Danıştay 13. Daire Başkanlığı 2014/4498 E. , 2019/312 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2014/4498
Karar No:2019/312
TEMYİZ EDENLER : 1. DAVALI : …
VEKİLİ : …
2. DAVACI : …
VEKİLİ : …
İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirket tarafından, 2013/2014 dönemi pazarlama kotasının davalı idarece düşük belirlenmesi üzerine yapılan; 2007, 2008, ve 2009 yıllarındaki şeker üretimlerinin, üretim ortalamalarına dahil edilmesi ve 2013/2014 pazarlama yılı şeker kotasının belirlenmesinde geçmiş yılların düzeltilmiş kota miktarlarının dikkate alınmasına yönelik başvurunun reddine ilişkin 04/04/2013 tarih ve … sayılı işlem ile anılan işleme karşı yaptığı itirazın reddine dair 17/05/2013 tarih ve … sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nce; Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin 10/12/2013 tarih ve E:2009/3440, K:2013/3508 sayılı kararıyla Şeker Kurulu’nun 127/1 sayılı kararı ile 136/1 sayılı kararının (k), (l) ve (m) bentlerinin iptal edildiği, bu nedenle, Şeker Kurulu’nun 25/03/2014 tarih ve … sayılı kararı ile, 2013/2014 ve önceki pazarlama yılları kotalarının, bu pazarlama yıllarının geride kalması ve bu nedenle fiili imkânsızlık doğmuş olması nedeniyle değiştirilmesi imkânı bulunmadığı, 2014/2015 pazarlama yılı içinde, davacı şirketin 2014/2015 pazarlama yılı (A) kotasına ilave 5.100 ton (A) kotası tahsis edilerek 2014/2015 pazarlama yılı (A) kotasının 47.300 ton olarak revize edilmesine karar verildiği anlaşıldığından bakılan davanın konusunun kalmadığı gerekçesiyle konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından; dava konusu işlemlerin mevzuata uygun olduğu, davanın açılmasına sebebiyet verdikleri gerekçesiyle anılan Mahkeme kararı ile davacı lehine yargılama gideri ve vekâlet ücretine hükmedilmesinin doğru olmadığı, Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin E:2009/3440, K:2013/3508 sayılı kararının gereklerini yerine getirmek üzere hareket eden Şeker Kurulu’nun 25/03/2014 tarih ve … sayılı kararı ile
davacıya ait kotaların revize edildiği, Şeker Kanunu ve ilgili Yönetmelik uyarınca pazarlama yılı kota hesaplamasında son üç pazarlama yılı üretim verilerinin kullanıldığı; Davacı tarafından ise; davalı idarece dava devam ederken yapılan kota artırımının eksik olduğu, taleplerinin tam olarak karşılanmadığı, kotalarını kendi ekim alanlarından tamamlayamadıklarından … ve civarında münavebe esaslarına göre ektirdikleri pancarı fiili üretime dahil ettikleri, 3 yıl içerisinde Eskişehir ve civarında ekilip de davalı Kurumca C pancarı kabul edilerek kota hesaplamalarına dahil edilmeyen pancarın yeniden hesaplama yapılarak kotalarının arttırılması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından; uyuşmazlıkta, fiili imkânsızlık durumunun söz konusu olmadığı, her ne kadar davalı idarece yargı kararının gereklerini yerine getirmek maksadıyla yeniden bir karar alınsa da yapılan kota artırımının taleplerini tam olarak karşılamayıp eksik olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuş; Davalı idare tarafından ise; savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’İN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
24/12/2017 tarih ve 30280 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 72. maddesiyle 4634 sayılı Şeker Kanunu’na eklenen Ek-1. maddesinde, “Mevzuatta Şeker Kurumu’na ve Şeker Kurulu’na yapılmış olan atıflar Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na yapılmış sayılır.”; 73. maddesiyle eklenen Geçici 9. maddesinde ise, “Şeker Kurumu bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte başkaca bir işleme gerek kalmaksızın kapatılmıştır. Kapatılan Şeker Kurumu’nun taraf olduğu davalar ve icra takiplerinde Bakanlık kendiliğinden taraf sıfatını kazanır.” kuralına yer verildiğinden, kapatılan Şeker Kurumu’nun yerine Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın davalı sıfatıyla bakılan davada taraf olduğu; ancak 10/07/2018 tarih ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın, adı altında yeniden yapılandırılmış olduğu anlaşıldığından, mülga Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yerine ‘nın davalı konumda olduğu görülerek esasın incelenmesine geçildi.
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacı şirket tarafından, 2013/2014 dönemi pazarlama kotasının davalı idarece düşük belirlenmesi üzerine yapılan 2007, 2008 ve 2009 yıllarındaki şeker üretimlerinin üretim ortalamalarına dahil edilmesi ve 2013/2014 pazarlama yılı şeker kotasının belirlenmesinde geçmiş yılların düzeltilmiş kota miktarlarının dikkate alınmasına yönelik başvurunun reddine ilişkin 04/04/2013 tarih ve … sayılı işlem ile anılan işleme karşı 18/04/2013 tarihinde yaptığı itirazın reddine dair 17/05/2013 tarih ve … sayılı işlemin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
Uyuşmazlıkta, Şeker Kurulu’nca 2013/2014 pazarlama yılı için davacı şirkete 31 bin ton A kotası, 930 ton B kotası olmak üzere toplam 31 bin 930 ton kota tahsis edildiği, davacı şirketçe Hammadde ve Şeker Fiyatları Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesinin son fıkrasının Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin E:2009/4908, K:2012/3398 sayılı kararı ile iptal edildiği, iptal kararı nedeniyle 2013/2014 pazarlama yılı kotasının yeniden hesaplanması zorunluluğunun ortaya çıktığı, telafisi güç zararlara maruz kalınmaması için 2007-2008-2009 yıllarında münavebe esasları dahilinde … ve diğer bölgelerde pancar üreticileri ile sözleşme yapılarak ve münavebe esaslarına uyularak A kotasını tamamlamak üzere pancar ürettirilmesi neticesinde elde edilen şekerin üretim ortalamasına dahil edilmesi gerektiği, pancar ekim zamanı geçmeden 2013/2014 pazarlama yılı şeker kotasının da geçmiş tüm yılların kotası esas alınarak tekrar hesaplanıp arttırılmasının talep edildiği, Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin E:2009/4908, K:2012/3398 sayılı iptal kararının gereğinin yerine getirilmesi amacıyla alınan 01/04/2013 tarih ve 274/4 sayılı Şeker Kurulu kararında; “Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin Yönetmelik kuralının iptaline ilişkin kararının söz konusu kuralın yürürlük tarihi olan 16/05/2009 tarihinden itibaren iptal edilen bu kuraldan etkilenen davacı şirket de dahil tüm şirketlere uygulanmasına, içinde bulunulan 2012/2013 ve önceki pazarlama yılları kotalarının bu pazarlama yıllarının geride kalması ve bu sebeple fiili imkânsızlık doğması nedeniyle değiştirilmesi imkânı bulunmadığına, 2013/2014 pazarlama yılı için pancar ekimi ve hasat dönemi henüz tamamlanmadığından … A.Ş.’nin 2013/2014 pazarlama yılı A kotasına ilave Onüçüncü 500 ton A kotası tahsis edilerek, şirketin 2013/2014 pazarlama yılı kotasının 44.500 ton olarak revize edilmesine, şirketin revize kotasının B kotası ve diğer şirketlerin kotaları ile ilişkilendirilmemesine” karar verildiği, bu hususun dava konusu 04/04/2013 tarih ve 1182 sayılı işlemle bildirilmesi üzerine davacı şirketçe 18/04/2013 tarihinde karara itiraz edildiği, itirazın dava konusu 17/05/2013 tarih ve … sayılı işlem ile reddedildiği anlaşılmaktadır.
Öte yandan, Şeker Kurulu’nun sözleşme dışı temin edilen pancarın (C) pancarı olarak, sözleşme dışı temin edilen pancardan elde edilen şekerin (C) şekeri olarak değerlendirilmesine ilişkin 18/09/2006 tarih ve … sayılı kararı ile pancar ekim alanlarının belirlenmesine ilişkin 25/12/2006 tarih ve 136/1 sayılı kararının iptali istemiyle açılan davada Dairemizin 10/12/2013 tarih ve E:2009/3440, K:2013/3508 sayılı kararıyla 18/09/2006 tarih ve 127/1 sayılı karar ile 25/12/2006 tarih ve 136/1 sayılı kararın (k), (l) ve (m) bentlerinin iptaline karar verildiği, anılan kararın davalı idarece temyiz edilmesi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 10/12/2014 tarih ve E:2014/2699, K:2014/4857 sayılı bozma kararının verildiği, karar düzeltme isteminin ise Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 02/12/2015 tarih ve E:2015/3644, K:2015/4750 sayılı kararı ile reddedildiği, yine Hammadde ve Şeker Fiyatları Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesinin son fıkrasının Danıştay Onüçüncü Dairesi’nin E:2009/4908, K:2012/3398 sayılı kararı ile iptal edildiği, anılan kararın davalı idarece temyiz edilmesi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 10/12/2014 tarih ve E:2013/1391, K:2014/4860 sayılı bozma kararının verildiği, karar düzeltme isteminin ise Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 02/12/2015 tarih ve E:2015/3642, K:2015/4742 sayılı kararı ile reddedildiği anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
4634 sayılı Şeker Kanunu’nun 2. maddesinde, (A) kotasının; yurt içi talebe göre üretilen ve pazarlama yılı içinde iç pazara verilebilen şeker miktarını, (B) kotasının ise; (A) kotasının belli bir oranına tekabül eden ve güvenlik payı için bulundurulmak üzere üretilen şeker miktarını ifade ettiği belirtilmiş; “Kotalar ve kotaların tespiti” başlıklı 3. maddesinde de, şeker üretimi ve arzında istikrarı sağlamak amacıyla pazarlanacak şeker miktarının, sakaroz kökenli ve diğer şekerler için ayrı ayrı olmak üzere şeker türlerine göre, gerektiğinde dönemsel olarak kotalar ile belirleneceği, şirketlerin (A) ve (B) kotalarının, her yıl en geç 30 Haziran tarihine kadar, yurt içi şeker talebi ile fabrikaların işleme ve şeker üretim kapasiteleri gözönünde bulundurularak Kurul tarafından müteakip beşer yıllık dönemler için tespit edileceği, kotaların, fabrikaların üretim süreleri ile son üç yıllık ortalama fiili günlük işleme kapasiteleri ve/veya üretim miktarları ve randımanları esas alınmak suretiyle hesaplanacağı, ilk kez üretime geçecek ve üç yaşın altındaki şeker fabrikaları ile bu Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce kapasite artırım izni almış olan fabrikalar için kota belirlenmesinde nominal üretim verilerinin esas alınacağı kurala bağlanmıştır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Aktarılan kurallar ile; şeker kotalarının, her yıl en geç 30 Haziran tarihine kadar, yurt içi şeker talebi ile fabrikaların işleme ve şeker üretim kapasiteleri göz önünde bulundurularak beşer yıllık dönemler için tespit edileceği, kotaların, üç yaşını tamamlamış fabrikalar için, üretim süreleri ile son üç yıllık ortalama fiili günlük işleme kapasiteleri ve/veya üretim miktarları ve randımanlarının esas alınmak suretiyle hesaplanacağı, ilk kez üretime geçecek ve üç yaşın altındaki şeker fabrikaları ile bu Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce kapasite artırım izni almış olan fabrikalar için kota belirlenmesinde ise, gerçek üretim yerine, nominal üretim verilerinin esas alınacağı öngörülmüştür.
Bu durumda, yargı kararı gereği davalı idarece önceki pazarlama yıllarının geride kalması sebebiyle fiili imkânsızlık olduğu; ancak 2013/2014 pazarlama yılı kotasına ilave 13.500 ton A kotası tahsis edilerek davacı şirketin 2013/2014 pazarlama yılı kotasının 44.500 tona yükseltildiği, buna karşın davacı şirketin 18/04/2013 tarihli dilekçesinde talebinin tam olarak karşılanmadığı, 2007/2008, 2008/2009, 2009/2010 yıllarında üretilip de kota hesaplamalarına dahil edilmeyen toplam 44.710,864 kg şekerin üretim ortalamlarına dahil edilerek 2010/2011 pazarlama yılından başlanmak üzere geçmiş yıllardaki şeker kotalarının tekrar revize edilmesi, 2013/2014 pazarlama yılı kotasının tekrar hesaplanarak artırılması hususlarına yer verildiği görülmekle davalı idarece 2013/2014 pazarlama yılı için revize edilen kotanın davacının taleplerini tam olarak karşılayıp karşılamadığı araştırılmadan davanın konusunun kalmadığı gerekçesiyle dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı yönündeki İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
Öte yandan, İdare Mahkemesi’nce, dava hakkında yeniden bir karar verileceğinden, davalı idarenin yargılama giderleri ile vekâlet ücretine yönelik temyiz iddiaları bu aşamada incelenmemiştir.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
4. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (on beş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 11/02/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.