Danıştay 10. Daire Başkanlığı         2020/5704 E.  ,  2020/4941 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2020/5704
Karar No : 2020/4941

DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Valiliği … / …

DAVANIN_ÖZETİ : Rusya Federasyonu vatandaşı olan davacı tarafından, 25/12/2018 ile 12/09/2019 tarihleri arasında haksız yere ve kanuna aykırı olarak idari gözetim altında tutulduğu, idari gözetim nedeniyle temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği, gayrı insani ve kötü şartlarda tutulduğundan mağdur olduğu iddialarıyla fazlaya ilişkin talep ve hakları saklı kalmak kaydıyla 70.000,00 TL manevi tazminatın idari gözetimin başlama tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmektedir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ :…
DÜŞÜNCESİ :2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 15/1-(a) maddesine göre davanın görev yönünden reddedilerek, dosyanın Muğla İdare Mahkemesine gönderilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince, 2577 sayılı Kanun’un 14. maddesi uyarınca hazırlanan Tetkik Hakiminin raporu ve sözlü açıklamaları dinlenildikten sonra gereği görüşüldü:
2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun’un 1. maddesinde, bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinin, bu Kanunla verilen görevleri yerine getirmek üzere kurulmuş genel görevli mahkemeler olduğu; 5. maddesinde, idare mahkemelerinin, vergi mahkemelerinin görevine giren davalarla ilk derecede Danıştayda çözümlenecek olanlar dışındaki davaları çözümlemekle görevli olduğu kurala bağlanmış; 6. maddesinde vergi mahkemelerinin görevleri sayılmış; 2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 24. maddesinin 1. fıkrasında ise, ilk derece mahkemesi olarak Danıştayda görülecek davalara yer verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 15. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, dava dilekçeleri üzerine yapılan ilk inceleme sonunda, “(…) idari yargının görevli olduğu konularda görevli veya yetkili olmayan mahkemeye açılan davanın görev veya yetki yönünden reddedilerek dava dosyasının görevli veya yetkili mahkemeye gönderilmesine” karar verileceği hükme bağlanmış; 36. maddesinde; ”İdari sözleşmelerden doğanlar dışında kalan tam yargı davalarında yetkili mahkeme, sırasıyla: a) Zararı doğuran idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili, b) Zarar, bayındırlık ve ulaştırma gibi bir hizmetten veya idarenin herhangi bir eyleminden doğmuş ise, hizmetin görüldüğü veya eylemin yapıldığı yer, c) Diğer hallerde davacının ikametgahının bulunduğu yer, İdari mahkemesidir.” hükmüne yer verilmiştir.
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 57. maddesinin 06/12/2019 tarih ve 7196 sayılı Kanun ile değiştirilmeden önce yürürlükte olan haliyle 4. fıkrasında , “…(4) İdari gözetimin devamında zaruret olup olmadığı, valilik tarafından her ay düzenli olarak değerlendirilir. Gerek görüldüğünde, otuz günlük süre beklenilmez. İdari gözetimin devamında zaruret görülmeyen yabancılar için idari gözetim derhâl sonlandırılır. Bu yabancılara, belli bir adreste ikamet etme, belirlenecek şekil ve sürelerde bildirimde bulunma gibi idari yükümlülükler getirilebilir.
(5) İdari gözetim kararı, idari gözetim süresinin uzatılması ve her ay düzenli olarak yapılan değerlendirmelerin sonuçları, gerekçesiyle birlikte yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Aynı zamanda, idari gözetim altına alınan kişi bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa, kendisi veya yasal temsilcisi kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir.
(6) İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim kararına karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir. Başvuru idari gözetimi durdurmaz. Dilekçenin idareye verilmesi hâlinde, dilekçe yetkili sulh ceza hâkimine derhâl ulaştırılır. Sulh ceza hâkimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Sulh ceza hâkiminin kararı kesindir. İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla yeniden sulh ceza hâkimine başvurabilir.” hükümleri bulunmaktadır.
Dava dosyasının incelenmesinden; Rusya Federasyonu vatandaşı olan davacı hakkında … (genel güvenlik) ve … (interpol) kodlarının bulunduğu, İstanbul ili … ilçesindeki adreste yapılan aramalarda davacının ikametinin tespit edildiği, kamu düzeni ve güvenliği açısından tehdit oluşturduğu değerlendirildiğinden sınır dışı işlemlerinin yapılabilmesi amacıyla …Polis Merkezi Amirliğine teslim edildiği, davacı hakkında İstanbul Valiliğinin … tarih ve … sayılı işlemiyle sınır dışı ve idari gözetim kararı verildiği, önce … Geri Gönderme Merkezinde, ardından … Geri Gönderme Merkezinde idari gözetim altında kaldığı, Muğla iline sevk edilmesinden sonra … Valiliği İl Göç İdaresi Müdürlüğünce 02/05/2019, 02/06/2019, 02/07/2019, 02/08/2019 ve 02/09/2019 tarihlerinde idari gözetime devam edilmesine karar verildiği, davacı tarafından idari gözetime yapılan itirazın … Sulh Ceza Hakimliğinin … tarih ve … Değişik iş sayılı kararıyla kabul edilmesi sonucunda davacının serbest bırakıldığı, davacı tarafından hakkında tesis edilen sınır dışı etme işleminin iptali istemiyle açılan davada ise, … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı ile sınır dışı işleminin iptaline kesin olarak karar verildiği, davacı tarafından lehine sonuçlanan yargılamalar neticesinde, 25/12/2018-04/01/2019 tarihleri arasında ilk olarak … Polis Merkezinde kötü şartlarda haksız yere tutulduğundan ve sonrasında idari gözetim kararları nedeniyle haksız yere …, …ve …illerinde özgürlüğünden yoksun kaldığından, bu süreçte kendisine insanlık dışı muamele yapıldığından bahisle 70.000,00 TL manevi, 10.000,00 TL maddi tazminatın ödenmesi istemiyle davalı idareye başvuru yapıldığı, bu başvurunun zımnen reddi üzerine 25/12/2018 ile 12/09/2019 tarihleri arasında haksız yere ve kanuna aykırı olarak idari gözetim altında tutulduğu, idari gözetim nedeniyle temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği, gayrı insani ve kötü şartlarda tutulduğundan mağdur olduğu iddialarıyla fazlaya ilişkin talep ve hakları saklı kalmak kaydıyla 70.000,00 TL manevi tazminatın idari gözetimin başlama tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istemiyle …Valiliğine karşı … İdare Mahkemesinde bakılmakta olan davanın açıldığı, yargılama esnasında yetki ret kararı üzerine dosyaya bakan … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla, uyuşmazlığın Danıştayın görev alanında olduğu gerekçesiyle dava görev yönünden reddedilerek dosyanın Dairemize gönderildiği anlaşılmakta ise de, uyuşmazlığın yukarıda aktarılan mevzuat hükümleri gereğince ilk derece mahkemesi olarak Danıştayda görülecek davalardan olmadığından idare mahkemesince incelenmesi gerekmektedir.
Diğer yandan, davacı hakkında alınan ilk idari gözetim kararı …Valiliği İl Göç İdaresi Müdürlüğünce tesis edilmişse de davacının … ve … iline sevk edilmesinin ardından … Valiliği İl Göç İdaresi Müdürlüğü tarafından değerlendirme yapılarak idari gözetim süresinin devam ettirildiği ve 25/12/2018-12/09/2019 tarihleri arsındaki dönemin 4 ayında … ilinde idari gözetim altında tutulduğu, yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre … Valiliği ilk verilen idari gözetim kararıyla bağlı olmadığı gibi devamında zaruret görülmeyen durumlarda idari gözetimin derhal sonlandırılabileceği anlaşılmaktadır.
Bu durumda, doğduğu ileri sürülen zararların, davacının idari gözetim altında bulunması gerektiği değerlendirmesiyle geri gönderme merkezinde tutulması sonucunu doğuran işlemlerden kaynaklandığı, bu süreç …Valiliğince tesis edilen işlemle başlamakta ise de, idari gözetim sürecinin … Valiliği işlemleriyle devam ettiği ve davacı tarafından idari gözetim altında tutulduğu süreler için manevi tazminat istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmış olup; idari gözetim süreci farklı valiliklerce yapılan değerlendirmeler ve alınan kararlarla devam etse de bu sürecin yapılacak yargılama bakımından birbirinden ayrı olarak değerlendirilemeyeceği dikkate alındığında, idari işlemden kaynaklanan tam yargı davası niteliğindeki uyuşmazlığın görüm ve çözüm yerinin, ileri sürülen zararı son olarak doğuran idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili idare mahkemesi olan Muğla İdare Mahkemesi olduğu sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, 2577 sayılı Kanun’un 15. maddesi uyarınca davanın görev yönünden reddine, dava dosyasının Muğla 1. İdare Mahkemesine gönderilmesine, 16/11/2020 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.