11. Daire         2007/4158 E.  ,  2008/2353 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONBİRİNCİ DAİRE
Esas No: 2007/4158
Karar No: 2008/2353

Davacı: …
Vekili: …
Davalı:T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı (T.C. Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü)
Vekili: …

Davanın Özeti: Davalı idareden yetim aylığı alan davacı tarafından, aynı dosyadan dul aylığı alan babasına yapılmış olan fazla ödemelerin adına borç çıkartılarak birikmiş aylık farklarından mahsubu ve bakiye alacağın da aylıklarından kesilmek suretiyle tahsiline ilişkin 17.4.2007 günlü ve 48.511.385.2 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Emekli Sandığı Ödemeler Dairesi Başkanlığı işlemi ile anılan işleme dayanak olarak gösterilen ve 2.10.1998 gün ve 23481 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “T.C. Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce İlgililere İstihkaklarından Fazla veya Yersiz Olarak Yapılan Ödemelerin Tahsili Hakkındaki Yönetmelik”in 6. maddesinin (b) ve (c) bentlerinin iptali ile mahsup edilen aylık farkların yasal faiziyle birlikte tazmini istenilmektedir.

Savunmanın Özeti: 5434 sayılı Yasanın 121. maddesine uygun olarak düzenlenen yönetmelik hükümleri ve buna dayalı olarak tesis edilen bireysel işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı ileri sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

Danıştay Tetkik Hakimi: …
Düşüncesi: 5434 sayılı Kanunun 121. maddesinde istihkaklardan fazla yapılan ödemelerin, ilgililerin, her ne suretle olursa olsun varsa sonraki her çeşit istihkaklarından hüküm alınmaksızın kesilmek suretiyle geri alınacağı ifadesi sadece ilgili kişiye yapılan fazla ödemelerin ilgilinin istihkakından geri alınmasına imkan tanımaktadır. Oysa dava konusu Yönetmeliğin 6. maddesi ile aylıkları yersiz olarak ödenen kişiler adına çıkarılan borcun ilgili dışında aynı dosyadan aylık alan kişilerden de tahsil edilmesine imkan sağlayacak şekilde düzenleme yapılmıştır. Bu durumda Kanunla öngörülmeyen bir düzenlemenin dava konusu Yönetmelik ile düzenlenmesi sonucu, davacının babasının borcundan sorumlu tutulmasında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle ilgililere fazla ve yersiz yapılan ödemelerin, asıl borçlu ile ilgisi sadece aynı dosyadan işlem görmekten ibaret olan üçüncü kişilerin aylıklarından tahsilini öngören “T.C. Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce İlgililere İstihkaklarından Fazla veya Yersiz Olarak Yapılan Ödemelerin Tahsili Hakkında Yönetmelik”in 6. maddesinin 1. fıkrasının (b) ve (c) bentleri ile buna dayanılarak davalı idarece tesis edilen 17.4.2007 tarihli işlemin iptali ve davacının yetim aylığından mahsup edilen tutarların yasal faiziyle birlikte tazmininin uygun olacağı düşünülmüştür.

Danıştay Savcısı: …
Düşüncesi: Dava, davalı idareden yetim aylığı alan davacı ile aynı dosyadan dul aylığı alan babasına yapılan fazla ödemelerin adına borç çıkartılarak birikmiş aylık farklarından mahsubu ve bakiye alacağın da aylıklarından kesilmek suretiyle tahsiline ilişkin 17.4.2007 günlü ve 48.511.385.2 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Emekli Sandığı Ödemeler Dairesi Başkanlığı işlemi ile bu işlemin dayanağı olarak gösterilen Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce İlgililere İstihkaklarından Fazla veya Yersiz Olarak Yapılan Ödemelerin Tahsili Hakkındaki Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin 1 nci fıkrasının (b) ve (c) bentlerinin iptali istemiyle açılmıştır.
5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’nun 121 inci maddesinde, her ne suretle olursa olsun istihkaklarından fazla yapılan ödemelerin ilgililerin varsa sonraki her çeşit istihkaklarından hüküm alınmaksızın kesilmek suretiyle geri alınacağı, ancak ilgilinin Sandıkça yapılan bu muamelenin yersizliği hakkında Danıştay’da dava açabileceği, herhangi bir nedenle Sandık tarafından ilgililere istihkaklardan fazla veya yersiz olarak yapılan ödemelerin bu hatalı işlemlerin düzeltildiği tarihten geriye doğru hesap edilecek beş yıllık tutarının tahsil edileceği, tahsilin ne şekilde yapılacağının Yönetmelikle düzenleneceği öngörülmüştür.
Bu maddeye dayanılarak çıkartılan Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce İlgililere İstihkaklarından Fazla veya Yersiz Olarak Yapılan Ödemelerin Tahsili Hakkında Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde ise, ”Sandıktan dul ve yetim aylığı almakta iken evlenme, yaş haddi, okuldan ayrılma, mezun olma, askere alınma ve Sandığa tabi göreve girme gibi aylığın kesilmesini gerektiren durumların ilgili veya aynı dosyadan aylık alan kişilerce Sandığa zamanında bildirilmemesi nedeniyle aylıkları yersiz olarak ödenen kişiler adına çıkartılan borç;
a) Kendisine fazla ödeme yapılan kişinin varsa evlenme ikramiyesi, birikmiş aylık ve farkları gibi her çeşit ödemelerden mahsup edilmek,
b) İlgiliye ödenecek herhangi bir meblağ yok ise veya ödenecek miktar borcunu karşılamıyorsa; aylığın kesilmesini gerektiren olayı zamanında Sandığa bildirmeyen veya aynı dosyadan aylık alan diğer kişiler adına tahakkuk ettirilen aylık farklarının tamamından mahsup edilmek,
c) Yukarıda bentlere göre yapılacak mahsuptan sonra kalan borç miktarı var ise, aynı dosyadan aylık alan diğer kişilerin aylıklarından 1/4 nisbetinde kesinti yapılmak suretiyle tahsil edilir.” şeklinde düzenlemeye yer verilmiştir.
Davacı Emekli Sandığından yetim aylığı almakta iken sandıktan dul aylığı alan babasının 10.12.2001 tarihinde evlenmesine ve buna rağmen dul aylığı almaya devam etmesi üzerine babasına yapılmış fazla ödemeler dava konusu Yönetmelik hükmü uyarınca davacıdan istenilmiştir.
Anayasanın 124. maddesi uyarınca, Yönetmelikler, kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak koşulu ile çıkarılabilirler.
5434 sayılı Kanunun 121. maddesinde her ne suretle olursa olsun istihkaklarından fazla yapılan ödemelerin ilgililerin varsa sonraki her çeşit istihkaklarından hüküm alınmaksızın kesilmek suretiyle geri alınacağı ifadesi sadece ilgili kişiden fazla ödemenin geri alınmasına imkan tanımaktadır. Dava konusu Yönetmeliğin 6. maddesi ile Kanuna aykırı olarak aynı dosyadan aylık alan veya aylığın kesilmesini zamanında bildirmeyen kişilerden de fazla ödemenin alınmasını imkan sağlayacak şekilde düzenleme yapılmıştır. Bu durumda Kanunla öngörülmeyen bir düzenlemenin dava konusu Yönetmelik ile getirilmesi sonucu, davacının babasının borcundan sorumlu tutulması mümkün bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle ilgililere fazla ve yersiz yapılan ödemelerin, fazla ve yersiz ödeme yapılan asıl borçlu ile ilgisi sadece aynı dosyadan işlem görmekten ibaret olan üçüncü kişilerin aylıklarından tahsilini öngören T.C. Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce İlgililere İstihkaklarından Fazla veya Yersiz Olarak Yapılan Ödemelerin Tahsili Hakkında Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin 1 nci fıkrasının (b) ve (c) bentleri ile davalı idarece tesis edilen 17.4.2007 tarihli işlemin iptali ve yetim aylığından mahsup edilen tutarların yasal faiziyle birlikte davacıya iadesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Danıştay Onbirinci Dairesince duruşma için önceden belirlenen 10.3.2008 günü davacı vekili Av. …’in ve davalı Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı vekili, Av. …’nın geldiği ve Danıştay Savcısı …’ın hazır bulunduğu görülerek açık duruşmaya başlandı. Taraf vekillerine usulüne uygun söz verilip dinlendikten ve savcının düşüncesi alındıktan sonra duruşmaya son verildi, dosya incelenerek işin gereği görüşüldü:
Dava, davalı idareden yetim aylığı alan davacı tarafından, aynı dosyadan dul aylığı alan babasına yapılmış olan fazla ödemelerin adına borç çıkartılarak birikmiş aylık farklarından mahsubu ve bakiye alacağın da aylıklarından kesilmek suretiyle tahsiline ilişkin 17.4.2007 günlü ve 48.511.385.2 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Emekli Sandığı Ödemeler Dairesi Başkanlığı işlemi ile anılan işleme dayanak olarak gösterilen ve 2.10.1998 gün ve 23481 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan T.C. Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce İlgililere İstihkaklarından Fazla veya Yersiz Olarak Yapılan Ödemelerin Tahsili Hakkındaki Yönetmeliğin 6. maddesinin (b) ve (c) bentlerinin iptali ile mahsup edilen aylık farkların yasal faiziyle birlikte tazmini istemiyle açılmıştır.
5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununun 121. maddesinde, her ne suretle olursa olsun istihkaklarından fazla yapılan ödemelerin, ilgililerin, varsa sonraki her çeşit istihkaklarından hüküm alınmaksızın kesilmek suretiyle geri alınacağı, ancak ilgilinin, Sandıkça yapılan bu muamelenin yersizliği hakkında Danıştayda dava açabileceği, herhangi bir nedenle Sandık tarafından ilgililere istihkaklarından fazla veya yersiz olarak yapılan ödemelerin, bu hatalı işlemlerin düzeltildiği tarihten geriye doğru hesap edilecek beş yıllık tutarlarının tahsil edileceği, tahsilin ne şekilde yapılacağının yönetmelikle düzenleneceği hükme bağlanmıştır.
5434 sayılı Yasanın 121. maddesine dayanılarak hazırlanan ve 2.10.1998 gün ve 23481 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce İlgililere İstihkaklarından Fazla veya Yersiz Olarak Yapılan Ödemelerin Tahsili Hakkında Yönetmelik”in 6. maddesinde, Sandıktan dul ve yetim aylığı almakta iken, evlenme, yaş haddi, okuldan ayrılma, mezun olma, askere alınma, Sandığa tabi göreve girme gibi aylığın kesilmesini gerektiren durumların ilgili veya aynı dosyadan aylık alan kişilerce Sandığa zamanında bildirilmemesi nedeniyle aylıkları yersiz olarak ödenen kişiler adına çıkarılan borcun; (a) Kendisine fazla ödeme yapılan kişinin varsa evlenme ikramiyesi, birikmiş aylık ve farkları gibi her çeşit ödemelerden mahsup edilmek, (b) İlgiliye ödenecek herhangi bir meblağ yok ise veya ödenecek miktar borcunu karşılamıyorsa; aylığın kesilmesini gerektiren olayı zamanında Sandığa bildirmeyen ve aynı dosyadan aylık alan diğer kişiler adına tahakkuk ettirilen aylık farklarının tamamından mahsup edilmek, (c) Yukarıdaki bentlere göre yapılacak mahsuptan sonra kalan borç miktarı var ise, aynı dosyadan aylık alan diğer kişilerin aylıklarından 1/4 oranında kesinti yapılmak suretiyle tahsil edileceği düzenlemesine yer verilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden, Sandıktan yetim aylığı alan davacı tarafından, sandıktan dul aylığı almakta iken 10.12.2001 tarihinde evlenen ve buna rağmen dul aylığı almaya devam eden babasına yapılan fazla ödemelerin yukarıda belirtilen yönetmelik hükmü uyarınca adına borç çıkartılarak birikmiş aylık farklarından mahsubu ve bakiye alacağın da aylıklarından kesilmek suretiyle tahsiline ilişkin işlemin tesis edilmesi üzerine görülen davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
2709 sayılı Anayasanın 124. maddesinde, yönetmeliklerin, kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak koşulu ile çıkarılabileceği hükmüne yer verilmiştir.
5434 sayılı Yasanın 121. maddesinde, istihkaklarından fazla yapılan ödemelerin, ilgililerin, varsa sonraki her çeşit istihkaklarından hüküm alınmaksızın kesilmek suretiyle geri alınacağının hükme bağlanmasına karşın, ” her ne suretle olursa olsun istihkaklarından fazla ödeme yapılan ilgili ” ifadesi dava konusu yönetmeliğin 6. maddesi ile ” aynı dosyadan aylık alan veya aylığın kesilmesini gerektiren durumları zamanında Sandığa bildirmeyen kişileri” de kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Bu durumda, ilgililere fazla ve yersiz yapılan ödemelerin, fazla ve yersiz ödeme yapılan ilgililerle aralarında müşterek ve müteselsil sorumluluk bulunmayan ve asıl borçlu ile ilgisi sadece aynı dosyada işlem görmekten ibaret olan üçüncü kişilerin aylıklarından tahsilini öngören ve 2.10.1998 gün ve 23481 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce İlgililere İstihkaklarından Fazla veya Yersiz Olarak Yapılan Ödemelerin Tahsili Hakkında Yönetmelik’in 6. maddesinin 1. fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde ve buna bağlı olarak davacıya bağlanan yetim aylığından; babasına haksız yere ödenen dul aylığı tutarlarının mahsubuna ve bakiye alacağın da aylıklarından kesilmek suretiyle tahsiline ilişkin işlemde hukuka ve 5434 sayılı Yasanın 121. maddesi hükmüne uyarlık bulunmamıştır.
Öte yandan Anayasanın 125. maddesinin son fıkrasında yer verilen “İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür.” hükmü uyarınca babasının borcunun kendisinden tahsiline ilişkin işlem nedeniyle yoksun kaldığı parasal tutarın davacıya ödenmesi gerekeceği açıktır.
Açıklanan nedenlerle, 2.10.1998 gün ve 23481 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce İlgililere İstihkaklarından Fazla veya Yersiz Olarak Yapılan Ödemelerin Tahsili Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesinin 1. fıkrasının (b) ve (c) bentleri ile bu yönetmelik hükmü uyarınca tesis edilen 17.4.2007 tarihli bireysel işlemin iptali ve mahsup edilen miktarın idareye başvuru tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine, aşağıda yazılı …-YTL yargılama giderinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-YTL vekalet ücretinin davalı idareden alınarak vekil ile temsil olunan davacıya verilmesine, artan posta giderinin istemi halinde davacıya iadesine, 10.3.2008 tarihinde oybirliği ile karar verildi.