Danıştay 13. Daire Başkanlığı         2019/2831 E.  ,  2019/2967 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2019/2831
Karar No:2019/2967

TEMYİZ EDENLER: 1. (DAVACI) … Konut Yapı Kooperatifi
VEKİLİ : Av. …
2. (DAVALI) … Valiliği
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU: … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Mülkiyeti Hazine’ye ait … ili, … ilçesi, … Mahallesinde bulunan taşınmazların satış ihalesi üzerinde kalan davacı kooperatife, kesinleşen yargı kararları uyarınca güncellenen bedeller üzerinden satışına, bu bedeller üzerinden alınmaması hâlinde hakkının kaybolacağı ve anılan taşınmazların genel hükümlere göre ihale yoluyla satışının yapılacağına ilişkin … Valiliği Defterdarlık Başkent Milli Emlak Dairesi Başkanlığı Anıt Emlak Müdürlüğü’nün 07/11/2017 tarih ve 86387 sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen kararda; Maliye Bakanlığı’nın 10/08/1995 tarih ve 449 sayılı makam oluruyla, mülkiyeti Hazine’ye ait … ili, … ilçesi, … Köyünde bulunan … ve … sayılı parsellerin, 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’un 7. maddesi uyarınca “Kentsel Arsa Üretim Projesi” kapsamında değerlendirilmek üzere Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü’nce ihaleye çıkarıldığı ve ihalenin 109.500,00.-TL bedelle davacı kooperatif üzerinde kalmasına karşın ita amirince onaylanmayarak anılan ihalenin iptal edildiği, bu işleme karşı açılan davada … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla davanın reddine karar verildiği, kararın davacı tarafından temyizi üzerine Danıştay Onuncu Dairesi’nin 04/06/1997 tarih ve E:1996/8146, K:1997/2157 sayılı kararıyla bozulduğu, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla bozma kararına uyularak işlemin iptaline karar verildiği ve bu kararın temyiz edilmeyerek kesinleştiği, bunun üzerine davacı tarafından pek çok kez değişik tarihlerde Maliye Bakanlığı ve Toplu Konut İdaresi nezdinde yargı kararı gereği işlem tesisi için başvurularda bulunulduğu, diğer yandan davacı kooperatif tarafından, Hazine adına kayıtlı taşınmazların tapusunun iptali ve kooperatifleri adına tescili ve ihale bedeli hakkında depo kararı verilmesi istemiyle … Asliye Hukuk Mahkemesi’nin … esasına kayıtlı dava açıldığı, anılan davada … tarih ve K:… sayılı kararla “davacı kooperatifin bugünkü değeri üzerinden bedel yatırmasının Medeni Kanun’un 2 ve 4. maddelerine uygun düşeceği, zira ihale bedeli olan 109.075.000.000 TL’nin depo ettirilmemesi nedeniyle davacı kooperatifin bir zararının söz konusu olmadığı, Mahkemenin ihale makamı yerine geçerek ihaleyi onamasının mümkün olmadığı gibi ihale makamınca tasdik edilmeden ve alıcı ile aralarında kanuna uygun şekilde bir sözleşme düzenlenmeden taşınmazların mülkiyetinin davacıya intikalinin mümkün olmadığı” gerekçesiyle reddedildiği, bu karara yönelik temyiz isteminin Yargıtay … Hukuk Dairesi’nin K:… sayılı kararı ile reddedildiği ve kararın kesinleştiği, 19/09/2002 tarihinde davacı tarafından söz konusu arazinin devredilmesi ile ödenecek miktarın bildirilmesi istemiyle TOKİ Başkanlığı’na başvurulduğu, 24/10/2002 tarih ve 7230 sayılı cevabi yazıda; söz konusu parsellerin 8.396.946.965.000,00.-TL üzerinden devredileceği, bu bedelin verilen süre içinde yatırılması, şayet parseller satın alınmayacaksa, bu hususun yine aynı süre içinde davalı kuruma bildirilmesinin istenilmesi üzerine, davacı tarafından bu işlemin iptali istemiyle … İdare Mahkemesi’nin 2006/20… sayılı esasına kayden açılan davada verilen 06/07/2007 tarih ve K:2007/1215 sayılı kararın, Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin 31/03/2008 tarih ve E:2007/13006, K:2009/3609 sayılı kararı ile bozulması üzerine bozma kararına uyularak … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla “27/11/1995 tarihinde yapılan ihalenin ita amirince onaylanmaması işlemi kesinleşen yargı kararı ile iptal edildiğinden, idarenin bu karar gereğini yerine getirmekten kaçınamayacağı açık ise de; anılan işlem üzerine ihale bedelinin davacı kooperatifçe ödenmemesi ve geçici teminatın davacı kooperatife iade edilmesi karşısında, … Asliye Hukuk Mahkemesi’nin kesinleşen E:…, K:… sayılı kararında hüküm altına alındığı gibi davacı kooperatifin bugünkü değeri üzerinden bedel yatırmasının Medeni Kanun’un 2 ve 4. maddelerine uygun düşeceği, zira ihale bedeli olan 109.500,00.-TL’nin depo ettirilmemesi nedeniyle davacı kooperatifin bir zararı söz konusu olmadığından, yargı kararın gereğinin yerine getirilmesi aşamasında taşınmazların değerinin artmış olması nedeniyle, taşınmazların değerinin ihalenin kesinleşen bedeli (109.500,00.-TL) olarak belirlenmesi ve bu bedel üzerinden devredilmesi mümkün olmadığından, rayiç bedel üzerinden bedelin tespit edilmesinde hukuka ve kamu yararına aykırılık bulunmadığı” gerekçesiyle davanın reddine karar verildiği, anılan kararın Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin 13/02/2014 tarih ve E:2010/3498, K:2014/408 sayılı kararıyla onandığı, bu süreç devam ederken davacı tarafından davalı idareye sunulan 15/06/2010 tarihli dilekçeyle söz konusu parsellerin 8.396.946,00-TL üzerinden devir ve tescilinin yapılmasının talep edildiği, başvurunun cevap verilmemek suretiyle reddi üzerine davacı tarafından bu işlemin iptali istemiyle … İdare Mahkemesi’nin … sayılı esasına kayden açılan davada verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararla “27/11/1995 tarihinde yapılan ihalenin ita amirince onaylanmamasına ilişkin işlem, kesinleşen yargı kararı ile iptal edildiğinden, idarenin bu karar üzerine söz konusu parselleri davacıya devretmekten kaçınamayacağı açık ise de; Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin 31/03/2008 tarih ve E:2007/13006, K:2009/3609 sayılı kararı ile Mahkememizin … tarih ve E:…, K:… kararında, idarece devir aşamasında rayiç bedel belirlenmesinde hukuka aykırılık görülmediği ifade edilmekle birlikte ortada, söz konusu parsellerin 8.396.946,00.-TL üzerinden devir edilmesini zorunlu kılan bir yargı kararı bulunmadığı anlaşıldığından, davacının anılan bedel üzerinden arsa devrinin yapılması talebiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı” gerekçesiyle davanın reddine karar verildiği, anılan kararın Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin 13/02/2014 tarih ve E:2012/375, K:2014/407 sayılı kararıyla onandığı, davacının karar düzeltme isteminin de Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin 08/12/2014 tarih ve E:2014/2169, K:2014/4045 sayılı kararıyla reddedildiği, tüm bu süreçler devam ederken davacı tarafından 27/06/2013 tarihli dilekçeyle mülkiyeti Hazine’ye ait olup davacı kooperatife ihale suretiyle satışı yapılan … ili, … ilçesi, … Mahallesinde bulunan … ve … sayılı parseller ile aynı yerde bulunan … ve … sayılı parsellerin güncellenecek bedel üzerinden devrine yönelik satın alma talebinde bulunulduğu, anılan talebin Maliye Bakanlığı’nın 31/10/2013 tarih ve 4050… sayılı işlemiyle reddedildiği, davacı tarafından anılan işleme karşı açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla, “dava konusu uyuşmazlığın mülkiyeti Hazine’ye ait … ili, … ilçesi, … Köyünde bulunan ve 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’un 7. maddesi uyarınca “Kentsel Arsa Üretim Projesi” kapsamında değerlendirilmek üzere Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü’nce ihaleye çıkarılan … ve … sayılı parsellere ilişkin olarak yapılan incelemede, söz konusu parsellerin 27/11/1995 tarihinde yapılan ihaleyle davacı Kooperatif üzerinde kaldığı, ihalenin ita amirince onaylanmaması üzerine anılan işleme karşı açılan davada yukarıda yer verilen yargılama süreci sonucunda işlemin iptaline karar verildiği ve kararın kesinleştiği, kesinleşen Mahkeme kararı gereğince davalı idarenin bu parselleri devir aşamasında belirlenecek rayiç bedel üzerinden davacıya devretmekten kaçınamayacağı sonucuna varıldığından davacının 27/06/2013 tarihli dilekçesi üzerine mülkiyeti Hazine’ye ait olup davacı kooperatife ihale suretiyle satışı yapılan … ili, … ilçesi, … Mahallesi, … Köyünde bulunan … ve … sayılı parsellerin devir aşamasında belirlenecek rayiç bedel üzerinden davacıya teklif edilmesi gerekirken aksi yönde tesis edilen dava konusu işlemin … ve … sayılı parsellere ilişkin kısmında hukuka uygunluk bulunmadığı, kesinleşen ihale kapsamında ve buna ilişkin Mahkeme kararlarında bulunmayan … ve … parsellerin davacıya devrine ilişkin talebin reddine ilişkin kısmında ise hukuka aykırılık bulunmadığı” gerekçesiyle söz konusu işlemin … ve … sayılı parsellerin kesinleşen yargı kararları uyarınca güncellenecek bedel üzerinden devrine yönelik talebin reddine ilişkin kısmının iptaline, … ve … sayılı parsellere ilişkin kısmı yönünden davanın reddine karar verildiği, davacı tarafından anılan yargı kararı ilgi tutularak … ve … sayılı parsellerin kesinleşen yargı kararları uyarınca güncellenecek bedel üzerinden devrine yönelik satın alma talebinde bulunulduğu, anılan talebin Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın 27/01/2016 tarih ve 3280 sayılı işlemiyle reddi üzerine açılan davanın … 14. İdare Mahkemesi’nin 03/10/2016 tarih ve E:2016/1499, K:2016/3028 sayılı kararıyla ”yargı kararının aynen ve gecikmeksizin uygulanmasının zorunlu olduğu, davalı idarelerin iptal kararının amaç ve kapsamı dışında bir işlem tesis edemeyeceği açık olup … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı uyarınca, mülkiyeti Hazine’ye ait olup davacı kooperatife ihale suretiyle satışı yapılan … ili, … ilçesi, … Mahallesinde bulunan … ve … sayılı parsellerin güncellenecek bedel üzerinden davacı kooperatife devredilmesi gerekirken aksi yönde tesis edilen dava konusu işlemde, Anayasa’nın 138. maddesi ile 2577 sayılı Kanun’un 28. maddesine ve hukuka uygunluk bulunmamaktadır.” gerekçesiyle iptal edildiği, davalı idarece … ve … sayılı parsellerin kesinleşen yargı kararları uyarınca 313 sıra sayılı Milli Emlak Genel Tebliği’ne göre güncellenen bedel üzerinden satışına, aksi takdirde hakkının kaybolacağı ve anılan taşınmazların genel hükümlere göre ihale yoluyla satışının yapılacağına karar verilmesi üzerine işbu işlemin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı; uyuşmazlığa konu olayda, … ve … sayılı parsellerin rayiç bedellerinin (564 için 900,00.-TL/m2, 664 için 1.350,00.-TL/m2) 2017 yılına göre belirlendiği, ancak davalı idarece, kesinleşen yargı kararlarına rağmen uyuşmazlık konusu taşınmazların devir işlemlerini tamamlamaktan kaçınıldığı, … tarihli yargı kararının gereklerinin tam anlamıyla yerine getirilmediği, bu aşamada gelişen şehir nedeniyle arsa bedelinin kooperatif üyelerinin başlangıçta öngörebileceği rakamın çok üzerine çıktığı ve en son … İdare Mahkemesi’nce verilen … tarih ve E…., K…. sayılı kararın, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının uygulanmasına yönelik olduğu, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının gereği ise, … ve … sayılı parsellerin, … İdare Mahkemesi’nin … tarihli kararının davalı idareye tebliğ edildiği tarihten en geç 30. güne denk gelen tarih itibariyle tespit edilecek rayiç bedel üzerinden devredilmesini zorunlu kıldığı sonucuna varılarak … ve … sayılı parsellerin belirtilen tarihteki rayiç bedel üzerinden devredilmesi gerekirken bu tarih esas alınmaksızın mevzuat hükümlerine aykırı bir şekilde yargı kararının süresinde uygulanmaması sonucu oluşan güncel bedel üzerinden satışının yapılacağına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, ihaleye konu taşınmazların 8.396.946.965.000,00.-TL üzerinden devredileceğine ilişkin 24/10/2002 tarihli işlemin iptali istemiyle açılan davada, rayiç bedel üzerinden bedelin tespit edilmesinde hukuka aykırılık bulunmadığına karar verildiği, anılan karar sonrasında rayiç olarak belirlenen bedelin kooperatif tarafından ödenmediği, davacı kooperatif tarafından 2010 yılında yapılan başvurunun ise iyiniyetli bir başvuru olmadığı, davacı tarafından rayiç bedel üzerinden devredilmesini engellemek için sürekli olarak idari ve yargısal süreçler başlatıldığı, davacı tarafından yapılan 27/06/2013 tarihli başvuruda taşınmazların güncellenecek bedel ile satın alınmak istenildiği, ancak Maliye Bakanlığı’na yapılan başvuruda davalarda taraf olunmadığından sorumluluğun bulunmadığı gerekçesiyle yapılacak işlem bulunmadığı ve yetkili kurum belirtilerek başvurunun reddedildiği, buna ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada ihaleye konu parseller yönünden, rayiç bedel üzerinden satıştan kaçınılamayacağı, taşınmazların güncellenecek bedel üzerinden devrine yönelik talebin reddinde hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin kısmen iptaline karar verilmişse de, Danıştay tarafından yürütmenin durdurulması kararı verilmesi olasılığı nedeniyle yürütmenin durdurulması kararının beklenildiği, Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin kesin kararının 31/03/2017 tarihinde tebliğ edildiği, bu nedenle 2017 yılı rayiç bedelleriyle adlarına işlem yapılmak üzere davacı kooperatife bildirim yapıldığı, karar kesinleşmeden davacı tarafından yeniden başvuruda bulunulduğu, bu başvurunun da reddi üzerine tekrar dava açıldığı, diğer davanın derdest olduğu, günün rayicine göre bedel tespitinin yapıldığı, yargı kararlarının uygulanmasının sağlanması amacıyla … ve … sayılı parsel taşınmazlar ile bu taşınmazların imar uygulamasından gelen Hazine’ye ait paylı taşınmazların toplam 313.977.296,00.-TL bedelle satışının Bakanlık Makamının 02/11/2017 tarihli Oluru ile uygun görüldüğü, yargı kararlarında devir tarihindeki rayiç bedeli üzerinde satışının yapılması gerektiğinin belirtildiği, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 9. maddesinde ve Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik’in 12. maddesinde tahmin edilen bedelin tespit ve takdirinde rayiç bedelin esas alınacağı, ilgili mevzuat uyarınca bedelin belirlendiği, yargı kararının hukuka uygun olarak yerine getirildiği ileri sürülmektedir.
Davacı tarafından, ihale bedeli olan 109.500,00.-TL’nin Maliye Bakanlığı’nın bedel güncelleme kriterleri esas alınmak suretiyle güncellenecek bedeli üzerinden anılan yerlerin kooperatife devrine karar verilmesi gerektiği, 1995 yılındaki ihale ile kooperatifin hak sahipliğinin başladığı, yirmi üç yıl önce kıymeti olmayan dava konusu gayrimenkullerin imar çalışmaları sonucu kıymetlendiği, kooperatife devrinin 109.500,00.-TL ile sınırlı olacağı, ancak süregelen zaman nedeniyle bu bedelin güncelleştirilmiş değeri üzerinden yapılması gerektiği, idarenin hukuka aykırı işleminin bedeline kendisinin katlanması gerektiği, Mahkeme kararlarında güncellenecek bedel üzerinden devrin yapılmasına karar verildiği, ancak idarece kararın kesinleşmesi sonrası rayiç bedel üzerinden devrin yapılabileceğinin bildirildiği, 1995 yılında alınan gayrimenkuller kooperatife teslim edilseydi yirmi yıllık bu sürecin yaşanmayacağı ve anılan yerlerin ihale bedeli üzerinden alınacağı, kararın uygulanması hâlinde idare tarafından rayiç bedelin belirlenerek kooperatife devir talebinde bulunacağı, ihale bedeli olan 109.500,00.-TL’nin güncelleneceği bedel üzerinden anılan yerlerin kooperatiflerine devrine karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, davalı idarenin ileri sürdüğü iddiaların reddi gerektiği savunulmuştur.
Davalı idare tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’UN DÜŞÜNCESİ : Davalı idarenin temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin işin gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Maliye Bakanlığı’nın 10/08/1995 tarih ve 449 sayılı Oluruyla, mülkiyeti Hazine’ye ait … ili, … ilçesi, … Köyünde bulunan … ve … sayılı parseller, 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’un 7. maddesi uyarınca “Kentsel Arsa Üretim Projesi” kapsamında değerlendirilmek üzere Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü’nce ihaleye çıkarılmıştır. 109.500,00.-TL bedelle davacı kooperatif üzerinde kalan ihale ita amirince onaylanmayarak ihalenin iptaline karar verilmiştir.
İhalenin iptaline ilişkin işleme karşı açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla davanın reddine karar verilmiş, kararın davacı tarafından temyizi üzerine Danıştay Onuncu Dairesi’nin 04/06/1997 tarih ve E:1996/8146, K:1997/2157 sayılı kararıyla bozulmuş, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla bozma kararına uyularak işlemin iptaline karar verilmiş, karar temyiz edilmeyerek kesinleşmiştir.
Davacı kooperatif tarafından, ihaleye konu taşınmazların tapusunun iptali ve kooperatifleri adına tescili ile ihale bedeli hakkında depo kararı verilmesi istemiyle … Asliye Hukuk Mahkemesi’nin … esasına kayıtlı dava açılmış, anılan davada … tarih ve K:… sayılı kararla “davacı kooperatifin bugünkü değeri üzerinden bedel yatırmasının Medeni Kanun’un 2 ve 4. maddelerine uygun düşeceği, zira ihale bedeli olan 109.075.000.000.-TL’nin depo ettirilmemesi nedeniyle davacı kooperatifin bir zararının söz konusu olmadığı, Mahkemenin ihale makamı yerine geçerek ihaleyi onamasının mümkün olmadığı gibi, ihale makamınca tasdik edilmeden ve alıcı ile aralarında kanuna uygun şekilde bir sözleşme düzenlenmeden taşınmazların mülkiyetinin davacıya intikalinin mümkün olmadığı” gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, anılan karar Yargıtay … Hukuk Dairesi’nin K:… sayılı kararı ile onanmış ve karar kesinleşmiştir.
19/09/2002 tarihinde davacı tarafından söz konusu arazinin devredilmesi ile ödenecek miktarın bildirilmesi istemiyle TOKİ Başkanlığı’na başvurulmuş, 24/10/2002 tarih ve 7230 sayılı cevabi yazıda; söz konusu parsellerin 8.396.946.965.000,00.-TL üzerinden devredileceği, bu bedelin verilen süre içinde yatırılması, şayet parseller satın alınmayacaksa, bu hususun yine aynı süre içinde davalı kuruma bildirilmesinin istenilmesi üzerine, davacı tarafından bu işlemin iptali istemiyle açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı bozmaya uyma kararında “27/11/1995 tarihinde yapılan ihalenin ita amirince onaylanmaması işlemi kesinleşen yargı kararı ile iptal edildiğinden, idarenin bu karar gereğini yerine getirmekten kaçınamayacağı açık ise de; anılan işlem üzerine ihale bedelinin davacı kooperatifçe ödenmemesi ve geçici teminatın davacı kooperatife iade edilmesi karşısında, … Asliye Hukuk Mahkemesi’nin kesinleşen E:…, K:… sayılı kararında hüküm altına alındığı gibi davacı kooperatifin bugünkü değeri üzerinden bedel yatırmasının Medeni Kanun’un 2 ve 4. maddelerine uygun düşeceği, zira ihale bedeli olan 109.500,00.-TL’nin depo ettirilmemesi nedeniyle davacı kooperatifin bir zararı söz konusu olmadığından, yargı kararın gereğinin yerine getirilmesi aşamasında taşınmazların değerinin artmış olması nedeniyle, taşınmazların değerinin ihalenin kesinleşen bedeli (109.500,00.-TL) olarak belirlenmesi ve bu bedel üzerinden devredilmesi mümkün olmadığından, rayiç bedel üzerinden bedelin tespit edilmesinde hukuka ve kamu yararına aykırılık bulunmadığı” gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, anılan kararın Dairemizin 13/02/2014 tarih ve E:2010/3498, K:2014/408 sayılı kararıyla onanmasına karar verilmiştir.
Davacı tarafından 15/06/2010 tarihli dilekçeyle, söz konusu parsellerin 8.396.946,00.-TL üzerinden devir ve tescilinin yapılması idareden talep edilmiş, başvurunun cevap verilmemek suretiyle reddi üzerine bu işlemin iptali istemiyle açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla, “27/11/1995 tarihinde yapılan ihalenin ita amirince onaylanmamasına ilişkin işlem, kesinleşen yargı kararı ile iptal edildiğinden, idarenin bu karar üzerine söz konusu parselleri davacıya devretmekten kaçınamayacağı açık ise de; Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin 31/03/2008 tarih ve E:2007/13006, K:2009/3609 sayılı kararı ile Mahkememizin … tarih ve E:…, K:… kararında, idarece devir aşamasında rayiç bedel belirlenmesinde hukuka aykırılık görülmediği ifade edilmekle birlikte ortada, söz konusu parsellerin 8.396.946,00.-TL üzerinden devir edilmesini zorunlu kılan bir yargı kararı bulunmadığı anlaşıldığından, davacının anılan bedel üzerinden arsa devrinin yapılması talebiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı” gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, anılan kararın Dairemizin 13/02/2014 tarih ve E:2012/375, K:2014/407 sayılı kararıyla onanmasına; 08/12/2014 tarih ve E:2014/2169, K:2014/4045 sayılı kararıyla da karar düzeltme isteminin reddine karar verilmiştir.
Davacı tarafından 27/06/2013 tarihli dilekçeyle, ihaleye konu taşınmazlar ile aynı yerde bulunan … ve … sayılı parsellerin güncellenecek bedel üzerinden devrine yönelik olarak satın alma talebinde bulunulmuş, anılan talebin Maliye Bakanlığı’nın 31/10/2013 tarih ve 4050… sayılı işlemiyle reddedilmesi üzerine anılan işleme karşı açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla, “dava konusu uyuşmazlığın mülkiyeti Hazine’ye ait … ili, … ilçesi, … Köyünde bulunan ve 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’un 7. maddesi uyarınca “Kentsel Arsa Üretim Projesi” kapsamında değerlendirilmek üzere Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü’nce ihaleye çıkarılan … ve … sayılı parsellere ilişkin olarak yapılan incelemede, söz konusu parsellerin 27/11/1995 tarihinde yapılan ihaleyle davacı kooperatif üzerinde kaldığı, ihalenin ita amirince onaylanmaması üzerine anılan işleme karşı açılan davada, işlemin iptaline karar verildiği ve kararın kesinleştiği, kesinleşen Mahkeme kararı gereğince davalı idarenin bu parselleri devir aşamasında belirlenecek rayiç bedel üzerinden davacıya devretmekten kaçınamayacağı sonucuna varıldığından davacının 27/06/2013 tarihli dilekçesi üzerine mülkiyeti Hazine’ye ait olup davacı kooperatife ihale suretiyle satışı yapılan … ili, … ilçesi, … Mahallesi, … Köyünde bulunan … ve … sayılı parsellerin devir aşamasında belirlenecek rayiç bedel üzerinden davacıya teklif edilmesi gerekirken aksi yönde tesis edilen dava konusu işlemin … ve … sayılı parsellere ilişkin kısmında hukuka uygunluk; kesinleşen ihale kapsamında ve buna ilişkin Mahkeme kararlarında bulunmayan … ve … sayılı parsellerin davacıya devrine ilişkin talebin reddine ilişkin kısmında ise hukuka aykırılık bulunmadığı” gerekçesiyle söz konusu işlemin … ve … sayılı parsellerin kesinleşen yargı kararları uyarınca güncellenecek bedel üzerinden devrine yönelik talebin reddine ilişkin kısmının iptaline, davanın … ve … sayılı parsellere ilişkin kısmı yönünden ise reddine karar verilmiştir.
Anılan kararın Dairemizin 12/01/2017 tarih ve E:2016/1691, K:2017/119 sayılı kararıyla onanmasına kesin olarak karar verilmiştir.
Dairemiz kararının tebliği üzerine, kararın uygulanmasına yönelik olarak, Maliye Bakanlığı’nın 09/05/2017 tarih ve 12847 sayılı yazısı ile yazı ekinde belirtilen taşınmazların … sayılı Milli Emlak Genel Tebliği’ne göre günün rayicine göre bedel tespiti yapılarak gönderilmesi … Valiliği’nden istenilmiş; … Valiliği Defterdarlık Başkent Milli Emlak Dairesi Başkanlığı Anıt Emlak Müdürlüğü’nün 09/10/2017 tarih ve 77830 sayılı cevabi yazısında, taşınmazlara ilişkin bilgi ve belgelerin yazı ekinde sisteme yüklendiği bildirilmiştir.
İhaleye konu parsellerin ve bu parsellerin imar uygulaması sonucu gittiği taşınmazların tahmini satış bedeli emlak müdür yardımcısı, kadastro teknisyeni ve defterdarlık uzmanından oluşan üç kişilik komisyon tarafından belirlenmiştir.
664 sayılı parsele ilişkin 03/10/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın bulunduğu bölgenin yoğunlukla konut alanı (E:0,50 ve E:1,30) imarlı taşınmazlardan oluştuğu, değerleme işleminin bu hususa istinaden söz konusu yapılaşma koşullarının ortalaması alınarak 0,90 emsal olarak hesaplanmasının yapıldığı, taşınmaza yakın konut alanı imarlı (E:0,50) kıyasen daha az değerli … ada, … parsel nolu taşınmazın 24/03/2016 tarihinde 2886 sayılı Kanun’un 45. maddesine göre 1.127,00.-TL/m2 birim bedelden satıldığı, taşınmaza yakın konumda bulunan … ada, … parsel nolu hisseli taşınmaz için 13/06/2017 tarihinde 4.000,00.-TL/m2, … ada, … parsel nolu taşınmaz için 14/11/2016 tarihinde 1.300,00.-TL/m2 birim bedelden bedel takdirinin yapıldığı, … ada, … parsel; … ada, … parsel; … ada, … parsel nolu taşınmazlara 20/07/2017 tarihinde 1.300,00.-TL/m2 birim bedelden bedel takdiri yapıldığı, internet ortamında yapılan araştırmada, taşınmaza yakın konumda bulunan konut alanlı imarlı … ada, … nolu parsel taşınmazın 1.120,00.-TL/m2, … ada, … parsel nolu taşınmazın 1.130,00.-TL/m2 birim satış bedeli ile satışa sunulduğu, yöre emlakçıları tarafından 2.000,00.-TL/m2, 2.000,00.-TL/m2-2.500,00.-TL/m2 arasında satılabileceğinin beyan edildiği, yapılan değerlendirme sonucunda taşınmazın kadastral parsel olarak m2 birim bedelinin 1.350,00.-TL/m2 olabileceğinin değerlendirildiği; 564 sayılı parsele ilişkin 03/10/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmaza yakın konut alanı imarlı kıyasen daha az değerli … ada, … parsel nolu taşınmazın 2886 sayılı Kanun’un 45. maddesine göre 1.127,00.-TL/m2 birim bedelden satıldığı; taşınmaza yakın konumda bulunan … ada, … parsel nolu hisseli taşınmaz için 13/06/2017 tarihinde 4.000,00.-TL/m2, … ada, … parsel nolu taşınmaz için 14/11/2016 tarihinde 1.300,00.-TL/m2 birim bedelden bedel takdirinin yapıldığı, … ada, … parsel; … ada, … parsel; … ada, … parsel nolu taşınmazlara 20/07/2017 tarihinde 1.300,00.-TL/m2 birim bedelden bedel takdiri yapıldığı, internet ortamında yapılan araştırmada, taşınmaza yakın konumda bulunan konut alanlı imarlı … ada, … nolu parsel taşınmazın 1.120,00.-TL/m2 , … ada, … parsel nolu taşınmazın 1.130,00.-TL/m2 birim satış bedeli ile satışa sunulduğu; yöre emlakçıları tarafından 1.300,00.-TL/m2-1.400,00.-TL/m2, 1.500,00.-TL/m2-2.000,00.-TL/m2 arasında satılabileceğinin beyan edildiği, yapılan değerlendirme sonucunda taşınmazın kadastral parsel olarak m2 birim bedelinin 900,00.-TL/m2 olabileceğinin değerlendirildiği; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.000,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.200,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.300,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.200,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.300,00.-TL/m2; 28772 ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 2.500,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.400,00.-TL/m2; 28730 ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.300,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.300,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.300,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.300,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 1.300,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 4.000,00.-TL/m2; … ada, … sayılı parsele ilişkin 28/07/2017 tarihli “Tahmin Edilen Bedel Tespit Raporu”nda, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve imar özellikleri göz önünde bulundurulduğunda m2 birim bedelinin 4.000,00.-TL/m2 olarak belirlenmiştir.
Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nün 02/11/2017 tarih ve 31834 sayılı yazısı ile yargı kararlarının uygulanması amacıyla … ili, … ilçesi, … Mahallesinde bulunan … ve … parsel numaralı taşınmazlar ile bu taşınmazların imar uygulamasından gelen taşınmazların toplam 313.977.296,00.-TL bedelle kooperatife satışının Bakanlık Makamının 02/11/2017 tarih ve 31807 sayılı Olurları ile uygun görüldüğünün … Valiliği’ne bildirilmesi üzerine, davalı idarece … ve … sayılı parsellerin ve anılan parsellerin imar uygulamasından gelen taşınmazların kesinleşen yargı kararları uyarınca 313 sıra sayılı Milli Emlak Genel Tebliği’ne göre güncellenen toplam 313.977.296,00.-TL bedel üzerinden davacı kooperatife satışına, aksi takdirde hakkının kaybolacağı ve anılan taşınmazların genel hükümlere göre ihale yoluyla satışının yapılacağına karar verildiğinin davacı kooperatife bildirilmesi üzerine, bu işlemin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyetinin hukuk devleti olduğu vurgulanmış, 138. maddesinin 4. fıkrasında; “Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.”; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun “Kararların sonuçları” başlıklı 28. maddesinin 1. bendinde ise, “Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre idare, gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu süre hiçbir şekilde kararın idareye tebliğinden başlayarak otuz günü geçemez.” kurallarına yer verilmiştir.
Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik’in “Tahmin edilen bedel tespiti” başlıklı 12. maddesinin 1. fıkrasında tahmin edilen bedelin, bedel tespit komisyonunca tespit edileceği ve karara bağlanacağı, bedel tespit ve takdirinde, taşınmazın konumu ve özellikleri göz önünde bulundurulmak suretiyle rayiç bedelin esas alınacağı, 31… sayılı Milli Emlak Genel Tebliği’nin “IX. Özel Ödeme Araçları ve Satış Bedelinin Tahsili” başlıklı bölümünün 2. fıkrasında taşınmazların satış bedelinin ihale kararının veya satışı uygun görüldüğünün bildirilmesini izleyen günden itibaren on beş gün içinde peşin veya taksitle ödenebileceği kurala bağlanmıştır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Davacı kooperatif tarafından, ihaleye konu taşınmazların tapusunun iptali ve kooperatifleri adına tescili ile ihale bedeli hakkında depo kararı verilmesi istemiyle açılan davada, “kooperatifin bugünkü değer üzerinden bedel yatırmasının Medeni Kanun’un 2. ve 4. maddelerine uygun düşeceği”; ihale konusu parsellerin 8.396.946.965.000,00.-TL üzerinden devredileceğine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada, “rayiç bedel üzerinden bedelin tespit edilmesinde hukuka ve kamu yararına aykırılık bulunmadığı”; ihale konusu parsellerin 8.396.946,00.-TL üzerinden devir ve tescilinin yapılması talebinin reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada, “idarece devir aşamasında rayiç bedel belirlenmesinde hukuka aykırılık görülmediği”; ihaleye konu parseller ile aynı yerde bulunan bir kısım parsellerin güncellenecek bedel üzerinden satın alma başvurusunun reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada, ihaleye konu parsellerin “devir aşamasında belirlenecek rayiç bedel üzerinden davacıya teklif edilmesi gerektiği” gerekçelerine yer verildiği görülmektedir.
Davacı kooperatifin ihaleye konu … ve … sayılı parseller ile aynı yerde bulunan … ve … sayılı parsellerin güncellenecek bedel üzerinden satın alma başvurusunun reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle … İdare Mahkemesi’nde açılan davada, dava konusu işlemin ihaleye konu taşınmazlar yönünden iptaline, diğer taşınmazlar yönünden ise davanın reddine karar verildiği; anılan kararın Dairemizin 12/01/2017 tarih ve E:2016/1691, K:2017/119 sayılı kararıyla onanarak kesinleşmesi üzerine, Maliye Bakanlığı’nca kararın tebliği ile, kararın uygulanmasına yönelik olarak, … sayılı Milli Emlak Genel Tebliği uyarınca günün rayicine göre bedel tespitinin yapılmasının … Valiliği’nden istenildiği, davalı idarece oluşturulan komisyon tarafından taşınmazların satış bedelinin, taşınmazın konumu, emsal alınan taşınmazlarla kıyaslanması, yapılaşma koşulları ve emlakçıların tespiti göz önünde bulundurularak belirlendiği, taşınmazların toplam 313.977.296,00.-TL bedelle kooperatife satışının Bakanlık Makamının 02/11/2017 tarih ve 31807 sayılı Oluru ile uygun görülerek bu durumun davalı idareye bildirilmesi üzerine, davalı idarenin de dava konusu işlemle, davacı kooperatife mevzuata uygun olarak süre verilmek suretiyle bildirimde bulunduğu anlaşılmaktadır.
Bu bağlamda, … İdare Mahkemesi’nde açılan davanın, davacı kooperatifin ihaleye konu taşınmazları güncel bedelden satın alma başvurusunun reddine ilişkin işlemin iptali istemine dair olduğu; başka bir anlatımla, anılan davada, davalı idarece belirlenmiş bedele ilişkin bir işlemin varlığından ve bu işlemin iptal edildiğinden söz edilemeyeceği açıktır. Dolayısıyla, güncel bedelden satın alma başvurusunun reddi işleminin ihaleye konu taşınmazlar yönünden iptali üzerine anılan yargı kararının doğurduğu hukukî sonuç uyarınca, davalı idarece ihaleye konu taşınmazlar için güncel rayiç değer belirlenmesi ve süre verilerek davacı kooperatifin devre davet edilmesi gerekmektedir.
Temyize konu İdare Mahkemesi kararında, … İdare Mahkemesi’nce verilen iptal kararının tebliğ edildiği tarihten sonraki en geç 30. güne denk gelen tarih itibarıyla tespit edilecek rayiç değer üzerinden taşınmazların devrini zorunlu kıldığı belirtilmiş ise de, iptal kararının doğurduğu hukukî sonucun taşınmazların güncel rayiç değer belirlenerek bu değer üzerinden devrini zorunlu kıldığı, yargı kararının gereğinin yerine getirilmesi için idarece güncel rayiç değerin tespit edilebilmesi amacıyla mevzuat gereğince bir bedel tespit komisyonunun oluşturulması, komisyonca gerekli piyasa araştırması yapıldıktan sonra belirlenen güncel rayiç değerin itâ âmirince uygun bulunması ve süre verilerek davacının devre davet edilmesi gerekmekte olup, belirtilen hukukî süreç tamamlanmadan yargı kararının gereğinin yerine getirildiğinden söz edilemeyeceği açıktır.
Bu itibarla, davalı idarenin taşınmazların rayiç bedelini belirleyerek ve davacı kooperatife süre vererek devre davet etmesine ilişkin dava konusu işlemin yargı kararının uygulanması amacıyla tesis edildiği sonucuna varıldığından dava konusu işlemde hukuka aykırılık, dava konusu işlemin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin reddine,
2. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
3. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… kararının BOZULMASINA,
4. DAVANIN REDDİNE,
5. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ve davacı tarafından yapılan ilk derece ve temyiz yargılama giderleri toplamı …-TL’nin davacı üzerinde bırakılmasına,
6. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ve davalı idare tarafından yapılan …-TL temyiz yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
7. Posta giderleri avansından artan tutar ile fazla yatırılan …-TL harcın davacıya iadesine,
8. Posta giderleri avansından artan tutarın davalıya iadesine,
9. Dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
10. 2577 sayılı Kanun’un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 09/10/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.