Danıştay 10. Daire Başkanlığı         2021/7200 E.  ,  2022/728 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2021/7200
Karar No : 2022/728

DAVACI : … Birliği / …
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı / …
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN_KONUSU : 11/07/2015 tarih ve 29413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin İdari İşler ile Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin 70. maddesinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
1-11/07/2015 tarih ve 29413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin İdari İşler ile Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin 70. maddesinde düzenlenen avukatın dosya inceleme ve belge edinme hakkının yargılama faaliyeti niteliğinde olması nedeniyle davalı Adalet Bakanlığının yönetmelik çıkarma yetkisinin bulunmadığı,
2-2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanunun 14. maddesinin, Yönetmeliğin dava konusu 70. maddesinin dayanağını teşkil etmediği, bu sebeple yasal dayanaktan yoksun olan dava konusu düzenlemenin iptaline karar verilmesi gerektiği ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI :
Usule ilişkin olarak, davanın süresinde açılmadığı; esasa yönelik olarak ise, 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanunun 14. maddesi uyarınca Adalet Bakanlığının, tarafların ve vekillerin dosya inceleme usullerine ilişkin olarak yönetmelik çıkarma yetkisinin bulunduğu, yapılan düzenleme ile hakkın kullanımının sınırlandırılmasının söz konusu olmadığı ileri sürülerek dava konusu Yönetmelik maddesinin hukuka uygun olduğu savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ :Dava konusu Yönetmeliğin 70. maddesinin 1. fıkrasının ikinci cümlesi yönünden davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ :Dava; 11/07/2015 günlü, 29413 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin İdari İşler ile Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin 70. maddesinin iptali istemiyle açılmıştır.
Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev alanları ile ilgili konularda düzenleme yapma yetkisinin anayasal dayanağını oluşturan Anayasanın 124. maddesinde, idareyi düzenleyici işlem yapma yetkisini kullanmaya zorlayan bir kurala yer verilmediği gibi, bu yetkinin ancak Kanunda açıkça belirtilen hallerde kullanılacağına ilişkin bir sınırlama da bulunmamaktadır. Dolayısıyla yasal zorunluluk olmasa dahi idare, kendi görev alanlarını ilgilendiren yasaların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelik çıkarabilmektedir.
Uyuşmazlığın çözümlenebilmesi için, İdari Yargılama Usulü Kanunu ve 31. maddesiyle göndermede bulunduğu hususlar bakımından da Hukuk Muhakemeleri Kanunu kapsamında Adalet Bakanlığı’nın düzenleme yapma yetkisinin bulunup bulunmadığının belirlenmesi gerekmektedir.
Mülga 2992 sayılı Adalet Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü hakkında kanunun işlem tarihindeki şekliyle 2. Maddesinin 1. fıkrasının h) bendinde, Adalet hizmetleriyle ilgili konularda, gerekli araştırmalar ve hukuki düzenlemeleri yapmak, görüş bildirmek Adalet Bakanlığının görevleri arasında sayılmış; 30. Maddesinde de, Bakanlığın kanunla yerine getirmekle yükümlü olduğu hizmetleri tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge ve diğer idari metinlerle düzenlemekle görevli ve yetkili olduğu hükmüne yer verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usul Kanunun 31. maddesinde; Kanunda hüküm bulunmayan hususlarda; hakimin davaya bakmaktan memnuiyeti ve reddi, ehliyet, üçüncü şahısların davaya katılması, davanın ihbarı, tarafların vekilleri, feragat ve kabul, teminat, mukabil dava, bilirkişi, keşif, delillerin tespiti, yargılama giderleri, adli yardım hallerinde ve duruşma sırasında tarafların mahkemenin sukünunu ve inzibatını bozacak hareketlerine karşı yapılacak işlemler ile elektronik işlemlerde Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiş, 6100 sayılı Kanun ile de tarafların ve taraf vekillerinin dosya inceleme ve örnek almalarına ilişkin hususlar düzenlenmiştir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri kanunun 161’inci maddesinde, 1)”Zabıt katibinin gözetimi altında taraflar veya feri müdahil, dava dosyasını inceleyebir. Dava ile ilgili olanlar da bunu ıspatlamak kaydıyla ve hakimin izniyle dosyayı inceleyebilir.”,(2). fıkrasında Gizli olarak saklanmasına karar verilen belge ve tutanakların incelenebilmesi hâkimin açık iznine bağlıdır.”hükmü yer almış; anılan Kanunun 445. Maddesinde de, (1) Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP), adalet hizmetlerinin elektronik ortamda yürütülmesi amacıyla oluşturulan bilişim sistemidir. Dava ve diğer yargılama işlemlerinin elektronik ortamda gerçekleştirildiği hâllerde UYAP kullanılarak veriler kaydedilir ve saklanır.,(2) Elektronik ortamda, güvenli elektronik imza kullanılarak dava açılabilir, harç ve avans ödenebilir, dava dosyaları incelenebilir. Bu Kanun kapsamında fizikî olarak hazırlanması öngörülen tutanak ve belgeler güvenli elektronik imzayla elektronik ortamda hazırlanabilir ve gönderilebilir. Güvenli elektronik imza ile oluşturulan tutanak ve belgeler ayrıca fizikî olarak gönderilmez, belge örneği aranmaz., (3) Elektronik ortamdan fizikî örnek çıkartılması gereken hâllerde tutanak veya belgenin aslının aynı olduğu belirtilerek hâkim veya görevlendirdiği yazı işleri müdürü tarafından imzalanır ve mühürlenir., (4) Elektronik ortamda yapılan işlemlerde süre gün sonunda biter., (5) Mahkemelerde görülmekte olan dava, çekişmesiz yargı, geçici hukuki koruma ve diğer tüm işlemlerde UYAP’ın kullanılmasına dair usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Diğer yandan, 1136 Sayılı Avukatlık Kanununun 2. Maddesinin 2. Fıkrasında,” Yargı organları, emniyet makamları, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüsleri, özel ve kamuya ait bankalar, noterler, sigorta şirketleri ve vakıflar avukatlara görevlerinin yerine getirilmesinde yardımcı olmak zorundadır. Kanunlarındaki özel hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu kurumlar avukatın gerek duyduğu bilgi ve belgeleri incelemesine sunmakla yükümlüdür. Bu belgelerden örnek alınması vekaletname ibrazına bağlıdır. Derdest davalarda müzekkereler duruşma günü beklenmeksizin mahkemeden alınabilir.” hükmü, 46 . Maddesinde” Avukat, işlerini kendi sorumluluğu altındaki stajyeri veya yanında çalışan sekreteri eliyle de takip ettirebilir, fotokopi veya benzeri yollarla örnek aldırabilir. Avukatın onanmasını istemediği örnekler harca tâbi değildir.
Avukat veya stajyer, vekâletname olmaksızın dava ve takip dosyalarını inceleyebilir. Bu inceleme isteğinin ilgililerce yerine getirilmesi zorunludur. Vekâletname ibraz etmeyen avukata dosyadaki kağıt veya belgelerin örneği veya fotokopisi verilmez.”hükmü yer almıştır.
Dava konusu Yönetmelik, bölge idare mahkemesi başkanlığı, başkanlar kurulu, bölge idare mahkemesi daireleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemeleri, bölge idare mahkemesi adalet komisyonunun idari işleriyle, yazı işleri hizmetlerinin yürütülmesi usul ve esaslarını belirlemek amacıyla, bölge idare mahkemesi başkanlığı, başkanlar kurulu, bölge idare mahkemesi daireleri, idare mahkemeleri, vergi mahkemeleri, bölge idare mahkemesi adalet komisyonu ve müdürlüklerde tutulacak kayıtlar, yapılacak idari işler ve yazı işlerinin tüm işlemleri ile bu işlemlerde UYAP’ın kullanılmasına ilişkin usul ve esasları kapsamak suretiyle, 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanunun “Yönetmelik” başlıklı 14. maddesindeki “Bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinin idari işleri ile kalem hizmetlerinin yürütülmesi usul ve esasları Adalet Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikte gösterilir.” hükmüne dayanılarak hazırlanmıştır.
2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanunun 14. Maddesine dayanılarak çıkarılan Yönetmeliğin dava konusu edilen “Dosyaların incelenmesi ve örnek alma” başlıklı 70. Maddesinde de;
“(1) Taraflar dava dosyasını zabıt kâtibinin gözetimi altında inceleyebilir. Dava ile ilgili olanlar da bunu ispatlamak kaydıyla başkan ya da görevlendirdiği üye veya yazı işleri müdürünün izniyle dosyayı inceleyebilirler.
(2) Avukatlar ve stajyerler, vekâletname olmaksızın dava dosyalarını zabıt kâtibinin gözetiminde her zaman inceleyebilirler.
(3) İncelemenin yapıldığına dair düzenlenen dosya inceleme tutanağı avukat veya avukat stajyeri ile zabıt kâtibi tarafından imzalanarak dosyasında saklanır.
(4) Davacı, davalı, müdahil ve vekilleri dava dosyasındaki veya elektronik ortamdaki bütün tutanak ve belgelerin onaysız fotokopi ya da çıktısını harçsız olarak alabilirler. Avukatların belge örneği alabilmeleri için vekâletnamelerinin bulunması zorunludur. Onaylı örnekler, harcı alındıktan sonra ilgilisine verilir.
(5) Gizli veya kişisel verileri içeren ya da ticarî sır niteliğindeki belge ve tutanakların incelenmesi başkanın veyahut bu konuda görevlendirdiği üyenin açık iznine bağlıdır.
(6) Taraf vekilleri UYAP Avukat Bilgi Sistemi vasıtasıyla dava dosyalarını inceleyebilir ve örnek alabilirler.
(7) Taraflar güvenli elektronik imza sahibi olmak koşuluyla UYAP Vatandaş veya Kurum Bilgi Sistemi vasıtasıyla tarafı oldukları dava ve işlere ait tüm evrakı inceleyebilir ve örnek alabilirler. Elektronik imza sahibi olmayan taraflar sadece dava ve işlerin kapak bilgilerine ulaşabilirler.” düzenlemesi yer almaktadır.
Dava konusu Yönetmelik maddesinde, bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinde bulunan dosyalardaki evrakın ilgililer tarafından incelenmesi, örnek alınması konusunun düzenlendiği görülmektedir.
6100 sayılı Kanunun “Elektronik işlemler” başlıklı 445. maddesinde yer alan “Mahkemelerde görülmekte olan dava, çekişmesiz yargı, geçici hukuki koruma ve diğer tüm işlemlerde UYAP’ın kullanılmasına dair usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.” hükmünün, davalı idareye hukuk muhakemesi ile gönderme maddesi nedeniyle de idari yargılamada UYAP’ın kullanılma usul ve esaslarını düzenleme yetkisi verdiği; Ayrıca Mülga 2992 sayılı kanunun aktarılan hükümleriyle , davalı idarenin mahkeme kalemlerinde yürütülen adalet hizmetinin aksamadan iyi işlemesini sağlamaya yönelik düzenlemeler yapmakla görevli ve yetkili kılındığı açıktır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri değerlendirildiğinde, mahkemelerin yargılama usulüne ilişkin konularının ancak yasa koyucu tarafından kanunla düzenlenebileceği, bu alanın idare tarafından yapılacak bir düzenlemeye konu edilmesinin “fonksiyon gaspı” teşkil edeceği açık olmakla birlikte, dava konusu edilen düzenlemenin, adalet hizmetlerini yürütmekle görevli ve yetkili olan Adalet Bakanlığınca, yargılama sürecine müdahale sonucunu doğurmayacak biçimde, Avukatlık Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanununda tarafların ve avukatların mahkeme kaleminde dosya incelemesi ve dosyadan belge almasına ilişkin düzenlemelerin kalem personelince ne şekilde uygulanacağına yönelik anılan yasa kurallarına paralel ve aykırı olmayan hükümler içerdiği, bu haliyle anılan düzenlemenin hakimin dosya üzerindeki yargılama görevine dolayısıyla yargılama usulüne müdahale niteliği taşımadığı, müdafi açısından da savunma hakkını kısıtlamadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Bu durumda, dava konusu düzenlemede yetki ve konu yönlerinden hukuka aykırılık görülmemiş olup, dava konusu yönetmeliğin 70. Maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinde yer alan “veya yazı işleri müdürünün” ibaresi ” dışındaki hükümlerinde hizmet gereklerine ve hukuka aykırılık görülmemiştir.
Davanın anılan yönetmeliğin 70. Maddesinin 1. Fıkrasının 2. Cümlesinde yer alan “Dava ile ilgili olanlar da bunu ispatlamak kaydıyla başkan ya da görevlendirdiği üye veya yazı işleri müdürünün izniyle dosyayı inceleyebilirler.” cümlesindeki ” … veya yazı işleri müdürünün” ibaresinin incelemesine gelince,
İdare hukuku ilkelerine göre yetki sorunu kamu düzeninden olup; hiçbir idari makam ve merciin kaynağını yasadan almayan bir yetkiyi kullanması söz konusu değildir. İdari işlemlerin yetki unsurunun bu hukuki niteliği karşısında; dayanağını yasadan almayan “yetki devri” hukuken geçerli olamayacağından; yasayla belli bir makama veya mercie verilmiş olan karar alma yetkisinin düzenleyici işlemlerle başka bir makama devredilmesi de hukuken olanaklı değildir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunun 161’inci maddesinde, “Zabıt katibinin gözetimi altında taraflar veya feri müdahil, dava dosyasını inceleyebir. Dava ile ilgili olanlar da bunu ıspatlamak kaydıyla ve hakimin izniyle dosyayı inceleyebilir.” denilmek suretiyle; dava dosyasının incelenmesine izin verme yetkisi sadece hakime tanınmış ve yasada bu konuda (yetki devri yapıldığına dair) başka bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
Bu itibarla; dava konusu Yönetmeliğin 70. maddesinin 1’inci fıkrasının ikinci cümlesinde “…veya yazı işleri müdürünün ..” şeklinde yer verilen ibare ile , yasayla hakime tanınan bu yetkiyi, hakimin yazı işleri müdürüne devretmesine olanak sağlayacak şekilde düzenleme yapıldığından, Yönetmeliğin anılan maddesinde yer alan ibarede hukuki isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu yönetmeliğin 70. Maddesinin 1. Fıkrasının 2. Cümlesinde yer alan ” … veya yazı işleri müdürünün” ibaresinin iptali, anılan maddenin iptali istenilen diğer fıkralarına yönelik davanın ise reddi yolunda karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince; dava konusu Yönetmelik maddesinin kısmen iptali, kısmen davanın reddi yolundaki 11/04/2019 tarih ve E:2015/5331, K:2019/2829 sayılı kararının Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 20/05/2021 tarih ve E:2020/127, K:2021/1010 sayılı kararıyla kısmen onanıp, kısmen bozulması üzerine, bozulan kısım hakkında karar verilmek üzere Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
11/07/2015 tarih ve 29413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin İdari İşler ile Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin 70. maddesinin iptali istemiyle açılan davada Danıştay Onuncu Dairesinin 11/04/2019 tarih ve E:2015/5331, K:2019/2829 sayılı kararıyla; dava konusu Yönetmeliğin 70. maddesinin 1. fıkrasının ikinci cümlesi ile 5. fıkrasının iptaline, dava konusu Yönetmelik maddesinin diğer kısımları yönünden davanın reddine karar verilmiştir.
Söz konusu kararın, taraflarca temyiz edilmesi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 20/05/2021 tarih ve E:2020/127, K:2021/1010 sayılı kararıyla Daire kararının dava konusu Yönetmeliğin 70. maddesinin 1. fıkrasının “Dava ile ilgili olanlar da bunu ispatlamak kaydıyla başkan ya da görevlendirdiği üye veya yazı işleri müdürünün izniyle dosyayı inceleyebilirler.” şeklindeki ikinci cümlesinin iptaline ilişkin kısmının bozulmasına, diğer kısımlarının ise onanmasına karar verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46. maddesinin 1. fıkrasında, Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarına karşı Danıştay’da temyiz yoluna başvurulabileceği; 2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 38. maddesinde, idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların İdari Dava Daireleri Kurulunca temyizen inceleneceği; 2577 sayılı Kanunun 49. maddesinin 4. fıkrasında da, idare mahkemelerinin bozmaya uymayarak eski kararında ısrar edebileceği, ancak Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları kararlarına uyulmasının zorunlu olduğu kurala bağlanmış; böylece Danıştay dava dairelerine, ilk derece mahkemesi olarak verdikleri kararların temyizen bozulması halinde ısrar olanağı tanınmamıştır.
Buna göre, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun kısmi bozma kararına uyularak bozulan kısım hakkında yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.

İNCELEME VE GEREKÇE :
İLGİLİ MEVZUAT :
2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanunu’nun 14. maddesinde, “Bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinin idari işleri ile kalem hizmetlerinin yürütülmesi usul ve esasları Adalet Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikte gösterilir.” hükmüne;
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun “Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ile Vergi Usul Kanununun uygulanacağı haller” başlıklı 31. maddesinin 1. fıkrasının işlem tarihindeki halinde, “Bu Kanunda hüküm bulunmayan hususlarda; hakimin davaya bakmaktan memnuiyeti ve reddi, ehliyet, üçüncü şahısların davaya katılması, davanın ihbarı, tarafların vekilleri, feragat ve kabul, teminat, mukabil dava, bilirkişi, keşif, delillerin tespiti, yargılama giderleri, adli yardım hallerinde ve duruşma sırasında tarafların mahkemenin sukünunu ve inzibatını bozacak hareketlerine karşı yapılacak işlemler ile elektronik işlemlerde Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümleri uygulanır. Ancak, davanın ihbarı Danıştay, mahkeme veya hakim tarafından re’sen yapılır.” kuralına;
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Dosyanın taraflar ve ilgililerce incelenmesi” başlıklı 161. maddesinde, “(1) Zabıt kâtibinin gözetimi altında taraflar veya fer’î müdahil, dava dosyasını inceleyebilir. Dava ile ilgili olanlar da bunu ispatlamak kaydı ve hâkimin izniyle dosyayı inceleyebilir. (2) Gizli olarak saklanmasına karar verilen belge ve tutanakların incelenebilmesi hâkimin açık iznine bağlıdır.” hükmüne; “Elektronik işlemler” başlıklı 445. maddesinde,”(1) Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP), adalet hizmetlerinin elektronik ortamda yürütülmesi amacıyla oluşturulan bilişim sistemidir. Dava ve diğer yargılama işlemlerinin elektronik ortamda gerçekleştirildiği hâllerde UYAP kullanılarak veriler kaydedilir ve saklanır. (2) Elektronik ortamda, güvenli elektronik imza kullanılarak dava açılabilir, harç ve avans ödenebilir, dava dosyaları incelenebilir. Bu Kanun kapsamında fizikî olarak hazırlanması öngörülen tutanak ve belgeler güvenli elektronik imzayla elektronik ortamda hazırlanabilir ve gönderilebilir. Güvenli elektronik imza ile oluşturulan tutanak ve belgeler ayrıca fizikî olarak gönderilmez, belge örneği aranmaz. (3) Elektronik ortamdan fizikî örnek çıkartılması gereken hâllerde tutanak veya belgenin aslının aynı olduğu belirtilerek hâkim veya görevlendirdiği yazı işleri müdürü tarafından imzalanır ve mühürlenir. (4) Elektronik ortamda yapılan işlemlerde süre gün sonunda biter. (5) Mahkemelerde görülmekte olan dava, çekişmesiz yargı, geçici hukuki koruma ve diğer tüm işlemlerde UYAP’ın kullanılmasına dair usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.” kuralına;
11/07/2015 tarih ve 29413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin İdari İşler ile Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin iptali istenen 70. maddesinde ise, “(1) Taraflar dava dosyasını zabıt kâtibinin gözetimi altında inceleyebilir. Dava ile ilgili olanlar da bunu ispatlamak kaydıyla başkan ya da görevlendirdiği üye veya yazı işleri müdürünün izniyle dosyayı inceleyebilirler. (2) Avukatlar ve stajyerler, vekâletname olmaksızın dava dosyalarını zabıt kâtibinin gözetiminde her zaman inceleyebilirler. (3) İncelemenin yapıldığına dair düzenlenen dosya inceleme tutanağı avukat veya avukat stajyeri ile zabıt kâtibi tarafından imzalanarak dosyasında saklanır. (4) Davacı, davalı, müdahil ve vekilleri dava dosyasındaki veya elektronik ortamdaki bütün tutanak ve belgelerin onaysız fotokopi ya da çıktısını harçsız olarak alabilirler. Avukatların belge örneği alabilmeleri için vekâletnamelerinin bulunması zorunludur. Onaylı örnekler, harcı alındıktan sonra ilgilisine verilir. (5) Gizli veya kişisel verileri içeren ya da ticarî sır niteliğindeki belge ve tutanakların incelenmesi başkanın veyahut bu konuda görevlendirdiği üyenin açık iznine bağlıdır. (6) Taraf vekilleri UYAP Avukat Bilgi Sistemi vasıtasıyla dava dosyalarını inceleyebilir ve örnek alabilirler. (7) Taraflar güvenli elektronik imza sahibi olmak koşuluyla UYAP Vatandaş veya Kurum Bilgi Sistemi vasıtasıyla tarafı oldukları dava ve işlere ait tüm evrakı inceleyebilir ve örnek alabilirler. Elektronik imza sahibi olmayan taraflar sadece dava ve işlerin kapak bilgilerine ulaşabilirler.” hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava ile ilgisi olanların dava dosyalarını nasıl inceleyeceklerini hükme bağlayan dava konusu Yönetmeliğin 70. maddesinin 1. fıkrasının ikinci cümlesinde, bu kişilerin durumlarını ispatlamak kaydıyla mahkeme başkanı ya da görevlendireceği üye veya yazı işleri müdürünün izniyle dosyayı inceleyebilecekleri öngörülmüştür.
Yukarıda metnine yer verilen 2576 sayılı Kanun’un 14. maddesinde, bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinin idari işleri ile kalem hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin usul ve esasların Adalet Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikte gösterileceği öngörülmüş, dava konusu Yönetmelik de bu hükme dayanılarak yürürlüğe konulmuştur.
Bu bağlamda, dava konusu Yönetmeliğin 70. maddesinin 1. fıkrasının ikinci cümlesinde öngörülen düzenlemenin bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinin kalem hizmetlerinin yürütülmesi kapsamında bulunup bulunmadığının ortaya konulması gerekmektedir.
Yargı mercilerine bağlı bulunan kalemler, mahkemelere ilişkin yargısal ve idari yazışmaların yapıldığı, dava dosyalarının tertipli bir şekilde tutulduğu ve arşivlendiği birimler olarak faaliyet göstermektedir. Bu çerçevede, yargı mercilerinin yazı işlerini gören kalemlerde yürütülen hizmetlerin başında, dava dosyalarının tertipli bir şekilde muhafaza edilmesi gelmektedir. Nitekim, dava konusu Yönetmeliğin 6. maddesinin 7. fıkrasının (ç) bendi ile kalem hizmetlerini yürütmek üzere görevlendirilen zabıt katiplerine, yargılaması devam eden dosyaları düzenli ve eksiksiz bir şekilde muhafaza etme görevi tevdi olunmuştur.
Dolayısıyla, kalem hizmeti kapsamında bulunduğu açık olan dava dosyalarının tertipli bir şekilde tutulması görevini teminen davaya taraf olmayan ilgililerin dava dosyalarını inceleme usulünü düzenleyen dava konusu Yönetmeliğin 70. maddesinin 1. fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan hükmün yargı alanına ilişkin bir düzenleme içermediği ve 2576 sayılı Kanun’un 14. maddesi ile davalı idareye tanınan düzenleme yapma yetkisinin dahilinde bulunduğu sonucuna varılmaktadır.
Davaya taraf olmayanların dava dosyalarını ilgilerini ispatlamak suretiyle ve izne tabi olarak inceleyebilmelerini öngören dava konusu düzenlemenin, bu haliyle savunma hakkına halel getirmediği gibi, yargı görevi icra eden mahkeme başkanı ve hakimlerin yargısal işlemlerine yönelik herhangi bir sınırlandırma veya kısıtlama içermediği ve üst hukuk normlarına aykırılık taşımadığı anlaşılmış olup, bu nedenle dayanak Kanun hükmünün tanıdığı yetki kapsamında düzenlenen dava konusu kuralda hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu 11/07/2015 tarih ve 29413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin İdari İşler ile Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin 70. maddesinin 1. fıkrasının “Dava ile ilgili olanlar da bunu ispatlamak kaydıyla başkan ya da görevlendirdiği üye veya yazı işleri müdürünün izniyle dosyayı inceleyebilirler.” şeklindeki ikinci cümlesi yönünden DAVANIN REDDİNE,
2. Temyiz aşamasında davacı tarafından yapılan ve ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Davalı idarenin temyiz aşamasında vekil ile temsil edildiği anlaşıldığından, karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca .. TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra taraflara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 16/02/2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.