Danıştay 10. Daire Başkanlığı 2020/2843 E. , 2020/5337 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2020/2843
Karar No : 2020/5337
TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … İl Özel İdaresi/ …
VEKİLİ : Av. …
TEMYİZ EDEN MÜDAHİL
(DAVALI YANINDA) : … Yatırım … Tuğla Mak. Mad. Enerji San. ve Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI) : …Grup İnşaat Turizm San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN_KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Turistik işletme sahibi olan davacı şirket tarafından; Zonguldak ili, Çaycuma ilçesi, … Beldesi, … Mahallesi, … Caddesi, No:… adresi ve …, …, …, … pafta ve …sayılı parselde yer alan … Yatırım … Tuğlası Makine Maddeleri Enerji Sanayi Ticaret A.Ş.’ne 1.Sınıf Gayrisıhhi Müessese sınıfı ile verilen … tarih ve … numaralı işyeri açma ve çalışma ruhsatının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; …Yatırım … Tuğlası Makine Maddeleri Enerji Sanayi Ticaret A.Ş. tarafından işletilen fabrikanın kapasite raporuna göre kapasitesinin 80 ton/gün olarak belirlendiği, buna göre birinci sınıf gayrisıhhi müesseseler kapsamında olduğu, Çevre İzin Belgesi, itfaiye raporu, ÇED Gerekli Değildir kararı ile sağlık koruma bandının işaretlendiği onaylı vaziyet planının bulunduğu, Valilik tarafından oluşturulan İl İnceleme Kurulunca düzenlenen raporda, belediyenin kuruluşundan önce işletmeye açılan fabrikanın belediyede yapı ruhsatı ve yapı kullanma izninin bulunmadığı, ancak 2981 sayılı İmar Affı Kanunu’nun geçici 2’inci maddesinin (a) bendinde belirtilen yapılar imar mevzuatına uygun inşa edilerek kullanma izni almış yapılar olarak kabul edilir denildiğinden 1950 yılında faaliyete başlayan işletme yapıların yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni almış yapılar sınıfında değerlendirildiği, …Antik Kenti arkeolojik sit alanlarının ilk tescil kararının 1977 yılında verildiği, fabrika sahasındaki yapıların inşasının ise bu tarihten önce tamamlandığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince; bir bölümü 1. derece arkeolojik sit alanı bir bölümü ise III. derece sit alanı içinde kalan fabrikanın bulunduğu alanda koruma amaçlı imar planlarının bulunmadığı ve çevresinde yapılaşmanın bulunduğu da dikkate alındığında faaliyette bulunması halinde biyolojik ve kimyasal yönden çevreye zarar vereceği gerekçesiyle 1. Sınıf Gayri Sıhhi Müessese olarak verilen … tarih ve …numaralı işyeri açma ve çalışma ruhsatının kamu yararı ve hukuka uygun bulunmadığı gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun kabulüyle istinafa konu idare mahkemesinin kararının kaldırılmasına ve dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI: Davalı idare tarafından, 2015 yılında İl İrnceleme Kurulunca mahallinde yapılan inceleme sonucu belirlenen eksiklikler tamamlanarak müdahil firmaya işyeri açma ve çalışma ruhsatı verildiği, işletme için ÇED gerekli değildir kararı ile hava emisyon konulu çevre izin belgesinin bulunduğu, ruhsatın iptali için şartların oluşmadığı ileri sürülerek Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması istenilmektir.
Davalı yanında müdahil tarafından, kuruluşu 1950 yıllarına dayanan fabrikanın kurulduğu yıllarda bölgede yapılaşma olmadığı, tüm yapılaşmanın 1997 yılında özelleştirilmeden önce devlet eliyle yapıldığı ve bu haliyle özelleştirildiği, sit alanı içerisinde yapılaşma bulunmadığı, vaziyet planında sağlık koruma bandının işaretlendiği, gerekli tüm izin ve belgelerin tamamlanarak işyeri açma ve çalışma ruhsatının alındığı ileri sürülerek Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması istenilmektir.
KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI: Davacı tarafından, fabrikanın bulunduğu yerin sit alanında kaldığı ve fabrika arsasında kaçak yapılaşmalar bulunduğu, bacalardan çıkan gazın çevreye zarar verdiği, ÇED gerekli değildir kararının hukuka uygun verilmediği belirtilerek Bölge idare Mahkemesi kararının onanması i savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin işin gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Dava dosyasının incelenmesinden, refrakter tuğla, monolit, harç üretimi yapılan ve tamamı kamu idaresine ait olmak üzere 1947 yılında kurulan ve Özelleştirme Yüksek Kurulunun … tarih ve … sayılı kararı ile özelleştirilen … Tuğlası Fabrikasına 26/09/1995 tarih ve 22416 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Gayrısıhhi Müesseseler Yönetmeliği uyarınca yer seçim ve tesis izni verildiği ve 2005 yılında yönetmeliğin yürürlükten kalkması ve belediye sınırları dışındaki gayrisıhhi müesseselere ruhsat verme yetkisinin il özel idarelerine verilmesiyle, … Yatırım … Tuğlası Makine Maddeleri Enerji Sanayi Ticaret A.Ş. tarafından gayrisıhhi müessese açma ve çalışma ruhsatı almak için 2015 yılında davalı idareye başvurulduğu anlaşılmıştır.
İşyeri açma ve çalışma ruhsatı başvurusunun sonuçlandırılması için Valilik makam oluruyla İl İnceleme Kurulu oluşturulduğu ve 13/10/2015 tarihinde mahallinde inceleme yapıldığı ve eksiklikler tespit edilmesi ve tespit edilen bu eksikliklerin giderildiğinin bildirilmesi üzerine, Valilik makamının … tarih ve … sayılı, … tarih ve …sayılı olurlarıyla çevre mühendisi, gıda mühendisi, çevre sağlığı teknikeri elektrik mühendisi, şehir plancısı ve makine yüksek mühendisinden oluşan İl İnceleme Kurulunca, 06/10/2017 tarihinde fabrika mahallinde ikinci kez yapılan inceleme sonucu düzenlenen rapor uyarınca; söz konusu fabrikanın İl Özel İdaresi Kanunu yayınlanıncaya kadar ruhsatsız olarak işletildiğinin 17/03/2008 tarihinde tespit edilmesi üzerine ilgili firmanın işyeri açma ve çalışma ruhsatı için gerekli belgeleri tamamlamaya başladığı ve son olarak 2015 yılında tespit edilen eksikliklerin giderildiğinin tespit edilerek birinci sınıf gayrisıhhi müesseselere ait açılma izin raporunun tanzim edildiği, bu rapor uyarınca …Yatırım … Tuğlası Makine Maddeleri Enerji Sanayi Ticaret A.Ş.’ne 1.Sınıf Gayrisıhhi Müessese olarak … tarih ve … numaralı işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenmiştir. Bakılan davanın, söz konusu fabrikanın yakınında turizm işletmesi olan davacı tarafından, müdahil firma adına düzenlenen işyeri açma ve çalışma ruhsatının iptali istemiyle açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliği’nin “İnceleme kurulları” başlıklı 15. maddesinde, “İl özel idarelerinde birinci sınıf gayrisıhhî müesseseleri inceleme kurulu, beş kişiden az olmamak üzere valinin veya görevlendireceği yetkilinin başkanlığında çevre, sağlık, hukuk, imar ve tarım birimleri görevlileri, sanayi ve ticaret il müdürlüğü temsilcisi, ilgili meslek odalarının temsilcileri ile tesisin özelliğine göre gerektiğinde vali tarafından belirlenecek diğer kuruluş temsilcilerinden oluşur (…)” hükmü, “Sağlık koruma bandı” başlıklı 16. maddesinde, “Sanayi bölgesi, organize sanayi bölgesi ve endüstri bölgeleri ile bu bölgeler dışında kurulacak birinci sınıf gayrisıhhî müesseselerin etrafında, sağlık koruma bandı konulması mecburîdir. Sağlık koruma bandı mülkiyet sınırları dışında belirlenemez ve bu alan içinde mesken veya insan ikametine mahsus yapılaşmaya izin verilmez.
Sağlık koruma bandı, inceleme kurulları tarafından tesislerin çevre ve toplum sağlığına yapacağı zararlı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak belirlenir. Sağlık koruma bandı, sanayi bölgesi sınırı esas alınarak tespit edilir. ÇED raporu düzenlenmesi gereken tesislerde bu rapordaki mesafeler esas alınır” hükmü, “Başvuru” başlıklı 17. maddesinde; “Gayrisıhhî müessese açmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler Örnek 2’de yer alan başvuru formunu doldurarak yetkili idareye başvurur. Maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı ruhsat sahasındaki geçici tesisler için işyeri açma ve çalışma ruhsatı il özel idareleri tarafından verilir. Maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere bağlı geçici tesislere dayalı olarak üretim yapmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler Örnek 7’de yer alan formu doldurarak il özel idaresine başvurur (…)” hükmüne, “Yer seçimi ve tesis kurma izni” başlıklı 18. maddesinde, “Birinci sınıf gayrisıhhî müesseseleri inceleme kurulu, ilgilinin başvurusundan itibaren en geç yedi gün içinde tesisin kurulacağı yeri mahallinde inceleyerek, Örnek-3’teki yer seçimi raporu formunu düzenler ve görüşünü bildirir. Yer seçimi inceleme kurulunun raporu, ilgili birimin teklifi üzerine yetkili idarenin en üst amiri veya görevlendireceği yetkili tarafından üç gün içinde değerlendirilerek yer seçimi ve tesis kurma izni kararı verilir.
Yer seçimi ve tesis kurma izni, tesisin imara uygun olması şartıyla verildiği tarihten itibaren beş yıl süreyle geçerlidir. Bu süre sonunda açılma izni alınmadığı takdirde, ilgilinin başvurusu üzerine yer seçimi ve tesis kurma izni iki yıl daha uzatılır” hükmü, “Yer seçimi ve tesis kurma izni ile ruhsat için gerekli belgeler” başlıklı 22. maddesinde ise, “Birinci sınıf gayrisıhhî müesseseler için aşağıdaki belgeler istenir:
a) Yer seçimi ve tesis kurma için gerekli belgeler;
1) Başvuru formu,
2) Sanayi bölgeleri, organize sanayi bölgeleri ve endüstri bölgeleri içindekiler hariç işletmenin kurulacağı yeri gösteren plan örneği, birinci sınıf gayrisıhhî müesseseler kapsamında yer alan madencilik tesislerinde ise maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı olarak üretim yapılan geçici tesislerin yerleşiminin son durumunu gösteren uygun ölçekli harita,
3) İlgili inceleme kurulu tarafından hazırlanacak yer seçimi ve tesis kurma raporu,
4) Çevre kirlenmesini önlemek amacıyla alınacak tedbirlere ait kirleticilerin nitelik ve niceliğine göre hazırlanmış proje ve açıklama raporları (…)
5) Şehir şebeke suyu bulunmayan yerlerde içme ve kullanma suyunun hangi kaynaktan sağlandığı ile suyun bakteriyolojik ve kimyasal analiz raporu.
6) Madencilik faaliyetlerinde bunlara ilave olarak maden arama ruhsatı veya işletme ruhsatı ile Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında alınmış karar.
b) Ruhsat için gerekli belgeler;
1) Başvuru formu,
2)Sağlık koruma bandının işaretlendiği vaziyet planı örneği, birinci sınıf gayrisıhhî müesseseler kapsamında yer alan madencilik tesislerinde ise sağlık koruma bandının işaretlendiği ve maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı olarak üretim yapılan geçici tesislerin yerleşiminin son durumunu gösteren uygun ölçekli harita,
3) Yangın ve patlamalar için gerekli önlemlerin alındığına dair itfaiye raporu,
4) Sorumlu müdürün adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ve sorumlu müdür sözleşme tarihinin beyanı,
5) Çevre izni veya çevre izin ve lisans belgesi.
6) (Mülga: 23/5/2011 – 2011/1900 K.)
7) Açılma izni raporu.
(a) ve (b) bentlerinde istenilen belgelerden ÇED kapsamında hazırlanarak ilgili idareye verilenler ruhsatlandırma sürecinde yeniden istenmez” hükmüne yer verilmiştir.
24/2/1984 tarhi ve 2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler Ve 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun’un Geçici 2. maddesinde, “Aşağıda belirtilen yapılar imar mevzuatına uygun inşa edilerek kullanma izni alınmış yapılar olarak kabul edilir. Yapılış tarihine bakılmaksızın gecekondular bu hükmün dışındadır.
a) 6785 sayılı İmar Kanununun yürürlüğe girdiği 17 Ocak 1957 tarihinden önce yapılmış yapılar (…) ” hükmüne yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Bölge İdare Mahkemesince yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen bilirkişi raporu uyarınca, … Tuğlası Fabrikasının bir bölümünün sit alanı içinde kaldığı, koruma amaçlı imar planlarının bulunmadığı ve çevresinde yapılaşmanın bulunduğundan bahisle faaliyette bulunması halinde biyolojik ve kimyasal yönden çevreye zarar vereceği şeklinde değerlendirmede bulunulmuştur.
Davacının işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi talebiyle yaptığı başvuru sonucu düzenlenen İl İnceleme Kurulunun 12/10/2015 tarihli raporunda; Filyos Belediyesinin … tarih ve …sayılı yazısında iskanlı olduğu belirtilen yapılar ekli vaziyet planında işli olup, 1957 yılından sonra yeni yapı yapılmamıştır şeklinde aynı belediyeden yazı alınması, bu yazıda parsel ve bilgilerinin yer alması ile imar planının mühürlenerek aslı gibidir yapılması ve beyan formunun yenilenmesine (açık ve kapalı alan m²’lerinin örtüşmesi) karar verilmesi üzerine, davacının başvurusu Filyos Belediye Başkanlığının … tarih ve … sayılı üst yazısıyla 3 adet … nolu imar paftasının davacıya verildiği, 02/10/2017 tarihli tutanakla fabrikanın onaylı vaziyet planındaki gibi kapalı alanların toplam m² büyüklüğünün 48.662,00 m² olduğu yönündeki tespitin davalı idareye sunulması üzerine, İl İnceleme Kurulunca 06/10/2017 tarihinde yapılan değerlendirme sonucunda; Filyos Belediye Başkanlığının … tarih ve … sayılı yazısı uyarınca, fabrikanın 01/01/1950 tarihinde işletmeye açıldığı, Belediyenin 31/12/1954 tarihinde kurulduğu, bu nedenle belediyenin kuruluşundan önce işletmeye açılan fabrikanın belediyede yapı ruhsatı ve yapı kullanma izninin bulunmadığı, ancak 2981 sayılı İmar Affı Kanunu’nun geçici 2’inci maddesinin (a) bendinde belirtilen yapılar imar mevzuatına uygun inşa edilerek kullanma izni almış yapılar olarak kabul edilir denildiğinden, 1950 yılında faaliyete başlayan işletme yapıları yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni almış yapılar sınıfında değerlendirilmesi gerektiği hususu dikkate alındığında söz konusu fabrika sahasında bulunan yapıları için yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni aranmayacağı açıktır.
Diğer yandan, bilirkişi raporunda her ne kadar yapılaşmalar bulunduğu şeklinde tespitler yer almakta ise de, belirtilen yapıların fabrikanın faaliyeti nedeniyle yapıldığı yada faaliyetiyle doğrudan ilgili olduğu hususunda tespitler bulunmaması nedeniyle, söz konusu değerlendirmenin işyeri açma ve çalışma ruhsatının iptalini gerektirmediği sonucuna ulaşılmıştır.
Karabük Kültür Varlıkların Koruma Bölge Kurulu … parselde kayıtlı … Tuğla Fabrikasının bulunduğu alanın bir bölümünün 1. Derece arkeoloji sit alanı, bir bölümünün ise III. Derece sit alanı olarak belirlenmesine ilişkin aldığı karar uyarınca … Yatırım … Tuğlası Makine Maddeleri Enerji Sanayi Ticaret A.Ş. tarafından, koruma amaçlı imar planı yapılmasının istenilmesine ilişkin olarak Filyos Belediye Başkanlığına verilen ve … tarih ve … numara ile kayıt altına alınan dilekçeye Belediyece cevap verilmediği anlaşıldığından, koruma amaçlı imar planını ilgili Belediyenin yapması gerektiği göz önünde bulundurulduğunda, müdahilin bu hususta sorumlu tutulamayacağı açıktır.
Uyuşmazlığın, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik ve ilgili mevzuat açısından değerlendirilmesinde:
Dava dosyasında yer alan bilgi ve belgelerden, işyeri açma ve çalışma ruhsatının düzenlendiği tarih itibariyle, sorumlu müdür bilgilerinin yer aldığı 07/01/2015 tarihli sorumlu müdür sözleşmesinin sunulduğu, sağlık koruma bandının işaretlendiği 29/09/2017 tarihli onaylı vaziyet planı ile 09/01/2019 tarihine kadar geçerli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce verilen …sayılı çevre izin belgesi, … tarih ve … sayılı itfaiye raporu, 26/12/2007 tarihli ÇED gerekli değildir kararı, 27/06/2008 tarihli A Grubu Emisyon İzin Belgesi ve 12/06/2019 tarihine kadar geçerli kapasite raporunun bulunduğu görülmüştür.
Öte yandan, bilirkişi raporunda, keşif sırasında fabrikanın faaliyette bulunmaması nedeniyle toz ve partiküllerin etrafa yayılımının görülmediği, emisyon salınımının olup olmadığı ile filtrelerin yeterli olup olmadığı hususunda değerlendirmeler yapılamadığının belirtildiği dikkate alındığında, fabrikanın faaliyette bulunması halinde faaliyetinin biyolojik ve kimyasal yönden çevreye zarar vereceği yönündeki değerlendirmenin, bu aşamada hukuken kabul edilebilir olmadığı anlaşılmıştır. İşyerinin faaliyete geçmesi durumunda iddia edilen çevresel zararların doğumunda buna ilişkin mevzuat uyarınca alınması gereken tedbirler yönünden değerlendirme yapılacağı da açıktır.
Bu itibarla; İl İnceleme Kurulunca yapılan incelemeler neticesinde oluşturulan rapor uyarınca … Yatırım … Tuğlası Makine Maddeleri Enerji Sanayi Ticaret A.Ş.’ye davalı idarece 1.Sınıf Gayrisıhhi Müessese olarak verilen … tarih ve … numaralı işyeri açma ve çalışma ruhsatında hukuka aykırılık bulunmadığından, davanın reddi yönündeki …İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf isteminin kabulü ile mahkeme kararının kaldırılarak dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idareyle davalı yanında müdahilin temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile İdare Mahkemesinin kararının kaldırılarak dava konusu işlemin iptali yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Kullanılmayan … TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davalı idareye ve davalı yanında müdahile iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 25/11/2020 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.