ek Raporun birlikte incelenerek uygun bulunduğu, 21/11/2014 tarihli yazıyla da söz konusu uygunluk görüşlerinin davacı şirkete bildirildiği belirtilmiştir.
Davacı şirket tarafından ise, kendi projelerine ait Gerekçeli Raporun hazırlanması sürecinde … HES projesinin membaındaki … HES projesinde gerçekleşecek değişiklik nedeniyle projenin yapılabilirliğinin tekrar tehlikeye girdiği, zira … HES nedeniyle … HES projesinin membaında yaşanacak değişikliğin … HES projesinin tekrar revize edilmesini ve yeni bir gerekçeli rapor hazırlanmasını gerektirecek nitelikte olduğu; öte yandan, … HES proje sahası içerisinde orta kademe projesine ait santral binası ve yükleme havuzu proje sahası ile çakışacak şekilde TOKİ konut projesinin öngörüldüğü, söz konusu çakışma nedeniyle projenin orta kademesinin yapımının mümkün olmadığı, bu nedenle projenin revize edildiği ileri sürülmektedir.
Bölge İdare Mahkemesi’nce, davacı şirket tarafından ileri sürülen … Belediye Başkanlığı’nın taleplerinin, … HES projesinin ve TOKİ toplu konut projesinin şirketin yükümlülüklerini süresinde tamamlayamaması üzerindeki etkilerinin, bu gecikmeden etkilenen tarafın gerekli dikkat ve özeni göstermiş olmasına karşın önlenemeyecek, kaçınılamayacak durum kapsamında mücbir sebep hâli olarak kabul edilip edilemeyeceği hususunda değerlendirme yapılmadığı görülmektedir.
Bu itibarla, davacı şirketin projesini etkileyen yukarıda belirtilen olguların mücbir sebep kapsamında kabul edilip edilemeyeceğinin ilgili kurumlar (… Belediye Başkanlığı, TOKİ, DSİ) nezdinde araştırma yapmak suretiyle açıklığa kavuşturulması gerekirken, eksik inceleme sonucu verilen temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
3. Kullanılmayan …-TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davacıya iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’ne gönderilmesine, 14/10/2020 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.