Danıştay 13. Daire Başkanlığı 2020/1794 E. , 2020/3033 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2020/1794
Karar No:2020/3033
TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … A.Ş. Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI) : … Mal Müdürlüğü
İSTEMİN KONUSU : …. İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: … Anonim Şirketi (…) …-… … İşletme Müdürlüğü’nce, 17/02/2020 tarihinde kapalı teklif ve artırım ihale usulü ile gerçekleştirilen 2020/1 ihale dosya no.lu …-… Hes İşletme Müdürlüğü sahasında yer alan antep fıstığı ağaçlarından toplam 7490 kilogram dolu kavlak ve 970 kilogram boş kavlak olan antep fıstıklarının satışı” ihalesinin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nce verilen kararda; … Barajı kamulaştırma sahası içerisinde bulunan ve … ili ve ilçelerinde meyveciliği destekleme projesi kapsamında ekilen antep fıstığı ağaçlarının, Maliye Hazinesi’nin mülkiyetindeki arazilerin üzerinde bulunduğu, mülkiyet hakkının doğal sonucu olan kullanma, semerelerinden yararlanma ve tasarrufta bulunma haklarının malik Maliye Hazinesi’nde olduğu, her ne kadar …-… Hes İşletme Müdürlüğü lehine intifa hakkı tanınarak tapuya şerh verilmiş ise de, anılan intifa hakkının süresinin dolduğu anlaşıldığından, davalı idarenin tasarruf etme yetkisi bulunmadığı antep fıstıklarının ihale yoluyla satılmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka aykırı bulunarak iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, dava konusu taşınmazların tasarrufunun kendilerinde olduğu, … HES İşletme Müdürlüğü sahasında bulunan ve mülkiyetinin Hazineye ait olduğu iddia edilen fıstık ağaçlarının bakım ve işletmesinin 25/07/2017 tarihinde … Kaymakamlığı ile yapılan protokol gereği 2 yıl süresince … Kaymakamlığı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından yürütüldüğü, 25/05/2019 tarihinde anılan protokolün süresinin sona erdiği ve yenilenmediği, bahse konu fıstık alanı ile ilgili 2019 yılında işletme müdürlüğü tarafından gerekli bakımlar için 42.501-TL harcama yapıldığı ve Eylül 2019 döneminde fıstık mahsulünün hizmet alımı marifetiyle toplatıldığı, tesis edilen işlemlerin mevzuata uygun olduğu ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, mülkiyeti Hazineye ait fıstık ağaçlarında bulunan fıstıkların Hazine tarafından ihale edilerek genel bütçeye gelir olarak kaydedilmesi gerektiği, davalının asıl ve belirgin amacının elektrik üretmek olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’NİN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin işin gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
… Barajı kamulaştırma sahası içerisinde bulunan arazide … ili ve ilçelerinde meyveciliği destekleme projesi kapsamında ekilen antep fıstığı ağaçlarından elde edilen mahsulün … Anonim Şirketi (…) …-… Hes İşletme Müdürlüğü’nce ihale yoluyla satışına karar verildiği, anılan karar uyarınca 17/02/2020 tarihinde kapalı teklif ve artırım ihale usulü ile gerçekleştirilen … ihale dosya nolu …-… Hes İşletme Müdürlüğü sahasında yer alan antep fıstığı ağaçlarından toplam 7490 kilogram dolu kavlak ve 970 kilogram boş kavlak olan antep fıstıklarının satışı” ihalesinin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun “Kamulaştırma” başlıklı 19/8. maddesinde; “İrtifak hakkı, kullanma izni ve kiralamaya ilişkin olarak aşağıdaki uygulamalar yapılır: a) Piyasada üretim veya dağıtım faaliyetinde bulunan lisans veya önlisans sahibi özel hukuk tüzel kişileri, faaliyetleri ile ilgili olarak Hazinenin mülkiyetindeki veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazlar üzerinde irtifak hakkı tesisi, kullanma izni verilmesi veya kiralama yapılabilmesi için Kurumdan talepte bulunur. Bu talebin Kurulca uygun görülmesi hâlinde, Maliye Bakanlığı ile önlisans veya lisans sahibi özel hukuk tüzel kişileri arasında önlisans veya lisans süresi ile sınırlı olmak üzere irtifak hakkı tesisi, kullanma izni veya kiralama sözleşmesi düzenlenir. Bu sözleşmelerde, sözleşmenin geçerliliğinin önlisans veya lisansın geçerlilik süresi ile sınırlı olacağı hükmü yer alır. İrtifak hakkı, kullanma izni veya kiralama bedelini ödeme yükümlülüğü, önlisans veya lisans sahibi özel hukuk tüzel kişisine aittir. b) Piyasada kamu tüzel kişiliğini haiz önlisans veya lisans sahibi tüzel kişilerce yürütülen üretim, dağıtım veya iletim faaliyetleri için gerekli olan, Hazinenin özel mülkiyetindeki veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazlarla ilgili olarak irtifak hakkı tesisinin veya kullanma izni verilmesinin talep edilmesi hâlinde, Maliye Bakanlığı tarafından ilgili kamu tüzel kişileri lehine lisans süresince bedelsiz irtifak hakkı tesis edilir veya kullanma izni verilir.” kuralı, 3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti İle Görevlendirilmesi Hakkında Kanun’un “Görevin sona ermesi” başlıklı 8. maddesinde, “Belli bir süreyi kapsayan sözleşmeler, süre uzatımı talep edilmediği takdirde, sürenin bitimi ile son bulur. Bu takdirde tüm tesisler ile tüm taşınır ve taşınmaz mallar her türlü borç ve taahhütlerden ari olarak Devlete bedelsiz olarak geçer.” 23/02/1987 tarih ve 19381 sayılı Resmî Gazete’de 87/11488 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yayımlanan … Anonim Şirketi ve … Anonim Şirketi Dışındaki Kuruluşlara Elektrik Enerjisi Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti Konusunda Görev Verilmesi Esasları Hakkında Yönetmeliğin “Görev Yetkisinin Sona Ermesi” başlıklı 17. maddesinde; “Görev yetkisi süresinin sonunda görevli şirketler verilmiş olan görevin konusuna giren elektrik üretim, iletim ve dağıtım tesisleri ile bütün taşınmaz malları, bunlar üzerindeki haklarla birlikte tam ve çalışır vaziyette ve her türlü borç ve yükümlülükten arındırılmış olarak ve hiçbir bedel ve hak talep etmeksizin üçüncü bölümdeki esaslar dâhilinde ilgili kuruluşa teslim ederler.” kuralı yer almaktadır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Uyuşmazlığın çözümü; öncelikle dava konusu taşınmazın “tasarruf yetkisinin” hangi kamu tüzel kişiliğine ait olduğunun belirlenmesini gerektirmektedir.
Dosyasının incelenmesinden; dava konusu taşınmazın …-… Hes İşletme sahası içinde bulunduğu, … Barajı kamulaştırma sahası içerisinde bulunan bu taşınmaz üzerindeki elektrik üretim tesisinin 3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti İle Görevlendirilmesi Hakkında Kanun kapsamında yap-işlet-devret modeli ile yapıldığı, işletme süresinin sonunda ilgili kuruluş olan davalı …’ a 23/02/1987 tarih ve 19381 sayılı Resmî Gazete’de 87/11488 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yayımlanarak yürürlüğe giren … Anonim Şirketi ve … Anonim Şirketi Dışındaki Kuruluşlara Elektrik Enerjisi Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti Konusunda Görev Verilmesi Esasları Hakkında Yönetmeliğin “Görev Yetkisinin Sona Ermesi” başlıklı 17. maddesi gereğince elektrik üretim, iletim ve dağıtım tesisleri ile bütün taşınmaz malların devredildiği, devirden sonra da tesisin yine elektrik üretimi amacıyla kullanılmaya devam edildiği, taşınmaza ait tapu kaydının beyanlar hanesinde söz konusu taşınmazın “özel güvenlik bölgesi içerisinde kaldığına” ilişkin şerh bulunduğu ve taşınmazın asıl ve öncelikli amacının “elektrik üretimi” olduğu anlaşılmaktadır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nün 28/09/2020 tarih ve 201564 sayılı yazısında, “… ili, … ilçesinde yer alan ve genel bütçeli Enerji İşleri Genel Müdürlüğünce kamulaştırma ile Hazine adına tescil edilen taşınmazlardan, tesisin güvenlik sahası ve tel örgü ile çevrili alanı içerisinde kalan ve üzerinde yaklaşık 21.000 adet fıstık ağacının (antep fıstığı) bulunduğu 85 parçadan oluşan toplam 983.000,00 m² yüz ölçümlü alanın (…-… Hes baraj sahasındaki fıstık ağaçlarının bulunduğu alan) 3096 sayılı Kanun kapsamında yap-işlet-devret modeli ile yapılan … HES’ e ait mütemmim cüzü tesislerden elektrik üretilmesi amacıyla … Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü’ne “bedelsiz irtifak” tesisine ilişkin işlemlerin … Valiliği’nden istendiği anlaşılmaktadır.
Aktarılan mevzuat çerçevesinde; piyasada kamu tüzel kişiliğini haiz önlisans veya lisans sahibi tüzel kişilerce yürütülen üretim, dağıtım veya iletim faaliyetleri için gerekli olan, Hazinenin özel mülkiyetindeki veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazlarla ilgili olarak irtifak hakkı tesisinin veya kullanma izni verilmesinin talep edilmesi hâlinde, Maliye Bakanlığı tarafından ilgili kamu tüzel kişileri lehine lisans süresince bedelsiz irtifak hakkı tesis edileceği veya kullanma izni verileceği, Bakanlar Kurulu Kararı ile yayımlanan Yönetmelik gereği görev yetkisi süresinin sonunda görevli şirketlere verilmiş olan görevin konusuna giren elektrik üretim, iletim ve dağıtım tesisleri ile bütün taşınmaz malların, bunlar üzerindeki haklarla birlikte tam ve çalışır vaziyette ve her türlü borç ve yükümlülükten arındırılmış olarak ve hiçbir bedel ve hak talep etmeksizin üçüncü bölümdeki esaslar dâhilinde ilgili kuruluşa teslim edileceği, bu doğrultuda lehine intifa hakkı tesis edilen … Barajı Hes Tesis ve İşletme A.Ş. isimli şirket tarafından işletme süresi ve intifa hakkı süresi bittikten sonra ilgili kamu tüzel kişisi olan … A.Ş. Genel Müdürlüğü’ne elektrik üretim, iletim ve dağıtım tesisleri ile bütün taşınmaz malların, bunlar üzerindeki haklarla birlikte tam ve çalışır vaziyette devredildiği, devirden sonra taşınmazın aynı amaç doğrultusunda kullanılmaya devam edildiği ve Maliye Bakanlığı (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) tarafından ilgili kamu tüzel kişileri lehine lisans süresince bedelsiz irtifak hakkı tesis edilerek kullanma izni verileceği anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, Kanun gereği bedelsiz tesis edilen bu irtifak hakkının tapuda tescilinin “kurucu” nitelikte değil, “elektrik üretim kamu hizmetine” ilişkin olarak “açıklayıcı” mahiyette olduğu, külli halefiyet gereği görevin konusuna giren elektrik üretim, iletim ve dağıtım tesisleri ile bütün taşınmaz malların, bunlar üzerindeki haklarla birlikte tam ve çalışır vaziyette ilgili kuruluşa teslim edildiği, asıl ve öncelikli amacı “elektrik üretimi” olan ve tapu kaydında “özel güvenlik bölgesi içerisinde kalan” baraj sahasının “mütemmim cüzü” olan bu alanda mevcut fıstık ağaçlarından üretilen fıstıkların ve bunlardan elde edilen gelirin ana faaliyet konusu olan elektrik üretimi yanında tâli (ikincil) bir faaliyet konusu oluşturduğu, bu durumun da mevzuata aykırı olmadığı dikkate alındığında, ihale konusu fıstık ağaçlarının bulunduğu taşınmazın tasarruf yetkisinin davalı kamu tüzel kişiliğinde bulunduğu sonucuna ulaşıldığından dava konusu işlemde hukuka aykırılık, dava konusu işlemin iptali yönündeki İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVANIN REDDİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen …-TL ilk derece yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
5. Kullanılmayan …-TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davalıya iadesine,
6. …-TL temyiz yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
7. Posta giderleri avansından artan tutarın davalıya iadesine,
8. Dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
9. 2577 sayılı Kanun’un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 05/11/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.