11. Daire 2000/9743 E. , 2003/4050 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONBİRİNCİ DAİRE
Esas No : 2000/9743
Karar No : 2003/4050
Davacı : …
Davalı : Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı-ANKARA
Davanın Özeti : … Gümrük Saymanlık Müdürlüğünde Saymanlık Mutemedi olarak görev yapan davacı tarafından, 1615 sayılı Gümrük Kanununun 164. ve 165. maddelerine göre ödenen fazla çalışma ücretinin tahsil ve dağıtım şekilini düzenleyen ve 1.3.1998 tarihinden itibaren uygulanmaya başlayan talimatın, fazla çalışmaya katılan personele ödenecek ücretin en yüksek devlet memuru maaşını (ek gösterge dahil) geçemeyeceği yolundaki düzenlemeye ilişkin 4. maddesi ile Maliye Bakanlığınca Gümrük Başmüdürlüğü ve gümrük bünyesinde görev yapan Saymanlık Müdürlüğü personeline Gelir İdaresini Geliştirme Fonundan yapılan ödemede artış yapılması nedeniyle Gümrük Müdürlüğü personeli arasında fark oluşması sonucu ödemelerde eşitliğin sağlanması açısından Gümrük Saymanlık Müdürlüğü personeline gümrük personelinden fazla verilen Gelir İdaresini Geliştirme Fonundan ödenen ek ücretin Gümrük Saymanlık Müdürlüğü Personelinin fazla çalışma ücreti ödemelerinden düşülmek suretiyle ödenmesine ilişkin Gümrük Müsteşarlığının 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı onay ve bu onaydan önceki uygulamaya devam edilmesi yolundaki 8.3.1999 tarih ve 1999/26 sayılı Devlet Bakanlığı onayının; ödenecek fazla mesai ücretine talimatla getirilen sınırlamanın yasa ve yönetmeliklere uygun olmadığı, Maliye Bakanlığınca Gelir İdaresini Geliştirme Fonundan yapılan ek ödemedeki artış oranları ile Gümrük Saymanlık Müdürlüğünde çalışan memurlara ödenen fazla çalışma ücreti arasında herhangi bir bağ bulunmadığından fazla çalışma ücretinden kesinti yapılmasının hiç bir yasal dayanağının bulunmadığı ileri sürülerek iptali istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : 1615 sayılı Gümrük Kanununun 165. maddesi uyarınca bu Kanunun 164.maddesine dayanılarak ödenecek fazla mesai ücretinin miktar, dağıtım ve tahsil şeklinin belirlenmesi yetkisinin müsteşarlıkta olduğu, iptali istenilen talimatın 4. maddesinde fazla çalışmaya katılan personele ödenen ücretin en yüksek devlet memuru maaşını geçmeyecek şekilde azami limitinin belirlenmesinde hukuka aykırılık bulunmadığı, Saymanlık Müdürlüğü personeline Gelir İdaresini Geliştirme Fonundan yapılan ek ödeme oranın artırılması sonucu Gümrük Saymanlık Müdürlüğü personeli ile gümrük personeli arasında söz konusu fondan yapılan ek ödemelerde farklılık oluşması nedeniyle eşitliğin sağlanmasına yönelik olarak saymanlık müdürlüğü personeline gümrük personelinden fazla olarak verilen ek ödemenin Gümrük Saymanlık Müdürlüğü personelinin fazla çalışma ücreti ödemelerinden düşülerek tahakkuk işleminin yapılmasının 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı onayla uygun bulunması üzerine 1.5.1999 tarih ve 221 sayılı yazı ile tüm Gümrükler Başmüdürlüklerine talimat verildiği, ancak bu yazı uyarınca yapılan uygulamada hak sahiplerinin mağdur durumda kalmaları nedeniyle bu konuya ilişkin uygulama esasa bağlanana kadar 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı onaydan önceki uygulamaya devam edileceği hususunun 9.3.1999 tarih ve 6537 sayılı yazı ile tüm Gümrükler Başmüdürlüklerine talimat verilerek fazla çalışma ücretinden faydalanan gümrük saymanlık personeline herhangi bir ek ücret farkı düşümü yapılmaksızın ödeme yapıldığı dolayısıyla davacının mağduriyetinin ortadan kaldırıldığı ileri sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi : …
Düşüncesi : Gümrük Saymanlık Müdürlüğü personeline fazla çalışma ücreti 1615 sayılı Gümrük Kanununun 164. ve 165. maddesine istinaden ödenmekte olup, Gelir idaresini Geliştirme Fonundan yapılan ödemeler ise Vergi Usul Kanununun Ek 13. maddesine dayanmaktadır. Her iki ödemenin yasal dayanağı farklı olduğu gibi işlem tarihinde yürürlükte bulunan şekliyle 213 sayılı Vergi Usul Kanununun Ek 13. maddesinde fondan yapılan ödemelerin fazla çalışma ücretinden mahsup edileceğine ilişkin bir düzenleme yer almadığından Gümrük Müsteşarlığının 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı onayının iptali, 1615 sayılı Yasanın 165. maddesinde fazla çalışma ücretinin miktarı, tahsil ve dağıtım şeklinin belirlenmesinde Bakanlığa yetki verildiğinden iptali istenilen talimatın 4. maddesindeki düzenlemede Yasaya, hizmetin gereklerine ve kamu yararına aykırılık bulunmadığından davanın bu kısmı ile Devlet Bakanlığının, 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı onaydan önceki uygulamaya devam edileceğine dair 8.3.1999 tarih ve 1999/26 sayılı onayına yönelik kısmının reddi gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı : …
Düşüncesi : … Gümrük Saymanlık Müdürlüğünde saymanlık mutemedi olarak görev yapan davacı, Gümrük Personeli ile Gümrük Saymanlık Müdürlüğü Personeli arasında ödemelerdeki eşitliğin sağlanması amacıyla, Gümrük Saymanlık Müdürlüğü Personeline yapılan fazla çalışma ücreti ödemelerinde bu personele Gelir İdaresini Geliştirme Fonundan yapılan ödemelerin mahsup edilmesine ilişkin 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı genelge ile, konunun esasa bağlanmasına kadar bu genelgeden önceki uygulamaya devam edilmesi yolundaki 8.3.1999 tarih ve 1999/26 sayılı Devlet Bakanlığı işleminin ve fazla çalışmaya katılan personele ödenen ücretin net olarak en yüksek Devlet Memuru maaşını geçemiyeceğine ilişkin 4.2.1998 tarihli genelgenin 4 ncü maddesinin iptali istemiyle dava açmış bulunmaktadır.
1615 sayılı Gümrük Kanununun 164 ncü maddesinde; kanuni çalışma saatleri dışında iş görecek memurların çalışma ücretlerinin iş sahiplerince ödeneceği, memurların (Gümrüklerdeki sorumlu saymanlar dahil) bu suretle kendilerine verilecek işleri yapmakla görevli oldukları hükme bağlanmış, 165 nci maddede ise, ödenecek ücretin miktarının ve bunun tahsil ve dağıtım şeklinin Bakanlıkça tespit olunacağı belirlenmiş, Gümrük Yönetmeliğinin 1404.maddesi ile de, kanuni çalışma saatleri dışındaki işlerin yapılması dolayısıyla iş sahiplerince saat başına ödenecek ücretin Bakanlıkça tespit edileceği ve Resmi Gazetede her yıl için yayımlanacak tebliğler ile yürürlüğe konulacağı kurala bağlanmıştır.
Gümrük Saymanlık Müdürlüğü Personeline Gelir İdaresini Geliştirme Fonundan yapılan ödemelerin yasal dayanağı farklı olup, dava konusu fazla çalışma ücreti ile söz konusu ücret arasında her hangi bir bağ bulunmamaktadır.
Bu durumda Gümrük Saymanlık Müdürlüğü personeline fazla çalışma ücreti ödenirken mahsup işlemi yapılmasının yasal dayanağı bulunmamaktadır.
Nitekim daha sonra 8.3.1999 tarihli 99/26 sayılı genelge ile mahsup yapılmadan ödemeye devam edilmesi uygun bulunduğundan bu genelgenin iptaline ilişkin davacı iddiasının hukuki dayanağı yoktur.
Öte yandan fazla mesai ücretlerinin bir limit dahilinde ödenmesini temin amacıyla genelgenin 4 ncü maddesinde yapılan düzenlemede hizmet gereklerine aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı genelgenin iptali, 8.3.1999 tarih ve 1999/26 sayılı genelge ile 4.2.1998 tarihli genelgenin 4 ncü maddesinin iptaline ilişkin davanın ise reddi gerekeceği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onbirinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
Dava, 1.3.1998 tarihinde uygulanmaya başlayan 1615 sayılı Gümrük Kanununun 164 ve 165. maddelerine göre ödenecek ücretin tahsil ve dağıtım şeklini düzenleyen talimatın, fazla çalışmaya katılan personele ödenen ücretin net olarak en yüksek devlet memuru maaşını (ek gösterge dahil) geçmeyeceği 1.1.1998 tarihi itibarıyla 55.290.000.- lira olan bu rakamın azami limit olarak adlandırılmış olup, katsayı artışına paralel olarak tespit edileceğini belirten 4. maddesi ile Gelir İdaresini Geliştirme Fonundan saymanlık personeline ödenen ek ücretin, yapılan fazla çalışma karşılığı ödenen fazla çalışma ücretinden düşülerek ödeme yapılmasına dair Gümrük Müsteşarlığının 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı onayı ve bu onaydan önceki uygulamaya devam edilmesi konusundaki Devlet Bakanlığı makamından alınan 8.3.1999 tarih ve 1999/26 sayılı onayın iptali istemiyle açılmıştır.
Uyuşmazlık döneminde yürürlükte olan 1615 sayılı Gümrük Kanununun “Çalışma ücreti” başlıklı 164. maddesinde “yolcuların ve nakil vasıtalarının giriş ve çıkışlarına ait işlem müstesna, yük alıp vermek ile her türlü gümrük işlemlerinin normal çalışma saati içinde yapılması lazımdır. Ancak, bu saatler dışında veya tatil zamanlarında iş yapılması yazılı olarak istenildiği takdirde bu istek, işin yapılacağı gümrük amirince yerinde görülürse, gerekli tedbirler alınarak ve ücret verilmek şartıyla kabul edilebilir. Bu şekilde kanuni çalışma saatleri dışında iş görecek memurların çalışma ücretleri iş sahiplerine ödenir. Bu memurlar ayrıca kanuni yolluğa müstehak iseler bu dahi iş sahiplerince verilir. Memurlar (Gümrüklerdeki sorumlu saymanlar dahil) bu suretle kendilerine verilecek işleri yapmakla görevlidirler. Başmüdür, müdür veya vekilleri normal mesai dışı çalışmaları tanzim ve kontrol ederler. Bunlar ve devamlı surette vazife görenler 165. maddenin son fıkrası hükmünden yararlanırlar.” Aynı Yasanın “Çalışma Ücreti Dağıtımı” başlıklı 165. maddesinde de, “yukarıdaki maddeye göre çalışacak memurlara ödenecek ücretin miktarı ve bunun tahsil ve dağıtım şekli Bakanlıkça tesbit olunur. Ancak emanete alınan bu ücretlerden % 20 si hak sahiplerine ödenir. Bu suretle fazla çalışma ücretlerinden, merkezde toplanmış olan paralar Bakanlıkça tespit edilecek usullere göre, yukarıdaki madde ile kanuni çalışma saatler dışındaki mesaiyi tanzim ve kontrol ile mükellef tutulan amirlerle daimi surette vazife gören ve çalışmalarında üstün gayretleri görülen gümrük ve gümrük muhafaza memurlarına dağıtılır.” hükmüne yer verilmiştir.
Yukarıda belirtilen yasa hükümlerinden, gümrüklerde yasal çalışma saatleri dışında iş yapılması halinde iş sahiplerinden alınan fazla çalışma ücretlerinin miktarı, tahsil ve dağıtım şekilinin saptanmasında Bakanlığın yetkili kılındığı, bu ücretlerin dağıtımında da sınırlı olarak takdir yetkisi verildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda davalı idarece, fazla çalışma ücretlerinin dengeli bir şekilde dağılımını sağlamak amacıyla iptali istenilen talimatın 4. maddesinde fazla mesai ücretinin en yüksek devlet memuru maaşını geçmeyeceği yolunda yapılan düzenlemede hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Davacının 5.1.1999 tarih 1999/01 ve 8.3.1999 tarih 1999/26 sayılı fazla çalışma ücretlerinin ödenmesine ilişkin onayların iptali istemine gelince; dosya içeriğinden, Maliye Bakanlığınca 15.10.1998 tarihinden itibaren Gümrük Başmüdürlüğü ve gümrük bünyesinde görev yapan saymanlık müdürlüğü personeline Gelir İdaresini Geliştirme Fonundan yapılan ek ödeme miktarının artırılması sonucu fazla çalışma ücretini de gümrük personeli ile eşit alan Gümrük Saymanlık Müdürlüğü personeli lehine gümrük personeli aleyhine bir farklılık meydana gelmesi üzerine ödemelerdeki eşitliğin sağlanması amacıyla Gümrük Müsteşarlığının 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı onayı ile Gümrük Saymanlık Müdürlüğü personeline gümrük personelinden fazla verilen Gelir İdaresini Geliştirme Fonundan yapılan ek ödemenin Gümrük Saymanlık Müdürlüğü personelinin fazla çalışma ücreti ödemelerinden düşülmek suretiyle ödemesinin uygun bulunduğu ve bu konuda 5.1.1999 tarih ve 221 sayılı yazı ile tüm Gümrük Başmüdürlerine talimat verildiği, ancak bu uygulama sonucu personelin mağdur olması üzerine bu konuda Gümrük Müsteşarlığı ile Maliye Bakanlığı arasında temas kurulduğu ve bu konuya ilişkin uygulama esasa bağlanana kadar Müsteşarlık makamının 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı onayından önceki uygulamaya devam edilmesinin Devlet Bakanlığı makamından alınan 8.3.1999 gün ve 1999/26 sayılı onay ile uygun bulunduğu ve 9.3.1999 tarih ve 6537 sayılı yazı ile bu hususta tüm Gümrük Başmüdürlüklerine talimat verildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda davacı aleyhine düzenlemeyi içeren 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı onay ile yapılan uygulamanın Devlet Bakanlığının 8.3.1999 tarih ve 1999/26 sayılı onayı ile eski uygulamaya devam edilmesi uygun bulunarak aleyhe olan ilk düzenlemenin ortadan kaldırılması ve bu onaylardan önceki uygulamaya devam edilmesi karşısında konusu kalmayan düzenlemelere ilişkin onaylar hakkında karar verilmesine yer bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davanın, 1615 sayılı Gümrük Kanununa göre ödenen fazla çalışma ücretinin tahsil ve dağıtım şeklini düzenleyen 1.3.1998 tarihinden itibaren uygulanmaya başlayan talimatın 4. maddesinin iptali istemli kısmının reddine, Gümrük Saymanlık Müdürlüğü personeline Gelir İdaresini Geliştirme Fonundan ödenen ek ücretin yapılan fazla çalışma karşılığı ödenen fazla çalışma ücretinden mahsup edilerek fazla çalışma ücreti ödenmesi konusundaki 5.1.1999 tarih ve 1999/01 sayılı müsteşarlık onayı ile bu düzenlemeyi kaldıran Devlet Bakanlığının 8.3.1999 tarih ve 1999/26 sayılı onayının iptali istemli kısmı hakkında karar verilmesine yer olmadığına, aşağıda dökümü yapılan yargılama giderlerinin … liralık kısmının davacı üzerinde bırakılmasına, … liralık kısmının ise Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığından alınarak davacıya verilmesine 14.10.2003 tarihinde oybirliği ile karar verildi.