11. Daire 2001/674 E. , 2003/4126 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONBİRİNCİ DAİRE
Esas No : 2001/674
Karar No : 2003/4126
Temyiz İsteminde Bulunan (Davacı) : …
Vekili : …
Karşı Taraf : …
Vekili : …
İsteğin Özeti : Dava, … Halk Eğitim Merkezi müdür yardımcısı iken emekli olan davacı tarafından, kendisine emekli yardımı yapılması yolunda İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığına yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılmıştır. … İdare Mahkemesi … ve E:…, K:… sayılı kararıyla; davalı İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığının 4357 sayılı Hususi İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler İçin Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı ile Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanunun değişik 11. maddesi gereğince kurulan işleyiş tarzı ve esasları aynı Yasanın 14. maddesine dayanılarak Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan ve 19.7.1985 tarih ve 18816 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Anastatü ile belirlenen ve yapacağı sosyal yardımlarda Anastatüsünün 17. maddesi uyarınca çıkarılan yönetmelikte düzenlenen bir özel hukuk tüzel kişisi olup, bu kurumla davacı arasında Sandık üyelerine yapılacak emeklilik yardımı konusundan doğan ve özel hukuk ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlığın adli yargıda çözümlenmesi icap ettiği gerekçesiyle davayı görev yönünden reddetmiştir. Davacı tarafından, davalı kurumun bir kamu kuruluşu olup uyuşmazlığın idari yargıda çözümlenmesi gerektiği ileri sürülerek mahkeme kararının bozulması istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : İstemin kabulü gerektiği yolundadır.
Danıştay Tetkik Hakimi : …
Düşüncesi : İlkokul Öğretmenler Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığı 4357 sayılı Yasanın 7117 sayılı Yasa ile değişik 11. maddesi uyarınca kurulmuş olup, Ana Statüsünün aynı Yasanın verdiği yetkiye dayanılarak Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanarak yürürlüğe konulduğu, söz konusu düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde, Sandık işlemlerinin kapsamı ve sınırının yasayla belirlendiği ve Sandığın fonksiyonları bakımından kamu gücüne dayanan bir statüye sahip bir kamu kurumu niteliğinde olduğu sonucuna varıldığından, davalı Sandıkla davacı arasında emekli yardımıyla ilgili olarak çıkan uyuşmazlığın görüm ve çözümü idari yargının görev alanına girmektedir.
Bu nedenle temyiz isteminin kabulüyle idare mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı : …
Düşüncesi : … Halk Eğitim Merkezi Müdür yardımcısı iken emekli olan davacının emekli yardımı yapılması istemiyle yapmış bulunduğu başvurunun reddi ile birikmiş aidatların %50 oranında ödeneceği yolunda tesis edilen işlemin iptali talebiyle açılan ve mahkemece görev ret kararı verilen davada davacı vekili tarafından görev ret kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
İlkokul öğretmenler sağlık ve sosyal yardım sandığı 4357 sayılı yasanın 7117 sayılı yasa ile değişik II. maddesi uyarınca kurulmuş olup, Ana statüsünün aynı yasanın verdiği yetkiye dayanılarak Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanarak yürürlüğe konulduğu, söz konusu düzenlemelerin birlikte değerlendirilmesinden sandığın işlemleri kapsamı ve sınırının yasayla belirlendiği ve fonksiyonları bakımından kamu gücüne dayanan bir statüye sahip bir kamu kurumu niteliğinde olduğu anlaşılan davalı sandıkla davacı arasında çıkan uyuşmazlığın görüm ve çözümü idari yapının görev alanına girmektedir.
Bu durumda davacının temyiz isteminin kabulüyle İdare Mahkemesinin görev ret kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onbirinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
Dava, … Halk Eğitim Merkezi müdür yardımcısı iken emekli olan davacının, emekli yardımı yapılması yolundaki İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığı Genel Müdürlüğüne yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılmıştır.
4357 sayılı Hususi İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler için Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimai Yardım ile Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanunun 14.5.1958 tarih ve 7117 sayılı Kanunun 1. maddesi ile değişik 11. maddesinin 1. fıkrasında, hükmi şahsiyeti haiz ve Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olmak üzere İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı adı ile bir Sandık kurulacağı, 2. fıkrasında Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinden maaş alan ilkokul öğretmenleri, ilkokul yardımcı ve stajyer öğretmenleri, yetiştirme yurtları öğretmenleri, arızalı çocuklara ilk tahsillerini veren müesseselerin öğretmenleri, Milli Eğitim Müdürleri, ilköğretim müfettiş ve denetmenleri, uygulama okulu öğretmenleri, İlköğretim Genel Müdürlüğü ve Milli Eğitim Müdürlüklerinde görevli memurlar ile Sandık işlerinde çalışan memurların Sandığa üye oldukları, aynı maddenin 3. fıkrasında da Sandığın gelirlerinin sırasıyla üyelerden genel kurul tarafından tespit edilecek miktarda her ay kesilecek aidat, teberrular ve Devlet bütçesinden yapılacak yardımlar, Sandık gelirlerinin nemalandırılmasından hasıl olan kârlar, Sandığın maksatlarını tahakkuk ettirmeye elverişli prevantoryum va kaplıca gibi tesisler satın alarak veya yaptırılarak bunların kiralanmasından veya işletilmesinden elde edilecek kazançlardan oluştuğu, 14. maddesinde ise, 11 ve 12. (bu madde hükmü 14.5.1958 tarihli, 7118 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmıştır.) maddelerde yazılı Sandık mevcutları ve alacaklarının Devlet mallarına ait hak ve rüçhanları haiz olduğu, Sandığın gelirlerinin bilumum vergi, resim ve harçlara tabi olmadığı gibi haciz ve temlik dahi edilemeyeceği ve Sandığın idaresi, işleyiş tarzı ve esaslarının Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan bir “anastatü” ile tespit olunacağı hükme bağlanmıştır.
Anılan Yasanın verdiği yetkiye dayanılarak Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan ve 22.3.1995 tarihli, 22235 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığı Anastatüsünün 15. maddesinde, Sandık üyelerine: 1- İkraz (Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığının ikraz usullerine göre Yönetim Kurulu kararı ile), 2- Evlenme Yardımı, 3- Tabii Afet Yardımı, 4- Şehit Yardımı, 5- Ölüm Yardımı, 6- Maluliyet Yardımı, 7- Emeklilik Yardımı şekillerinde sosyal içerikli yardımlar yapılması öngörülmüş; 19. maddesinde, 4357 sayılı Kanunun 7117 sayılı Kanunla değişik 11. maddesi gereğince kesilecek aidatların saymanlıklarca üyelerin aylık bordrolarından kesilerek Sandık hesabına intikal ettirileceği kurala bağlanmış; 41. maddesinde de, Sandığın mallarının Devlet mallarının imtiyaz ve rüçhaniyetine sahip bulunduğuna ve Sandık mallarına karşı işlenen suçlarda Devlet malları aleyhine işlenen suçlar için öngörülen hükümlerin uygulanacağına işaret edilmiştir.
Yasa koyucunun, Anayasaya uygun olmak koşulu ile kamusal ihtiyaçların gerekli kıldığı hallerde herhangi bir alanı yasal statü içine alarak bir kamu hizmeti tesis etmesi her zaman mümkündür. Üyelerinin serbest irade ve insiyatifi olmaksızın kurulan İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığı da bu şekilde oluşturulmuş bir kamu kurumudur. Yukarıda hükümleri yazılı yasal düzenlemelerin birlikte değerlendirilmesinden, Sandığın fonksiyonları bakımından kamu hizmeti gören ve bu hizmeti görürken de kamu gücünü kullanan bir kamu kurumu statüsüne sahip bulunduğu, görevlerinin ve tesis ettikleri işlemlerin kapsam ve sınırının yasa ile tayin edildiği, bu özellikleri nedeniyle tüzelkişiliğe sahip bir kamu kurumu olduğu açıktır.
Öte yandan, Anastatünün “Teşkilat” başlıklı 12. maddesinde, Genel Müdürlüğün, Sandık Genel Müdürü ile ihtiyaca göre sayıları tespit olunacak Genel Müdür Yardımcıları, memur ve müstahdemden oluşacağına; Genel Müdürün, 657 sayılı Yasanın öngördüğü memur olma şartlarını taşıyanlar arasından atanacağına işaret edilmekle, Kurumda asli ve sürekli kamu hizmeti gören personelin kamu personeli olduğu ve dolayısıyla bu yönden de Kurumun bir kamu kurumu olduğu kuşkusuzdur.
Her ne kadar, Sandığın Anastatünün 42. maddesinde, bu Anastatünün tatbikinde kamu hukukunu ilgilendiren 4357, 7117, 3179 sayılı Kanunların yanı sıra özel hukuk alanını düzenleyen Türk Medeni Kanununun ilgili hükümlerinin, Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Türk Ceza Kanunu ve ilgili diğer kanunların genel hükümlerinin de dikkate alınacağı belirtilmiş ise de, Sandığın kuruluş amacına uygun olarak yürüteceği faaliyetleri nedeniyle özel hukuk düzenlemelerine tabi olması, onun kamu kurumu niteliği taşımasına engel teşkil etmez.
Bu durumda, fonksiyonları yönünden kamu hizmeti gören ve bu hizmeti görürken de kamu gücünü kullanan Sandık tüzelkişiliğinin, sahip olduğu bu nitelikler dolayısıyla bir kamu kurumu statüsünde bulunması, davacının da bir kamu kurumundan emekliye ayrılması karşısında, söz konusu uyuşmazlığın görüm ve çözümünün idari yargının görev alanına girdiği açık olduğundan, mahkemece, özel hukuk tüzel kişisi olan davalı Sandık ile davacı arasındaki ihtilafın özel hukuk ilişkisinden kaynaklanması nedeniyle adli yargıda çözümlenmesi icap ettiği gerekçesiyle davanın görev yönünden reddedilmesinde hukuka uyarlık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kabulüyle … İdare Mahkemesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının bozulmasına 17.10.2003 gününde oybirliği ile karar verildi.