Danıştay 10. Daire Başkanlığı 2023/1516 E. , 2023/1413 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2023/1516
Karar No : 2023/1413
YETKİLİ YARGI YERİNİN BELİRLENMESİ KARARI
Davacı … vekili Av. … tarafından, müvekkilinin askerliğe elverişli olmadığı halde Hakkari Askerlik Şubesi Başkanlığı işlemi ile 18/08/2016 tarihinde askerliğe sevk edildiği, askerlik hizmeti devam ederken düzenlenen 28/12/2016 tarihli sağlık raporu ile askerliğe elverişli olmadığı tespit edilerek 28/12/2016 tarihinde terhis edildiği, haksız yere askere alınmasında idarenin hizmet kusuru bulunduğu ve müvekkilinin zarara uğradığı ileri sürülerek 1.000,00 TL maddi ve 30.000,00 TL manevi tazminatın ödenmesine karar verilmesi istemiyle … Bakanlığı’na karşı açılan davada, Van 2. İdare Mahkemesince verilen davanın süre aşımı nedeniyle reddi yolundaki 28/11/2018 tarih ve E:2018/2415, K:2018/2608 sayılı kararına karşı davacı tarafından yapılan istinaf başvurusu üzerine Erzurum Bölge İdare Mahkemesi 2. İdari Dava Dairesinin davanın süresinde görülerek 14/10/2020 tarih ve E:2019/283, K:2020/1031 sayılı kaldırma va dosyanın Mahkemesine gönderilmesi kararı sonrasında Van 2. İdare Mahkemesince 2577 sayılı Kanun 20/C maddesi uyarınca verilen, uyuşmazlığın görüm ve çözümünde Bursa İdare Mahkemesinin yetkili olduğuna ilişkin 23/11/2022 tarih ve E:2021/730, K:2022/2828 sayılı kararı ile Bursa 2. İdare Mahkemesince 2577 sayılı Kanun 36. maddesinin (a) bendi uyarınca uyuşmazlığın görüm ve çözümünde Van İdare Mahkemesinin yetkili olduğu belirtilerek yetkili yargı yerinin belirlenmesi için dosyanın Danıştaya gönderilmesine ilişkin 23/02/2023 tarih ve E:2023/8, K:2023/179 sayılı kararı üzerine ortaya çıkan yetki uyuşmazlığına ilişkin dosya, 2577 sayılı Kanun’un 43. maddesi uyarınca incelenerek gereği görüşüldü:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 36. maddesinde, idari sözleşmelerden doğanlar dışında kalan tam yargı davalarında yetkili mahkemenin sırasıyla, (a) zararı doğuran idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili; (b) zarar, bayındırlık ve ulaştırma gibi bir hizmetten veya idarenin herhangi bir eyleminden doğmuş ise, hizmetin görüldüğü veya eylemin yapıldığı yer; (c) diğer hallerde davacının ikametgahının bulunduğu yer idari mahkemesi olduğu kurala bağlanmıştır.
30/06/2021 tarih ve 31527 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7329 sayılı Kanun’un 16. maddesi ile 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’na eklenen “Askerî hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıklara dair hükümler” başlıklı 20/C maddesinin 1. fıkrasında, “Bu madde; Millî Savunma Bakanlığı kadrolarında çalışan kamu görevlileri ile 25/6/2019 tarihli ve 7179 sayılı Askeralma Kanunu kapsamında askerlik hizmetini yerine getiren yedek subaylar ve yedek astsubaylar ile erbaş ve erleri ilgilendiren ve askerî hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıklar hakkında uygulanır.” hükmüne yer verilmiş; 13/07/2022 tarih ve 31892 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7415 sayılı Kanun’un 8. maddesi ile de anılan fıkraya, “Bu uyuşmazlıkların çözümünde ilgilinin görev yaptığı yerin idari yargı yetkisi yönünden bağlı olduğu bölge idare mahkemesinin bulunduğu yerdeki idare mahkemesi yetkilidir.” hükmü eklenmiştir.
Bakılan davada ortaya çıkan yetki uyuşmazlığının çözüme kavuşturulabilmesi için 13/07/2022 tarih ve 31892 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7415 sayılı Kanun’un 8. maddesi ile 2577 sayılı Kanun’un 20/C maddesinin 1. fıkrasına eklenen özel yetki kuralının bu davada uygulanıp uygulanamayacağının ortaya konulması; başka bir deyişle, özel yetki kuralının yürürlüğe girdiği 13/07/2022 tarihinden önce İdare Mahkemelerince verilen nihai kararlara karşı yapılan istinaf başvurularında, anılan özel yetki kuralının istinaf mahkemelerince dikkate alınıp alınmayacağının belirlenmesi gerekmektedir.
Bilindiği üzere, usul hukuku alanında geçerli olan temel ilke, yargılamaya ilişkin kanun hükümlerinin derhal yürürlüğe girmesidir. Bu ilkenin benimsenmesinin nedeni ise usul hükümlerinin kamu düzeni ile yakından ilgili olmasıdır.
Usul kurallarının zaman bakımından uygulanmasında derhal uygulanırlık kuralı ile birlikte dikkate alınması gereken diğer bir husus da yeni usul kuralı yürürlüğe girdiğinde, ilgili usul işleminin tamamlanıp tamamlanmadığıdır. Çünkü bir usul işlemi tamamlandıktan sonra yeni kural yürürlüğe girerse tamamlanmış işlem geçerli olarak kalır. Buna karşılık bir usul işlemi henüz tamamlanmamış ise yeni kanun, kural olarak hemen yürürlüğe girecektir. Başka bir deyişle, tamamlanmış usul işlemleri, yeni yürürlüğe giren usul hükmünden etkilenmeyecektir.
Nitekim, medeni yargılama hukukuna ilişkin usul kanunu niteliğindeki 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 448. maddesinde “Bu kanun hükümleri, tamamlanmış işlemleri etkilememek kaydıyla” derhal uygulanır denilmek suretiyle usul hükümlerinin zaman bakımından uygulanmasında derhal uygulanırlık ilkesi benimsenmiş, tamamlanmış işlemler ise istisna kapsamında tutulmuştur.
Dava, dava dilekçesinin mahkemeye verilmesiyle başlayan ve bir kararla sonuçlanıncaya kadar devam eden çeşitli usul işlemlerinden ve aşamalarından oluşmaktadır. Yargılama sırasında yapılan bir usul işlemi ve kesiti tamamlanmış ise artık yeni kanun o usul işlemi hakkında etkili olmayacak dolayısıyla da uygulanmayacaktır.
Bu açıklamalar kapsamında, usul kurallarından biri olan yetki kuralının nihai karar verilinceye kadar mahkemece gözetilmesi, yeni bir yetki kuralının yürürlüğe girmesiyle birlikte derhal uygulanırlık ilkesi uyarınca yetkisizlik kararı verilerek dava dosyasının yetkili Mahkemeye gönderilmesi gerekmektedir. Zira, dava dilekçesinin mahkeme kayıtlarına girdiği andan nihai kararın verilmesi anına kadarki süreçte yetki kuralına ilişkin usul işleminin tamamlandığından söz edilemez. Ancak, nihai kararın verilmesiyle mahkemece dosyadan el çekildiğinden esasa ve usule ilişkin tüm işlemler tamamlanmış olacaktır. Nihai kararın verildiği tarih itibarıyla yetkili mahkemece uyuşmazlık çözüme kavuşturulmuş olacağından, sonradan yürürlüğe giren yetki kuralı Mahkemenin yetkisizliği sonucunu doğurmayacaktır.
Bakılan davada, Van 2. İdare Mahkemesince 13/07/2022 tarih ve 31892 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7415 sayılı Kanun’un 8. maddesi ile 2577 sayılı Kanun’un 20/C maddesinin 1. fıkrasına eklenen özel yetki kuralı yürürlüğe girmeden önce 28/11/2018 tarihinde süre aşımı yönünden davanın reddine karar verilmek suretiyle yetki hususu aşılarak usül bakımından nihai bir karar verildiğinden anılan özel yetki kuralının uygulanamayacağı sonucuna varılmaktadır.
Bu durumda; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 36. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi uyarınca, davacının askerliğe elverişli olduğuna ilişkin dava konusu işlemi tesis eden Hakkari Asker Hastanesinin bulunduğu Hakkari ilinin yargı yetkisi bakımından bağlı olduğu Van İdare Mahkemesinin uyuşmazlığın görüm ve çözümünde yetkili olduğu sonucuna varılmaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davanın görüm ve çözümünde Van İdare Mahkemesinin yetkili olduğuna, dosyanın Van 2. İdare Mahkemesine gönderilmesine, kararın Bursa 2. İdare Mahkemesi ile taraflara bildirilmesine, 20/03/2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.