Danıştay 13. Daire Başkanlığı 2013/3648 E. , 2019/2024 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2013/3648
Karar No : 2019/2024
DAVACI: … Derneği
DAVALI: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
VEKİLİ: …
DAVANIN KONUSU:
07/11/2013 tarih ve 28814 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesinin iptali istenilmektedir.
DAVACININ İDDİALARI:
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun 16. maddesine 6455 sayılı Gümrük Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 42. maddesiyle eklenen altıncı fıkraya göre, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (Kurul), Ulusal Petrol Stoku Komisyonu (Komisyon) tarafından belirlenen yükümlülüklere uyulup uyulmadığını denetleyebileceği, Kurul’un komisyon kararlarına aykırı olmayan düzenlemeler yapmaya yetkili olduğu, Kurul’un stok gün sayısının belirlenmesine ve Komisyon’un yetkisindeki diğer hususlara yönelik olarak yapmış olduğu düzenlemelerin iptali gerektiği, piyasada faaliyet gösteren şirketlerin Komisyon aracılığıyla kaynaklarını, ilave depolama tesisi kurulma sürecini ve fiili imkânsızlıkları dikkate alarak stok yükümlülüklerinin gün sayılarını belirlemeye yetkili oldukları, dava konusu Yönetmelikte rafinericinin tamamlayıcı stokları tutma yükümlülüğünün denetimine ilişkin hükümlere yer verilmediği, 5015 sayılı Kanunun 16. maddesinin dördüncü fıkrasına göre, ulusal petrol stoğunun tamamlayıcı kısmının rafinericiler tarafından tutulduğu, 6455 sayılı Kanunla Kurul’a rafinerici, dağıtıcı ve serbest kullanıcıların stok yükümlülüklerini denetleme yetkisi verildiği, Kurul tarafından bu amaçla çıkarılan Yönetmelikte tamamlayıcı petrol stoğunun denetimine ilişkin hükümlere yer verilmediği, Kanun metninden tamamlayıcı ulusal petrol stoğunun net olarak anlaşıldığı, Yönetmeliğin bazı lisans sahiplerinin yükümlülüklerini zorlaştırırken, bazılarının yükümlülüklerini denetim dışı bırakmasının kanuna aykırı olduğu, Yönetmelikte, “… rafinerici ve dağıtıcı lisansı sahiplerinin ulusal stok mükellefiyetine esas yıllık ortalama 20 günlük ikmalinin belirlenmesinde tam bir takvim yılındaki teslimler esas alınır.” ifadesinin yer aldığı ancak Kanunda ihracatın, dağıtıcılar arası ticaretin veya transit rejimi kapsamındaki satışın hariç tutulacağına dair herhangi bir ifadenin yer almadığı, Kanun metninde “lisans sahiplerinin ikmal ettiği günlük ortalama ürün miktarının minimum yirmi katından” bahsedildiği, asgari 20 günlük yükümlülüklerin belirlenmesinde ihracatın, dağıtıcılar arası ticaretin veya transit rejimi kapsamındaki satışın hariç tutulmasının kanuna aykırılık oluşturduğu, kanun kapsamında işletmenin bütün stokları ulusal petrol stoğundan sayılırken yönetmeliğe göre, sadece depodaki ürünün ulusal stoktan sayıldığı, yönetmelikle kanuna aykırı olarak ulusal stoğun kapsamının daraltıldığı ileri sürülmüştür.
DAVALININ SAVUNMASI:
İptali istenen düzenleyici idari işlemden dolayı davacının hukuki menfaatinin ihlal edilmediği, davanın öncelikle ehliyet ve süre yönünden reddi gerektiği, dava konusu Yönetmeliğin 5015 sayılı Kanun’a dayalı olarak yürürlüğe konulduğu, anılan Kanun’a göre, Kurul’un piyasa faaliyetlerine ilişkin her türlü düzenlemeleri yapmak ve konuyla ilgili mevzuatın yürütülmesini sağlamakla görevli olduğu, davacının 6455 sayılı Kanun’un 42. maddesi ile 5015 yılı Kanun’un 16. maddesinde yapılan değişiklikle Komisyon’un yürürlükten kaldırıldığı ve yetkilerinin Kurul’a devredildiğine yönelik iddianın doğru olmadığı, Yönetmelikle stok gün sayılarının belirlenmediği, 5015 sayılı Kanun’daki asgari koşula uygun düzenleme yapıldığı, Yönetmelik hükümlerinin kanunla belirlenmiş çerçeve içerisinde kaldığı, hukuka aykırı bir düzenleme yapılmadığı savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’NUN DÜŞÜNCESİ:
Yönetmeliğin dava konusu 3. maddesinin, birinci fıkrasının (c) bendinin ikinci cümlesi, ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile (c) bendinin birinci cümlesi, aynı fıkranın (e), (f), (g) ve (h) bentleri bakımından iptal isteminin kabulü; diğer kısımlara ilişkin iptal isteminin reddi gerektiği düşünülmektedir.
DANIŞTAY SAVCISI …’NIN DÜŞÜNCESİ:
07.11.2013 tarih ve 28814 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesinin iptali istenilmektedir.
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun 16. maddesinin 1. fıkrasında, “Piyasada sürekliliğin sağlanması, kriz veya olağanüstü hâllerde risklerin önlenmesi ve uluslararası anlaşmalar gereği olağanüstü hâl petrol stokları ile ilgili yükümlülüklerin ifası amaçlarıyla bir önceki yıl günlük ortalama kullanımının içindeki net ithalatın en az doksan günlük miktarı kadar petrol stoğu tutulur.”; hükmü, 3. fıkrasında, “Akaryakıt ve LPG dağıtıcı lisansı sahiplerinin, tank dibi hariç toplam stoğunun yirmi günlük kısmı şirketlerin minimum işletme stoğu olarak alınır ve ulusal petrol stoğu sayılır. Ayrıca, bir tüketim tesisinde her bir cins üründen yılda 20.000 ton ve üzeri akaryakıt kullanan serbest kullanıcılar, tüketimlerinin onbeş günlük kısmını karşılayacak miktarda kendi depolarında stok bulundurmak mecburiyetindedir ve bunlar ulusal petrol stoğu içinde mütalâa edilir.” hükmü getirilmiş, 5. fıkrasında da, “Ulusal petrol stoğunun esas gün sayısının belirlenmesi, arttırılması, yönetimi, getirilebilecek yükümlülükler, ulusal petrol stoğunun temin süresi, ulusal petrol stoğunun cinsi, miktarı ve stoklama yerlerinin belirlenmesi, ulusal petrol stoğuna dair petrol ve hizmet alımları, stok ve stoklamaya ilişkin diğer kararlar ile tedbirlerin alınması, ulusal petrol stoklarından olağanüstü hâllerde satış yapılması ile Bakanlar Kuruluna sunulacak tekliflerin hazırlanması gibi konularda karar vermek üzere ve bu Kanuna göre oluşturulan Komisyonun çalışmasına ait usul ve esasların belirlenmesinde Bakanlar Kurulu yetkilidir.” kuralına yer verilmiş; son fıkrasında ise, “Komisyon, Müsteşarı Başkanlığında, Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ve Kurum temsilcilerinden oluşur. Komisyonca alınan kararların uygulanması ile sekreterya işleri Bakanlık tarafından yürütülür. Komisyonun kararlarına karşı yürütülecek hukukî işlemlerde muhatap Bakanlıktır.” kuralı yer almıştır.
5015 sayılı Kanun’un 16. maddesinin 5. fıkrasına dayanılarak tesis edilen ve 28.01.2005 tarih ve 25710 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 13.01.2005 tarih ve 2005/8374 sayılı Ulusal Petrol Stoğu Komisyonunun Çalışmalarına Dair Esaslar’a ilişkin Bakanlar Kurulu Kararının 2. maddesinde, ulusal petrol stoğuna esas gün sayısının belirlenmesi, artırılması, yönetimi, getirilebilecek yükümlülükler konusunda kararların alınması, temin süresinin, cinsi, miktarı, ve stoklama yerlerinin belirlenmesi, ulusal petrol stoğuna dair petrol ve hizmet alımları, stok ve stoklamaya ilişkin diğer karar ile tedbirlerin alınması, ulusal petrol stoklarından olağanüstü hâllerde satış yapılması ve Bakanlar Kurulu’na yapılacak tekliflerin hazırlanması, günün ihtiyaçları doğrultusunda belirlenecek diğer görevler Ulusal Petrol Stoğu Komisyonu’nun görevleri olarak belirlenmiştir. Yukarıda açıklaması yer alan 5015 sayılı Yasa hükümleri gereğince, ulusal petrol stoğuna esas gün sayısının belirlenmesi, arttırılması, yönetimi, getirilebilecek yükümlülükler, ulusal petrol stoğunun temin süresi, ulusal petrol stoğunun cinsi, miktarı ve stoklama yerlerinin belirlenmesi, ulusal petrol stoğuna dair petrol ve hizmet alımları, stok ve stoklamaya ilişkin diğer kararlar ile tedbirlerin alınması, ulusal petrol stoklarından olağanüstü hâllerde satış yapılması ile Bakanlar Kuruluna sunulacak tekliflerin hazırlanması konusunda Bakanlar Kurulunca bu Kanuna göre kurulacak olan Ulusal Petrol Stoğu Komisyonu’nun yetkili olduğu görülmüştür.
Dava konusu Yönetmelik değişikliği ile Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 18. maddesinin 8. fıkrası değiştirilmiş ve bu fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkralar eklenerek diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmiştir.
Yönetmeliğin 3. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinin ikinci cümlesinde; Askeri amaçlı ikmal edilen ürünler, transit ve ihracat rejimleri kapsamında teslim edilen akaryakıt ve ihrakiye ile nafta (yakıt nafta ve benzin türleri üretiminde kullanılanlar dışında kalan) ulusal stoktan sayılmaz ve ilgili stok yükümlülüğü hesaplamalarına dahil edilmez.” kuralı getirilmiş, 2. fıkrasında, “Ulusal stok mükellefiyetinin yerine getirilmesinde ve denetlenmesinde; a) Rafinerici ve dağıtıcı lisansı sahiplerinin ulusal stok mükellefiyetine esas yıllık ortalama 20 günlük ikmalinin belirlenmesinde tam bir takvim yılındaki teslimler (ihracat ve dağıtıcılar arası ticaret ve transit rejimi kapsamındaki satışlar hariç) esas alınır. Bir takvim yılında ikmal edilen miktar kullanılarak belirlenen stok miktarı, izleyen yılın Mart ayından başlayan 12 aylık dönemdeki stok mükellefiyeti olarak takip edilir. İlk defa lisans alanlar için tam bir takvim yılında faaliyet gösterilene kadar geçiş dönemi tanınır. Stok yükümlülüğünün ifasına ilişkin dönem, tamamlanan takvim yılını takip eden yılın Mart ayında başlar. Yıllık ortalama 20 günlük ikmal miktarı, tamamlanmış takvim yılı verisi kullanılarak hesaplanır. Serbest kullanıcı lisansı sahipleri için yükümlülük lisansın alındığı tarih itibarıyla başlar. Ancak, projeksiyon üzerinden serbest kullanıcı lisansı alınması halinde lisansın alındığı ayı takip eden 4 üncü ay başında lisansta kayıtlı stok miktarı tutulmaya başlanmış olmalıdır. Bu madde kapsamında 20 ve 15 günlük süreler değerlendirilirken bir yıl 365 gün alınır. b) Ulusal stok mükellefiyetinin tespit ve takibinde ürünlerin ağırlık cinsinden miktarları esas alınır. c) Rafinerici lisansı sahiplerince akaryakıt ve akaryakıta harmanlanan ürünler dışında tutulan stoklar, tank dibi için %10 ve nafta için ayrıca %4 oranları çıkarıldıktan sonra, 1,065 katsayısına bölünerek ürüne tahvil edilir. Rafinerici lisansı sahiplerince tutulan stoklardan, benzin türlerinin üretiminde kullanılan yarı mamul ürünler, 10 mg/kg’dan daha fazla kükürt içeren motorin türleri ile jet yakıtı üretiminde kullanılabilecek kerosen stokları 1 katsayısı ile ürüne tahvil edilir. d) Dağıtıcı lisansı sahiplerinin ulusal stok yükümlülüğü kapsamında tutmaları gereken stokların en az %50’sinin benzin türleri ve/veya motorin türleri ve/veya havacılık yakıtlarından oluşması gereklidir. e) Ulusal petrol stoğu yükümlülüğünün yerine getirilmesinde aşağıdaki hususlar hesaplamaya dahil edilmez: 1) Tüm lisans sahipleri için tank dibi gibi ulaşılamayacak stoklar için fiziki stok miktarının %10’u, 2) Rafinerici lisansı sahipleri için ham petrol veya yarı mamul ürünler olarak tutulan stok toplamının tank dibi gibi ulaşılamayacak stoklar için ayrılan %10’luk kısım dışındaki miktarının (nafta üretimine karşılık) %4’ü, 3) Rafineri dahili kullanımı için ayrılan petrol ürünleri, 4) Rafinerici lisansı sahibinin elinde bulundurduğu bitümenin tank dibi gibi ulaşılamayacak stoklar için ayrılan %10’luk kısım dışında kalan miktarının %85’i, 5) Transit rejime tabi olarak antrepo tanklarında depolanan ürünler. f) Lisanslı depolarda birden fazla kişiye ait ürünün birlikte depolanması durumunda, tank kapasitesinin stok hesabına dahil edilmeyen %10’u lisanslı depoyu kullanan kişiler arasında her bir lisans sahibince depolanan ürün miktarı oranında paylaştırılır. g) Akaryakıta harmanlanan ürünler ve katkı maddelerinin ulusal stok mükellefiyetine sayılması için akaryakıta harmanlanmış ve/veya katkılanmış olması veya münhasıran bu amaç için ayrı olarak bekletiliyor olması gerekir. h) Yükümlü olunan stok miktarı, yükümlüler tarafından her zaman kullanılabilir ve erişilebilir halde mevcut bulundurulur.” hükmüne yer verilmiştir.
5015 sayılı Yasanın 16. maddesine, 5. fıkrasından sonra gelmek üzere, Gümrük Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 28.3.2013 tarihli ve 6455 sayılı Kanun’un 42. maddesi ile eklenen fıkrada ise, “Ulusal petrol stoğu düzenlemesi kapsamında rafineri, akaryakıt ve LPG dağıtıcı lisansı sahipleri ile serbest kullanıcıların bulundurmakla yükümlü oldukları stokları denetlemeye ve tutulacak bu stokların miktarında azalma yapılmayacak şekilde ürün cinsini ve ürünlerin birbirine tahvil edilmesini düzenlemeye Kurum yetkilidir.” hükmüne yer verilmiş ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, yalnızca bu madde hükmünde sayılı ve sınırlı olmak üzere ulusal petrol stoğunun düzenlenmesi ile ilgili konularda yetkili kılınmıştır.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, 5015 sayılı Yasanın 16. maddesine, 5. fıkrasından sonra gelmek üzere 6455 sayılı Kanun’un 42. maddesi ile eklenen fıkra hükmünde sayılı ve bu madde ile sınırlı olmak üzere ulusal petrol stoğunun düzenlenmesi ile ilgili konularda yetkili kılınmış olduğu halde, yukarıda açıklaması Yönetmelik hükümlerinde bu yetki aşılmak suretiyle Ulusal Petrol Stoğu Komisyonunun yetkisinde olan konuların da düzenlendiği görülmüştür.
Bu itibarla, dava konusu Yönetmeliğin 3. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinin 2. cümlesinde, 2. fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile (c) bendinin ilk cümlesi, aynı fıkranın (e) (f) (g) (h) bentlerinde; ulusal petrol stoğuna esas gün sayısının belirlenmesi, arttırılması, yönetimi, getirilebilecek yükümlülükler, ulusal petrol stoğunun temin süresi, ulusal petrol stoğunun miktarı ve stoklama yerlerinin belirlenmesi, ulusal petrol stoğuna dair petrol ve hizmet alımları, stok ve stoklamaya ilişkin diğer kararlar ile tedbirlerin alınması konusu da sayılmak suretiyle Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun yetkili kılındığı anlaşıldığından, bu Yönetmelik hükümlerinin dayanağı yasal düzenlemelere aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, Yönetmeliğin 3. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, “Serbest kullanıcı lisansı sahipleri tesislerinde lisansları kapsamında tükettikleri akaryakıt türlerini,” (b) bendinde, “Dağıtıcı lisansı sahipleri; akaryakıt, havacılık yakıtları ve denizcilik yakıtlarından lisanslarına kayıtlı olanları, Kurum tarafından akaryakıtlara harmanlanan ürün olarak işlem göreceği belirlenen ürünleri ve diğer katkı maddelerini,” (c) bendinin ilk cümlesinde de, “Rafinerici lisansı sahipleri Kurum tarafından ham petrol, akaryakıt, havacılık yakıtları, denizcilik yakıtları, akaryakıtlara harmanlanan ürün, madeni yağ olarak işlem göreceği belirlenen ürünleri, yarı mamul ürünleri ve diğer katkı maddelerini ulusal stok olarak tutabilir.” hükmüne yer verildiği, aynı maddenin ikinci fıkrasının (c) bendinin ikinci cümlesinde “Rafinerici lisansı sahiplerince tutulan stoklardan, benzin türlerinin üretiminde kullanılan yarı mamul ürünler, 10 mg/kg’dan daha fazla kükürt içeren motorin türleri ile jet yakıtı üretiminde kullanılabilecek kerosen stokları 1 katsayısı ile ürüne tahvil edilir.” (d) bendinde “Dağıtıcı lisansı sahiplerinin ulusal stok yükümlülüğü kapsamında tutmaları gereken stokların en az %50’sinin benzin türleri ve/veya motorin türleri ve/veya havacılık yakıtlarından oluşması gereklidir.” son fıkrasında ise, “Dağıtıcı lisansı sahiplerinin 20, serbest kullanıcı lisansı sahiplerinin 15 günlük stok yükümlülüğü ile rafinerici lisansı sahiplerinin 20 günlük ve tamamlayıcı stok yükümlülüğü kapsamında tutulacak petrol stoklarının ürün cinsinin ve ürünlerin birbirine tahvil edilmesi ile bu stokların fiziksel denetimine ilişkin kurallar dışındaki hususlar hakkında Kanunun 16 ncı maddesinin beşinci fıkrası hükümleri uygulanır.” hükümleri yer almıştır. Bu Yönetmelik hükümlerinin ise, 5015 sayılı Yasanın 16. maddesine 5. fıkrasından sonra gelmek üzere 6455 sayılı Kanun’un 42. maddesi ile eklenen fıkra hükmünde düzenlenen ulusal stok mükellefiyeti kapsamında stoklarda tutulacak ürün cinsini, akaryakıt türlerini belirlemeye yönelik olduğu ve davalı idarenin yetkisi içinde bulunduğu anlaşıldığından, dayanağı Yasa hükümlerine aykırı bulunmamıştır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu Yönetmeliğin 3. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinin 2. cümlesi, 2. fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile (c) bendinin ilk cümlesi ve aynı fıkranın (e) (f) (g) (h) bentlerinin hukuka aykırılığı nedeniyle iptaline, 3. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile (c) bendinin ilk cümlesi, aynı maddenin ikinci fıkrasının (c) bendinin ikinci cümlesi ve (d) bendi ile son fıkrası yönünden ise davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Davalı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından ileri sürülen ehliyet ve süre itirazı yerinde görülmeyerek esasın incelenmesine geçildi.
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun 2. maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde ise, bu Kanunun uygulanmasında, Bakanlık teriminin ‘nı ifade edeceği kurala bağlanmış; 16. maddesinin birinci fıkrasında, “Piyasada sürekliliğin sağlanması, kriz veya olağanüstü hâllerde risklerin önlenmesi ve uluslararası anlaşmalar gereği olağanüstü hâl petrol stokları ile ilgili yükümlülüklerin ifası amaçlarıyla bir önceki yıl günlük ortalama kullanımının içindeki net ithalatın en az doksan günlük miktarı kadar petrol stoğu tutulur.”; üçüncü fıkrasında, “Akaryakıt ve LPG dağıtıcı lisansı sahiplerinin, tank dibi hariç toplam stoğunun yirmi günlük kısmı şirketlerin minimum işletme stoğu olarak alınır ve ulusal petrol stoğu sayılır. Ayrıca, bir tüketim tesisinde her bir cins üründen yılda 20.000 ton ve üzeri akaryakıt kullanan serbest kullanıcılar, tüketimlerinin onbeş günlük kısmını karşılayacak miktarda kendi depolarında stok bulundurmak mecburiyetindedir ve bunlar ulusal petrol stoğu içinde mütalâa edilir.” denilmiş; beşinci fıkrasında, “Ulusal petrol stoğunun esas gün sayısının belirlenmesi, arttırılması, yönetimi, getirilebilecek yükümlülükler, ulusal petrol stoğunun temin süresi, ulusal petrol stoğunun cinsi, miktarı ve stoklama yerlerinin belirlenmesi, ulusal petrol stoğuna dair petrol ve hizmet alımları, stok ve stoklamaya ilişkin diğer kararlar ile tedbirlerin alınması, ulusal petrol stoklarından olağanüstü hâllerde satış yapılması ile Bakanlar Kuruluna sunulacak tekliflerin hazırlanması gibi konularda karar vermek üzere ve bu Kanuna göre oluşturulan Komisyonun çalışmasına ait usul ve esasların belirlenmesinde Bakanlar Kurulu yetkilidir.” kuralı getirilmiş; son fıkrasında ise, “Komisyon, Müsteşarı Başkanlığında, Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ve Kurum temsilcilerinden oluşur. Komisyonca alınan kararların uygulanması ile sekreterya işleri Bakanlık tarafından yürütülür. Komisyonun kararlarına karşı yürütülecek hukukî işlemlerde muhatap Bakanlıktır.” kuralı yer almış; beşinci fıkrasından sonra gelmek üzere, Gümrük Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 6455 sayılı Kanun’un 42. maddesi ile eklenen fıkrada, “Ulusal petrol stoğu düzenlemesi kapsamında rafineri, akaryakıt ve LPG dağıtıcı lisansı sahipleri ile serbest kullanıcıların bulundurmakla yükümlü oldukları stokları denetlemeye ve tutulacak bu stokların miktarında azalma yapılmayacak şekilde ürün cinsini ve ürünlerin birbirine tahvil edilmesini düzenlemeye Kurum yetkilidir.” kuralına yer verilmiştir.
5015 sayılı Kanun’un 16. maddesinin beşinci ve altıncı fıkralarına dayanılarak tesis edilen ve 28/01/2005 tarih ve 25710 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 13/01/2005 tarih ve 2005/8374 sayılı Ulusal Petrol Stoğu Komisyonunun Çalışmalarına Dair Esaslar’a ilişkin Bakanlar Kurulu kararının 2. maddesinde, ulusal petrol stoğuna esas gün sayısının belirlenmesi, artırılması, yönetimi, getirilebilecek yükümlülükler konusunda kararların alınması, temin süresinin, cinsi, miktarı, ve stoklama yerlerinin belirlenmesi, ulusal petrol stoğuna dair petrol ve hizmet alımları, stok ve stoklamaya ilişkin diğer karar ile tedbirlerin alınması, ulusal petrol stoklarından olağanüstü hâllerde satış yapılması ve Bakanlar Kurulu’na yapılacak tekliflerin hazırlanması, günün ihtiyaçları doğrultusunda belirlenecek diğer görevler Ulusal Petrol Stoğu Komisyonu’nun görevleri arasında sayılmıştır.
Yönetmeliğin dava konusu 3. maddesinde, “Rafinerici ve dağıtıcı lisansı sahipleri, bir önceki takvim yılında yurt içine ikmal ettikleri günlük ortalama ürün miktarının minimum yirmi katını ve bir tüketim tesisinde her bir cins üründen yılda 20.000 ton ve üzeri akaryakıt kullanan serbest kullanıcı lisansı sahipleri ise lisanslarına kayıtlı her bir ürün için günlük ortalama tüketimlerinin onbeş katını ulusal stok olarak tutarlar. Rafinerici lisansı sahiplerinin tutmaları gereken ulusal stok miktarının bulunmasında, ham petrol ve yarı mamul ürünler hariç olmak üzere ulusal stok mükellefiyeti kapsamında tutabilecekleri ürünler dikkate alınır. Ulusal stok mükellefiyeti kapsamında;
a) Serbest kullanıcı lisansı sahipleri tesislerinde lisansları kapsamında tükettikleri akaryakıt türlerini,
b) Dağıtıcı lisansı sahipleri; akaryakıt, havacılık yakıtları ve denizcilik yakıtlarından lisanslarına kayıtlı olanları, Kurum tarafından akaryakıtlara harmanlanan ürün olarak işlem göreceği belirlenen ürünleri ve diğer katkı maddelerini,
c) Rafinerici lisansı sahipleri Kurum tarafından ham petrol, akaryakıt, havacılık yakıtları, denizcilik yakıtları, akaryakıtlara harmanlanan ürün, madeni yağ olarak işlem göreceği belirlenen ürünleri, yarı mamul ürünleri ve diğer katkı maddelerini ulusal stok olarak tutabilir. Askeri amaçlı ikmal edilen ürünler, transit ve ihracat rejimleri kapsamında teslim edilen akaryakıt ve ihrakiye ile nafta (yakıt nafta ve benzin türleri üretiminde kullanılanlar dışında kalan) ulusal stoktan sayılmaz ve ilgili stok yükümlülüğü hesaplamalarına dahil edilmez.”
“Ulusal stok mükellefiyetinin yerine getirilmesinde ve denetlenmesinde;
a) Rafinerici ve dağıtıcı lisansı sahiplerinin ulusal stok mükellefiyetine esas yıllık ortalama 20 günlük ikmalinin belirlenmesinde tam bir takvim yılındaki teslimler (ihracat ve dağıtıcılar arası ticaret ve transit rejimi kapsamındaki satışlar hariç) esas alınır. Bir takvim yılında ikmal edilen miktar kullanılarak belirlenen stok miktarı, izleyen yılın Mart ayından başlayan 12 aylık dönemdeki stok mükellefiyeti olarak takip edilir. İlk defa lisans alanlar için tam bir takvim yılında faaliyet gösterilene kadar geçiş dönemi tanınır. Stok yükümlülüğünün ifasına ilişkin dönem, tamamlanan takvim yılını takip eden yılın Mart ayında başlar. Yıllık ortalama 20 günlük ikmal miktarı, tamamlanmış takvim yılı verisi kullanılarak hesaplanır. Serbest kullanıcı lisansı sahipleri için yükümlülük lisansın alındığı tarih itibarıyla başlar. Ancak, projeksiyon üzerinden serbest kullanıcı lisansı alınması halinde lisansın alındığı ayı takip eden 4 üncü ay başında lisansta kayıtlı stok miktarı tutulmaya başlanmış olmalıdır. Bu madde kapsamında 20 ve 15 günlük süreler değerlendirilirken bir yıl 365 gün alınır.
b) Ulusal stok mükellefiyetinin tespit ve takibinde ürünlerin ağırlık cinsinden miktarları esas alınır.
c) Rafinerici lisansı sahiplerince akaryakıt ve akaryakıta harmanlanan ürünler dışında tutulan stoklar, tank dibi için %10 ve nafta için ayrıca %4 oranları çıkarıldıktan sonra, 1,065 katsayısına bölünerek ürüne tahvil edilir. Rafinerici lisansı sahiplerince tutulan stoklardan, benzin türlerinin üretiminde kullanılan yarı mamul ürünler, 10 mg/kg’dan daha fazla kükürt içeren motorin türleri ile jet yakıtı üretiminde kullanılabilecek kerosen stokları 1 katsayısı ile ürüne tahvil edilir.
d) Dağıtıcı lisansı sahiplerinin ulusal stok yükümlülüğü kapsamında tutmaları gereken stokların en az %50’sinin benzin türleri ve/veya motorin türleri ve/veya havacılık yakıtlarından oluşması gereklidir.
e) Ulusal petrol stoğu yükümlülüğünün yerine getirilmesinde aşağıdaki hususlar hesaplamaya dahil edilmez:
1) Tüm lisans sahipleri için tank dibi gibi ulaşılamayacak stoklar için fiziki stok miktarının %10’u,
2) Rafinerici lisansı sahipleri için ham petrol veya yarı mamul ürünler olarak tutulan stok toplamının tank dibi gibi ulaşılamayacak stoklar için ayrılan %10’luk kısım dışındaki miktarının (nafta üretimine karşılık) %4’ü,
3) Rafineri dahili kullanımı için ayrılan petrol ürünleri,
4) Rafinerici lisansı sahibinin elinde bulundurduğu bitümenin tank dibi gibi ulaşılamayacak stoklar için ayrılan %10’luk kısım dışında kalan miktarının %85’i,
5) Transit rejime tabi olarak antrepo tanklarında depolanan ürünler.
f) Lisanslı depolarda birden fazla kişiye ait ürünün birlikte depolanması durumunda, tank kapasitesinin stok hesabına dahil edilmeyen %10’u lisanslı depoyu kullanan kişiler arasında her bir lisans sahibince depolanan ürün miktarı oranında paylaştırılır.
g) Akaryakıta harmanlanan ürünler ve katkı maddelerinin ulusal stok mükellefiyetine sayılması için akaryakıta harmanlanmış ve/veya katkılanmış olması veya münhasıran bu amaç için ayrı olarak bekletiliyor olması gerekir.
h) Yükümlü olunan stok miktarı, yükümlüler tarafından her zaman kullanılabilir ve erişilebilir halde mevcut bulundurulur.
Dağıtıcı lisansı sahiplerinin 20, serbest kullanıcı lisansı sahiplerinin 15 günlük stok yükümlülüğü ile rafinerici lisansı sahiplerinin 20 günlük ve tamamlayıcı stok yükümlülüğü kapsamında tutulacak petrol stoklarının ürün cinsinin ve ürünlerin birbirine tahvil edilmesi ile bu stokların fiziksel denetimine ilişkin kurallar dışındaki hususlar hakkında Kanunun 16 ncı maddesinin beşinci fıkrası hükümleri uygulanır.” kuralına yer verilmiştir.
Dava Konusu Yönetmeliğin İncelenmesi:
Yukarıda yer verilen kurallardan, ulusal petrol stoğuna esas gün sayısının belirlenmesi, arttırılması, yönetimi, getirilebilecek yükümlülükler, ulusal petrol stoğunun temin süresi, ulusal petrol stoğunun cinsi, miktarı ve stoklama yerlerinin belirlenmesi, ulusal petrol stoğuna dair petrol ve hizmet alımları, stok ve stoklamaya ilişkin diğer kararlar ile tedbirlerin alınması, ulusal petrol stoklarından olağanüstü hâllerde satış yapılması ile Bakanlar Kuruluna sunulacak tekliflerin hazırlanması gibi konularda karar verme yetkisinin Bakanlar Kurulunca bu Kanuna göre kurulacak olan Ulusal Petrol Stoğu Komisyonu’na ait bulunduğu, Komisyon kararlarının uygulanması ve sekreterya işlerinin yürütülmesi ile hukukî işlemlerde muhatabın olduğu görülmekle birlikte; 6455 sayılı Kanun’la getirilen hüküm uyarınca, ulusal petrol stoklarını denetlemeye ve tutulacak bu stokların miktarında azalma yapılmayacak şekilde ürün cinsini ve ürünlerin birbirine tahvil edilmesini düzenlemeye Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (Kurum) yetkili kılındığı anlaşılmaktadır.
6455 sayılı Kanun’un 42. maddesiyle yapılan değişiklikten önce, ulusal petrol stoğu mükellefiyetiyle ilgili olarak karar alma yetkisi münhasıran Ulusal Petrol Stoğu Komisyonu’na ait iken, değişiklik sonucu ulusal petrol stoklarını denetlemeye ve tutulacak bu stokların miktarında azalma yapılmayacak şekilde ürün cinsini ve ürünlerin birbirine tahvil edilmesini düzenlemeye Kurum’un yetkili kılındığı, ancak bu yetkinin yalnızca yukarıda sayılan hususlarla sınırlı olduğu açıktır.
Bu durumda, yukarıda yer verilen dava konusu kurallar ile, yalnızca ulusal petrol stoğunun denetlenmesi ile ürün cinsini ve ürünlerin birbirine tahvil edilmesini düzenleme konusunda yetkili kılınan davalı Kurum tarafından, söz konusu yetkinin aşılması suretiyle, Ulusal Petrol Stoğu Komisyonu’nun yetkisinde bulunan, ulusal petrol stoğuna esas gün sayısının belirlenmesi, arttırılması, yönetimi, getirilebilecek yükümlülükler, ulusal petrol stoğunun temin süresi, ulusal petrol stoğunun miktarı ve stoklama yerlerinin belirlenmesi, ulusal petrol stoğuna dair petrol ve hizmet alımları, stok ve stoklamaya ilişkin diğer kararlar ile tedbirlerin alınması konusunda düzenlemeler yapıldığı anlaşıldığından, Yönetmeliğin dava konusu 3. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin ikinci cümlesinin, ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile (c) bendinin ilk cümlesinin, aynı fıkranın (e), (f), (g) ve (h) bentlerinde hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Öte yandan, Yönetmeliğin dava konusu 3. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile (c) bendinin ilk cümlesinde, aynı maddenin ikinci fıkrasının (c) bendinin ikinci cümlesinde ve (d) bendi ile son fıkrasında ise hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin ikinci cümlesinin, ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile (c) bendinin ilk cümlesinin, aynı fıkranın (e), (f), (g) ve (h) bentlerinin İPTALİNE,
2. Yönetmeliğin, 3. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile (c) bendinin ilk cümlesi, aynı maddenin ikinci fıkrasının (c) bendinin ikinci cümlesi ve (d) bendi ile son fıkrası bakımından davanın REDDİNE,
3. Dava kısmen iptal, kısmen ret ile sonuçlandığından, ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin yarısı olan …-TL’nin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, kalan …-TL’nin davacı üzerinde bırakılmasına,
4. Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na temyiz yolu açık olmak üzere, 12/06/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.