Danıştay 10. Daire Başkanlığı 2020/71 E. , 2023/57 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2020/71
Karar No : 2023/57
TEMYİZ EDEN (DAVACILAR) :
1- …
2- …
3- …
4- …
5- …
6- …
7- …
VEKİLLERİ : Av. …
DİĞER DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Bakanlığı / ANKARA
VEKİLİ : 1. Hukuk Müşaviri Yrd. V. …
İSTEMİN_KONUSU : …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:…sayılı kararının, … dışındaki diğer davacılar tarafından temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacılar tarafından, Şırnak ili, Cizre ilçesinde 14/12/2015 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere ilan edilen sokağa çıkma yasağı sürecinde yürütülen operasyonlar sırasında 20/01/2016 tarihinde yakınları …’ın yaşamını yitirmesinde idarenin sorumluluğunun bulunduğundan bahisle uğranıldığı ileri sürülen zararlara karşılık … için 200,00 TL maddi, 250.000,00 TL manevi, … için 200,00 TL maddi, 250.000,00 TL manevi, …için 100.000,00 TL manevi, diğer davacılar …, …, …, … ve … için ayrı ayrı 50.000,00 TL olmak üzere, toplam 400,00 TL maddi, 850.000,00 TL manevi tazminatın olay tarihinden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesi istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; davacıların yakını …’ın ölümünün, en geç defin izin belgesi ile cesedin müteveffanın ablası … tarafından teslim alındığı 21/01/2016 tarihinde öğrenilmiş olduğunun açık olduğu, bölgede uygulanan sokağa çıkma yasağının ise 02/03/2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 05.00-19.30 saatleri arasında kaldırıldığı, davacılar tarafından, 2577 sayılı Kanun’un 13. maddesi uyarınca sokağa çıkma yasağının kısmen kaldırıldığı 02/03/2016 tarihinden itibaren bir yıl içerisinde davalı idareye başvuruda bulunulması gerekirken, bu süre geçirildikten sonra 07/03/2017 tarihinde İçişleri Bakanlığı kayıtlarına giren dilekçe ile tazminat ödenmesi istemiyle başvuruda bulunulduğu görüldüğünden davanın 2577 sayılı Kanun’un 13. maddesi gereğince süre aşımı nedeniyle esasının incelenmesine olanak bulunmadığı gerekçesiyle davanın süre aşımı nedeniyle reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … dışındaki diğer davacıların istinaf istemlerini inceleyen …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince; istinaf başvurusuna konu … İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu gerekçesiyle anılan davacılar tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca anılan davacıların istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ_EDENLERİN_İDDİALARI : … dışındaki davacılar tarafından, davanın süre aşımı yönünden reddine ilişkin kararın hukuka aykırı olduğu belirtilerek bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davalı idare tarafından davacıların temyiz istemlerinin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Davacılar tarafından, 14/12/2015-02/03/2016 tarihleri arasında Şırnak ili, Cizre ilçesinde ilan edilen sokağa çıkma yasağı sürecinde yürütülen operasyonlar sırasında 20/01/2016 tarihinde yakınları olan …’ın yaşamını yitirmesinde idarenin sorumluluğunun bulunduğundan bahisle uğranıldığı ileri sürülen zararların karşılanması istemiyle 07/03/2017 tarihinde davalı İçişleri Bakanlığına 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 13. maddesi uyarınca yaptıkları başvurunun Şırnak Valiliği 1 No’lu Zarar Tespit Komisyonu’nun … tarih ve … sayılı işlemiyle reddi üzerine, olay nedeniyle uğranıldığı ileri sürülen zararlara karşılık maddi ve manevi tazminat ödenmesi istemiyle 13/07/2017 tarihinde bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın 125. maddesinde, idarenin kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlü olduğu hükme bağlanmıştır.
İdarenin kusura dayalı ya da kusursuz sorumluluğu yanında, Anayasanın öngördüğü sosyal hukuk devleti anlayışına uygun olarak ve bu temel üzerinden, kolektif sorumluluk anlayışı çerçevesinde bilimsel ve yargısal içtihatlar ile sosyal risk ilkesi geliştirilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun ön karar başvurusu tarihinde yürürlükte olan haliyle “Doğrudan doğruya tam yargı davası açılması” başlıklı 13. maddesinde, idari eylemlerden hakları ihlal edilmiş olanların idari dava açmadan önce bu eylemleri yazılı bildirim üzerine veya başka süretle öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve her halde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurmaları, bu isteklerin kısmen veya tamamen reddi halinde, bu konudaki işlemin tebliğini izleyen günden itibaren veya istek hakkında altmış gün içinde cevap verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten itibaren, dava süresi içinde dava açılabileceği düzenlenmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda aktarılan maddeler uyarınca idari eylem nedeniyle uğranılan zararın tazmini istemiyle tam yargı davası açılabilmesi için; maddi olayın, zarara sebep olan eylemin idariliğinin ve yol açtığı zararın kesin olarak ortaya konulması zorunludur.
İdari eylem, idarenin işlevi sırasında bir hareketi, bir davranışı, bir tutumu veya hareketsizliği; idari karar ve işlemle ilgisi olmayan, başka bir deyişle öncesinde, temelinde bir idari karar veya işlem olmayan salt maddi tasarrufları ifade etmektedir. Dolayısıyla zarara sebep olan eylemin idariliği ve yol açtığı zarar bazen eylemin yapılmasıyla veya olayın gerçekleşmesiyle birlikte ortaya çıkarken, bazen de çok sonra, değişik araştırma, inceleme, ceza soruşturma ve kovuşturması veya kesin sağlık kurulu raporları sonucu ortaya çıkabilmektedir.
Esasen, idari eylemin bütün unsurlarıyla öğrenildiği ve zararın tam olarak ortaya çıktığı tarih dikkate alınmadan 2577 sayılı Kanun’un 13. maddesinde öngörülen bir ve beş yıllık sürenin hesaplanması, bazı hallerde dava açma hakkının kullanılamaması sonucunu doğuracaktır. Eylemin idariliğinin ve/veya zararın ortaya çıkmasıyla kullanılması mümkün olan dava açma hakkını ortadan kaldırır biçimde süre hesabı yapılmasının ise hak arama özgürlüğüyle bağdaşmayacağı açıktır.
Uyuşmazlıkta, Şırnak ili, Cizre ilçesinde 14/12/2015 tarihinde ilan edilen sokağa çıkma yasağı sürecinde davacıların yakını olan …’ın 20/01/2016 tarihinde hayatını kaybettiği, akabinde şahsın cesedi üzerinde otopsi işlemi yapıldığı, otopsisi yapılan ve kimliği belirlenen cesedin 21/01/2016 tarihinde müteveffanın ablası …’a teslim edildiği, bölgede uygulanan sokağa çıkma yasağının ise 02/03/2016 tarihinden itibaren saat 05.00-19.30 arasında geçerli olmak üzere kısmen kaldırıldığı, davacılar tarafından tazminat ödenmesi istemiyle İçişleri Bakanlığı kayıtlarına 07/03/2017 tarihinde giren dilekçe ile başvurulduğu, başvuru tarihi itibarıyla ölüm olayı ile ilgili olarak Cizre Cumhuriyet Başsavcılığınca açılan … sayılı soruşturmanın devam ettiği görülmektedir.
Bu durumda, davacıların yakınının ölümüne neden olduğu belirtilen olaya ilişkin maddi gerçeğin ortaya çıkarılması amacıyla yürütülen ceza soruşturmasının devam ettiği dikkate alındığında, davacıların yakınının ölümünde idari bir eylem/eylemsizliğin (eylemin idariliğinin) ya da idarenin sorumluluk sebebinin bulunup bulunmadığının henüz ortaya konulamadığı, dolayısıyla idareye başvuru tarihi itibarıyla söz konusu olayın bütün unsurlarıyla birlikte davacılar tarafından öğrenilemediği anlaşıldığından, dava açma süresinin sokağa çıkma yasağının kısmi olarak sonlandırıldığı tarih itibarıyla başlayacağının kabulüne hukuki olanak bulunmamakta olup; İdare Mahkemesince, aksi yöndeki gerekçeyle süre aşımı nedeniyle davanın reddi yolunda verilen karara karşı yapılan istinaf başvurularının reddine ilişkin temyize konu kararda hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. … dışındaki diğer davacıların temyiz istemlerinin KABULÜNE,
2. Davanın süre aşımı nedeniyle reddine ilişkin … İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurularının reddi yolundaki … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı temyize konu kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 11/01/2023 tarihinde, oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.