Danıştay 13. Daire Başkanlığı 2014/979 E. , 2019/3777 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2014/979
Karar No:2019/3777
TEMYİZ EDEN (DAVALI): Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI): … Gıda ve Petrol Ürünleri Ticaret Turizm Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : …. İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Bayilik lisansı sahibi davacı şirket tarafından, bir başka bayiye yeniden satış amacıyla akaryakıt satışı yaptığı gerekçesiyle 57.232,00-TL idarî para cezasıyla cezalandırılmasına ilişkin Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (Kurul) 26/07/2012 tarih ve 3953-71 sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …. İdare Mahkemesi’nce verilen kararda; davacının … Petrol adlı bayiye akaryakıt sattığına dair herhangi bir bilgi ve belgenin dosyada bulunmadığı, davacı tarafından akaryakıtın faturalı olarak … isimli şahsa satışının yapıldığı, bu satışın aslında … Petrol adlı bayiye yapılan satışı gizlemek amacıyla yapıldığına dair bir araştırmanın, bu yönde somut bir tespitin ve belgenin bulunmadığı, bu durumu ortaya koymak üzere … isimli şahsın ve … Petrol yetkilisinin ifadesinin alınmadığı, …’nın akaryakıtı son tüketici olarak kullanım amacının ticari faaliyeti de göz önünde bulundurulmak suretiyle tespit edilmediği hususları bir bütün olarak değerlendirildiğinde, davacının yeniden satış amaçlı satış yaptığı hususunun ön araştırma ve soruşturma prosedürüne gerek olmayacak derecede açık olmadığı, ilgili mevzuat hükümlerine aykırı faaliyetin ancak ön araştırma ve soruşturma usulünün işletilmesi neticesinde elde edilecek somut bilgi ve belgeler ışığında ortaya konulabileceği, ön araştırma ve soruşturma yapılmadan alınan savunma üzerine tesis edilen para cezasına ilişkin işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, davacı şirketin … plakalı tanker vasıtasıyla bayilik lisansı sahibi …’a yeniden satış amacıyla akaryakıt satışı yaptığı açıkça tespit edildiğinden, somut bilgi ve belgeler ışığında ön araştırma ve soruşturma yapılmasına gerek duyulmadan alınan savunma üzerine işlem tesis edildiği, Kurum harçtan muaf olmasına rağmen aleyhine harca hükmedilmiş olmasının da bozma nedeni olduğu, kararın hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’UN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
… İl Jandarma Komutanlığı ekiplerince 11/06/2010 tarihinde …/…/… kasabasında faaliyet gösteren … lisans numaralı (…) … Petrol akaryakıt istasyonuna kaçak akaryakıt boşaltımı yapılacağı ihbarı üzerine harekete geçilmiştir.
Gerçekleştirilen denetimde, … Rafinerisi bölgesinde bulunan … Akaryakıt Dağıtım Şirketinden alınarak … ili, … ilçesinde faaliyet gösteren ve işletmeciliğini … isimli şahsa faturalandırılmış olan 16.765 litre motorinin … plakalı tanker vasıtasıyla mezkur akaryakıt istasyonuna ait yeraltı tankına boşaltım yapıldığı tespit edilmiştir.
Davacı şirket tarafından, bayilik lisansı sahibi …’a yeniden satış amaçlı akaryakıt satışı yapıldığı yönünde tutanak düzenlendiği, bunun üzerine ön araştırma ve soruşturma prosedürüne gerek duyulmadan 31/01/2012 tarihli yazı ile davacının savunmasının istendiği, 13/02/2012 tarihli savunmada ileri sürülen hususlar yerinde görülmeyerek 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun (Kanun) 4. maddesinin birinci ve ikinci fıkraları ile Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin 38. maddesinin (g) bendine aykırı hareket ettiği gerekçesiyle Kanun’un 19. maddesinin 2. fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendi uyarınca 57.232,00-TL idarî para cezası verilmesine ilişkin olarak tesis edilen işlemin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun “İdari para cezaları” başlıklı 19. maddesinde, bu Kanun hükümlerine aykırı hareket eden sorumlulara hangi hâllerde ve ne miktarda idarî para cezası verileceği gösterilmiş; “İdari yaptırımlar” başlıklı 20. maddesinde ise, “Lisans sahibi kişiler hakkında, bu Kanuna, bu Kanuna göre yürürlüğe konulmuş yönetmeliklere, Kurumun yazılı talimatlarına veya lisanslarına kayıtlı hususların herhangi birine riayet edilmediği takdirde, Kurum tarafından ön araştırma veya soruşturma başlatılır. Ayrıca, ilgiliye onbeş gün içerisinde aykırılıkların giderilmesi, aksi hâlde bahse konu piyasa faaliyetlerinin geçici bir süre için durdurulabileceği veya doğrudan doğruya iptal yaptırımının uygulanacağı ihbar edilir. Bu ihbara rağmen onbeş günlük sürenin bitiminde aykırılıklar giderilmezse, Kurum piyasa faaliyetini otuz günden az, yüzseksen günden çok olmamak üzere geçici olarak durdurur. Geçici durdurma süresince, tehlikeli eylemin veya kötüniyetin veya ürünlerde zarar oluşmasının önlenmesi ile faaliyetin durdurulmasına neden olan durumun ortadan kaldırılmasına ilişkin faaliyetler dışında hiçbir piyasa faaliyeti yapılamaz. Lisans iptalleri Kurumca yapılacak soruşturma neticesine göre karara bağlanır. Kaçak veya menşei belli olmayan ürün ikmal edenlerin lisansı iptal edilir…” düzenlemesine yer verildikten sonra; “Ön araştırma, soruşturma ve dava hakkı” başlıklı 21. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında, Kurul’un, kendiliğinden veya kendisine ulaşan ihbar veya yakınmalar üzerine doğrudan soruşturma açılmasına ya da soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının tespiti için ön araştırma yapılmasına karar vereceği belirtilmiş, ön araştırma ve soruşturmada izlenecek usul ve esasları yönetmelikle düzenlemeye Kurul yetkili kılınmıştır.
Anılan yetkiye dayanılarak hazırlanan (dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte bulunan), 06.01.2005 tarih ve 25692 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Petrol Piyasasında Yapılacak Denetimler ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 19-24. maddelerinde, ön araştırma ve soruşturma süreci düzenlendikten sonra, 25. maddesinin birinci fıkrasında, petrol piyasasında faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişilerin ilgili mevzuat hükümlerine aykırı faaliyet ve işlemlerinden bu Yönetmelikte düzenlenen ön araştırma ve soruşturma sürecine gerek olmayacak derecede açık olduğu Kurul tarafından belirlenenler için, daire başkanlığı vasıtasıyla ilgili gerçek veya tüzel kişiye onbeş günden az olmamak üzere uygun bir süre verilerek yazılı savunmasının alınacağı; daire başkanının, ilgili gerçek veya tüzel kişinin yazılı savunmasını, kendi görüşüyle birlikte Başkanlığa sunacağı, Başkanın, konuyu Kurul gündemine öncelikle alacağı; ikinci fıkrasında ise, Kurul’un, yazılı savunma ve konuya ilişkin daire başkanlığı görüşünü inceleyerek kararını vereceği, ilgili mevzuat hükümlerine aykırılığın Kurul tarafından sabit görülmesi hâlinde, ilgili kanunlarda öngörülen ceza ve yaptırımların uygulanmasını kararlaştıracağı ifade edilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Hukukumuzda idarî yaptırım türleri, idarî para cezaları ve idarî tedbirler olarak sınıflandırılmaktadır. Nitekim, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 16. maddesinde, idarî para cezalarının yanı sıra idarî tedbirler de idarî yaptırım olarak kabul edilmiş, mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve ilgili yasalarda yer alan diğer tedbirler, idarî tedbir olarak tanımlanmıştır.
5015 sayılı Kanun’un “Cezalar, İdari Yaptırımlar, Dava Hakkı, … ” başlıklı İkinci Kısım, Birinci Bölümü’nün 19. maddesinde “idari para cezaları”; “İdari yaptırımlar” başlıklı 20. maddesinde ise “lisans iptali” düzenlenmiştir. Gerek idarî para cezasının, gerek lisans iptalinin bir idarî yaptırım olduğunda duraksama bulunmamaktadır. Ancak, 5015 sayılı Kanun’da idarî para cezaları ile lisans iptali farklı usûl ve esaslara bağlanmıştır. Bu bağlamda, 5015 sayılı Kanun’un idarî para cezaları dışındaki idarî yaptırımları (idarî tedbirleri) düzenleyen 20. maddesinde, lisans iptali için soruşturma yapılması zorunlu görülmüş olmasına rağmen, idarî para cezalarını düzenleyen 19. maddesinin işlem tarihinde yürürlükte olan metninde, lisans sahibi olan ve olmayanlar yönünden herhangi bir ayrıma gidilmeden, soruşturma yapılması idarî para cezası verilebilmesinin ön koşulu olarak belirtilmemiştir. Bununla birlikte, idarî para cezalarının uygulanabilmesi için soruşturmanın zorunlu olmamasına karşılık, gerektiğinde soruşturma yapılabileceği de kuşkusuzdur.
Bu itibarla, Petrol Piyasasında Yapılacak Denetimler ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliğin 25. maddesi uyarınca yazılı savunma alınarak tesis edilen işlemin hukuka uygun olup olmadığı hakkında işin esasına girilerek bir karar verilmesi gerekirken, ön araştırma ve soruşturma prosedürü uygulanmadığından bahisle işlemin iptali yönünde verilen temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca …. İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
4. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (on beş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 20/11/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.