Danıştay 10. Daire Başkanlığı         2018/3077 E.  ,  2022/6645 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2018/3077
Karar No : 2022/6645

DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN_KONUSU : Davacı tarafından, 23/05/2018 tarih ve 30429 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No: …)’nin iptali istenilmektedir.

DAVACININ_İDDİALARI : Davacı tarafından, yetkilendirilmiş gümrük müşaviri olduğu, 03/05/2009 tarihli ve 27217 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No: …) ile A.TR dolaşım belgelerini onaylama hususunda kendilerine yetki verildiği, buna göre personel istihdam edildiği, arşiv kayıtlarının 5 yıl saklanmasının zorunluluğu olduğu, dava konusu Tebliğ ile bu yetkinin yetkilendirilmiş oda ve birliklere verildiği, kazanılmış haklarının korunmadığı, kamu yararı olmadığı, ihracatın yavaşlamasına neden olacağı, gelirlerinin %49’unun bu belgeleri onay işlemi olduğu, bunun yanında arşiv giderleri de devam edeceğinden büyük maddi kayba neden olacağı, mükellef portföyünün kaybedileceği ileri sürülmektedir.

DAVALININ_SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, daha önceki Tebliğde ticaret ve sanayi odaları, birlikler ve yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine A.TR dolaşım belgelerini onaylama yetkisinin verildiği, ancak gümrük işlemlerinin kolaylaştırılarak ihracat süreçlerinin artırılması hedefine yönelik olarak söz konusu belgelerin düzenlenmesi, onaylanması ve vize edilme aşamalarının tümünün elektronik ortamda yapılması ve bu anlamda tam otomasyona geçilmesi için proje geliştirildiği, bu kapsamda A.TR dolaşım belgeleri ile menşe ispat belgelerinin düzenlenme ve onaylama işlemlerinin TOBB, TİM ve TESK tarafından elektronik ortama aktarılmasının sağlandığı, yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin onaylaması ihtiyacının kalmadığı, yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin tespit işlemi yaptığı gümrük işlemlerinin sayısının gümrük idaresinin ihtiyaçlarına göre azaltılıp çoğaltılabileceği, 2008 yılında 12 tespit işlemi iken bugün 24 tespit işlemini yaptıkları, bu işlemlerin de ücret karşılığı olduğu, iddia edilen boyutta bir maddi kaybın olmasının mümkün olmadığı, elektronik sistem sayesinde ihracatçıların zaman kazandığı ve dava konusu düzenlemede herhangi bir hukuka aykırılık bulunmadığı ileri sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava; 23/05/2018 tarih ve 30429 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği’nin (Gümrük İşlemleri) (Seri No: … ) iptali istemiyle açılmıştır.
4458 sayılı Gümrük Kanunun 10. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde, gümrük idaresinin gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli gördüğü bütün önlemleri alabileceği, bu çerçevede eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin gerekli gördüğü bir kısım tespit işlemlerinin, belirleyeceği niteliklere sahip gümrük müşavirleri eliyle yürütülmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemeye yetkili olduğu hükme bağlanmıştır.
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun verdiği bu yetkiye dayalı olarak davalı idare tarafından çıkarılan Gümrük Yönetmeliği ile “Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği” kurumu oluşturulmuş, anılan Yönetmeliğin 574. maddesinde, yetkilendirilmiş gümrük müşaviri, Kanunun 10. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendine istinaden ekonomik etkili gümrük rejimleri, nihai kullanım, basitleştirilmiş usul uygulamaları ve diğer gümrük işlemlerinin doğru olarak uygulanmasını sağlamak için Müsteşarlıkça belirlenen tespit işlemlerini yapmak üzere yetkilendirilen ve 576. maddede belirtilen şartları taşıyan gümrük müşaviri olarak tanımlanmış, bu fıkrada geçen tespit işlemlerine ilişkin usul ve esaslar ile yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin çalışma usul ve esaslarının Müsteşarlıkça yayımlanan tebliğ ve genelgelerle belirleneceği kurala bağlanmıştır.
23/05/2018 tarih ve 30429 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği’ nin (Gümrük İşlemleri) (Seri No: 148 ) 1. Maddesinde, Bu Tebliğin amacı ve kapsamı,” Türkiye veya Avrupa Birliğinde serbest dolaşımda bulunan eşyanın Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere gümrük idaresince vize edilen A.TR Dolaşım Belgelerinin basımı, dağıtımı, düzenlenmesi ve onaylanmasına ilişkin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca yetki verilecek kişi, kurum, kuruluşların belirlenmesi ile bunlar tarafından yapılacak işlemlere ilişkin usul ve esasların tespit edilmesidir.” hükmü, 2. Maddesinde, (1)” Bu Tebliğ, 23/8/2006 tarihli ve 2006/10895 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan “Türkiye ile Avrupa Topluluğu Arasında Oluşturulan Gümrük Birliğinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Karar” uyarınca hazırlanmıştır.” Hükmü, 3. Maddesinde tanımlara yer verildiği, 4. Maddesinde, “1) Kararın doğru olarak uygulanması, belgelerin birbirleriyle şekil ve içerik yönünden aynı olması, ancak birbirlerinden farklı ve sıralı bir seri numarası ile basılması ve hangi firmalar tarafından kullanıldığının takip edilebilmesinin sağlanması amacıyla A.TR Dolaşım Belgelerinin; Karara uygun olarak basımının ve dağıtımının gerçekleştirilmesi konusunda Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) ve Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ayrı ayrı yetkilendirilmiştir. (2) A.TR Dolaşım Belgelerinin birinci fıkra hükümleri uyarınca yetkilendirilen kurum veya kuruluşlarca ilk defa basılması veya söz konusu belgelerin yeniden basılmasını gerektirecek ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca bildirilecek şekilsel değişikliklerin olması halinde; A.TR Dolaşım Belgelerinin deneme amaçlı basılmış örnekleri nihai basım aşamasından önce Bakanlığın incelemesine ve onayına sunulur. Ancak gerekli düzeltmeler yapıldıktan ve örnekler Bakanlıkça onaylandıktan sonra basım işlemi gerçekleştirilebilir. A.TR Dolaşım Belgelerinin satışı ve takibi” hükmü, 5. Maddesinde,” (1) Kararda yer alan hükümlere uygun olarak bastırılan A.TR Dolaşım Belgeleri, TOBB, TİM ve TESK tarafından ilgili oda ve birliklere gönderilir.,(2) Odalar ve birliklerce satılan A.TR Dolaşım Belgelerinin satış ve onay ücreti belge satışı sırasında tahsil edilir.,(3) TOBB, TİM ve TESK tarafından basımı yapılan A.TR Dolaşım Belgeleri, takip edilebilir olması koşuluyla ilgili oda ve birliklerce talep eden firmalara ve temsil ettikleri firmalar için kullanılmak üzere gümrük müşavirlerine satılır. Belgelerin bir sonraki yılda uygulanacak satış fiyatı ve onay fiyatı, basım yetkisi verilmiş kurumların da görüşü alınarak her yıl Bakanlık tarafından belirlenir. Belgelerin satış ve onay fiyatına ilişkin görüş ilgili kurumlarca en geç 1 Aralık tarihine kadar verilir. Bakanlıkça yapılan değerlendirme neticesinde belirlenen fiyatlar Bakanlıkça duyurulur. Odalardan/birliklerden satın alınan A.TR Dolaşım Belgeleri sadece adına satın alınan kişilerin kendi ihtiyaçları için kullanılabilir. Odalardan/birliklerden gümrük müşavirlerince satın alınan A.TR Dolaşım Belgeleri, sadece satın alan gümrük müşavirlerinin temsil ettiği firmaların ihtiyaçları için kullanılabilir. Bu belgeler, başka kişi veya firmalara verilemez veya satılamaz.,(4) Odalar ve birlikler tarafından A.TR Dolaşım Belgelerinin satışında ve sonrasında aşağıda sayılan hususlar yerine getirilir: a) Belge satışı sırasında belgeyi satın alan kişinin T.C. Kimlik Numarası, adına belge satın alınan firma veya gümrük müşavirinin ismi ve vergi numarası alınarak satılan A.TR Dolaşım Belgelerinin seri numaraları ile eşleştirilerek elektronik sisteme girilir. b) Odalar/birlikler sadece sattıkları belgeleri onaylayabilir. Odalar/birlikler sattıkları belgelerin onay için geri gelip gelmediğini elektronik sistem üzerinden takip eder. Odalar/birliklerce satıldığı halde 6 ay içinde elektronik sistem üzerinden işlem yapılmayan belgeler elektronik sistemde geçersiz statüye gelir ve işlem yapılmama sebepleri belgeyi satın alan firma veya gümrük müşaviri tarafından elektronik sistem üzerinde açıklanır. Açıklama yapılmaması halinde, bu durum belgeleri satın alan firma veya gümrük müşavirine yeni belge satışında dikkate alınır.”hükmü, 6 . Maddesinde,” (1) İhracatçılar veya kanuni temsilcileri tarafından elektronik sistem üzerinden düzenlenen A.TR Dolaşım Belgeleri 8 inci maddede sayılan işlemlerin yerine getirilmesinin ardından yetkilendirilmiş odalar ve birlikler tarafından elektronik sistem üzerinden onaylanır.” hükmü, 7. Maddesinde,” (1) A.TR Dolaşım Belgelerine ilişkin bilgi ve belgeler, ihracatçılar veya kanuni temsilcileri tarafından elektronik sisteme girilerek elektronik olarak imzalanır. (2) A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenmesi için başvuruda bulunan ihracatçı veya ihracatçının gümrük beyannamesini imzalamakla yetkili kanuni temsilcisi; eşyanın gümrük statüsünü veya Kararın diğer hükümlerinin yerine getirilmiş olduğunu tevsik eden bilgi ve belgeleri elektronik sisteme yüklemekle sorumludur.” hükmü, 8. Maddesinde,”(1) İhracatçılar veya kanuni temsilcileri tarafından düzenlenen A.TR Dolaşım Belgeleri Bakanlıkça yetkilendirilen kişi, kurum ve kuruluşlar tarafından onaylanırken aşağıdaki hususlar yerine getirilir: a) İhracatçılar veya kanuni temsilcileri tarafından elektronik sisteme girilen bilgilerin doğruluğu ve A.TR Dolaşım Belgelerinin Karara uygun olarak doldurulduğu tespit edilir. b) A.TR Dolaşım Belgesi, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesinin iki parçası arasında doğrudan nakledilen, Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunu (AKÇT) Kuran Anlaşma Kapsamı Ürünlerin Ticaretine İlişkin Türkiye ile AKÇT Arasındaki Anlaşma kapsamındaki ürünler hariç olmak üzere, sanayi ürünleri ile işlenmiş tarım ürünleri için düzenlenir. Bunlar dışındaki veya Karar kapsamında sayılan ülkeler dışında bir ülkeye gönderilen eşya için düzenlenmiş belgeler onaylanmaz. c) A.TR Dolaşım Belgesinde kayıtlı eşyanın serbest dolaşımda olup olmadığına ilişkin haklı sebebe dayanan herhangi bir tereddüt olması halinde eşyanın serbest dolaşım statüsünün tevsikini teminen aşağıdaki belgelerden bir veya birkaçı ya da varsa gerekli görülen başka belgeler olay bazında yapılacak değerlendirmeye göre talep edilebilir; 1) Eşyanın teminine ilişkin müstahsil makbuzu,2) Borsa tescil beyannamesi, 3) Satış faturaları, 4) İthalat beyannameleri, 5) Alış faturaları, 6) A.TR Dolaşım Belgeleri, 7) Tercihli menşe ispat belgeleri, 8) Dahilde işleme izin belgesi, 9) Telafi edici verginin ödendiğine dair makbuz örnekleri,10) Telafi edici vergilerin ilgili eşyanın ihracat beyannamelerinin kapatılması esnasında ödeneceğine dair taahhütname, 11) Üretici firmaya ilişkin kapasite raporu.ç) Belgelere ilişkin kontroller tamamlandıktan sonra, elektronik imza ile imzalanarak elektronik sistem üzerinden onay işlemi tamamlanır. d) “Sonradan Verilmiştir” ve “İkinci Nüsha” ibareli A.TR Dolaşım Belgelerinin onaylanmasına ilişkin olarak Kararın buna ilişkin maddelerinde yer alan şartlara uygun işlem tesis edilir.” hükmü, 9. Maddesinde,” (1) Bakanlık (Gümrükler Genel Müdürlüğü), bu Tebliğin uygulanmasını temin etmek amacıyla gerekli göreceği her türlü tedbiri almaya, özel ve zorunlu durumlar ile bu Tebliğde yer almayan hususları diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca çıkarılan mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla inceleyip sonuçlandırmaya yetkilidir.” hükmü, 10 . Maddesinde,” (1) Bu Tebliğde belirtilen merciler, kendilerine ibraz edilen ve A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenmesine esas teşkil eden belgelerin ilgili mevzuata uygun olarak kontrolünden ve kendilerinin hazırladıkları belgelerin doğruluğundan sorumludur. Basım ve elektronik sistem kullanım yetkisi verilmiş kurumlar, A.TR Dolaşım Belgesinin elektronik ortamda takibi de dâhil olmak üzere bu Tebliğin işleyişi ile ilgili olarak gerekli görülen tüm tedbirleri almakla yükümlüdür.(2) Bakanlık, odalar/birliklerce A.TR Dolaşım Belgelerinin Karara uygun olarak düzenlenip düzenlenmediğini denetleyebilir.” hükmü yer almış, 11. Maddesinde de (1) 3/5/2009 tarihli ve 27217 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No: 70) yürürlükten kaldırılmıştır.” hükmüne yer verilmiştir.
Dava konusu düzenleme ile Türkiye veya Avrupa Birliğinde serbest dolaşımda bulunan eşyanın Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere gümrük idaresince vize edilen A.TR Dolaşım Belgelerinin basımı, dağıtımı, düzenlenmesi ve onaylanmasına ilişkin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca yetki verilecek kişi, kurum, kuruluşların belirlenmesi ile bunlar tarafından yapılacak işlemlere ilişkin usul ve esasların tespit edilmesinin amaçlandığı. Bu kapsamda 70 seri nolu genel tebliğ ile ticaret/sanayi odaları, birlikler ve yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine A.TR Dolaşım belgelerini onaylama yetkisi verilmiş iken dava konusu tebliğ ile anılan tebliğ yürürlükten kaldırılarak, Dünya Ticaret örgütü Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşmasından da kaynaklanan yükümlülükler doğrultusunda. Gümrük işlemlerinin kolaylaştırılarak ihracat süreçlerinin artırılması hedefine yönelik olarak söz konusu belgelerin düzenlenmesi, onaylanması ve vize edilme aşamalarının tamamının elektronik ortamda yapılması ve bu anlamda tam otomosyona geçilmesi için proje geliştirildiği, bu çerçevede vanılan belgelerin düzenlenme ve onaylanma işlemlerinin TOBB.,TİM ve TESK in ayrı ayrı oluşturdukları yazılımlar vasıtasıyla elektronik ortama aktarılmasının sağlandığı ,söz konusu sürecin bir yandan etkinliği ve verimliliği artırması diğer yandan yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin A.TR dolaşım belgelerini onaylama ihtiyacının ortadan kalkmış olması gerekçe gösterilerek söz konusu yetkinin sadece sanayi/ticaret odaları ve birlikler üzerinden devam ettirilmesini sağlamaya yönelik dava konusu tebliğin yürürlüğe konulduğu anlaşılmıştır.
İdareler, normlar hiyerarşisine aykırı olmayacak şekilde, hizmette etkinliğinin sağlanması için gerekli önlemleri alma, bu kapsamda düzenleyici işlemler yapma yetkisine sahip oldukları gibi kamu hizmetlerinin hangi koşullar altında ve nasıl yürütüleceğini önceden saptamak her zaman mümkün olmadığı için, gelişen durumlara ayak uydurmak ve ortaya çıkan ihtiyaçları karşılayabilmek amacıyla düzenleyici işlemler üzerinde gerekli değişiklikleri yapma hususunda da takdir yetkisine sahip bulunmaktadırlar.
İdareye tanınan bu takdir yetkisinin, idarenin keyfi olarak hareket edebileceği anlamına gelmeyeceği tartışmasızdır. Zira, takdir yetkisi ile idareye ancak hukuk kuralları içinde hareket özgürlüğü tanınmış olduğundan, yasa koyucu tarafından idareye tanınan bu yetkinin kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olarak kullanılması gerekmektedir.
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 10. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendi ile bir kısım tespit işlemlerinin yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri eliyle yürütülmesine imkân sağlanmış olup, söz konusu tespit işlemlerini belirleme hususunda gümrük idarelerine takdir yetkisi verildiği açıktır.
Bu durumda; Türkiye veya Avrupa Birliğinde serbest dolaşımda bulunan eşyanın Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere gümrük idaresince vize edilen A.TR Dolaşım Belgelerinin basımı, dağıtımı, düzenlenmesi ve onaylanmasına ilişkin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca yetki verilecek kişi, kurum, kuruluşların belirlenmesi ile bunlar tarafından yapılacak işlemlere ilişkin usul ve esasların tespit edilmesine yönelik dava konusu düzenlemede kamu yararı ve hizmet gerekleri bakımından hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Bakılan dava, yetkilendirilmiş gümrük müşaviri olan davacı tarafından, 23/05/2018 tarih ve 30429 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No: 148)’nin iptali istemiyle açılmıştır.
İNCELEME VE GEREKÇE :
İlgili Mevzuat:
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 10. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde, “Müsteşarlık, gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli gördüğü bütün önlemleri alır. Bu çerçevede, eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin gerekli gördüğü bir kısım tespit işlemlerinin, belirleyeceği niteliklere sahip gümrük müşavirleri eliyle yürütülmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemeye yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.
4458 sayılı Gümrük Kanunu’na dayanılarak, aynı Kanun’un yönetmelikle düzenlenmesini öngördüğü konuları düzenlemek ve uygulamaya yön verecek hususlara açıklık getirmek amacıyla 07/10/2009 tarih ve 27369 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Yönetmeliği’nin “Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri” başlıklı 574. maddesinde, “(1) Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri, Kanunun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden ekonomik etkili gümrük rejimleri, nihai kullanım, basitleştirilmiş usul uygulamaları ve diğer gümrük işlemlerinin doğru olarak uygulanmasını sağlamak için Bakanlıkça belirlenen tespit işlemlerini yapmak üzere yetkilendirilen ve 576 ncı maddede belirtilen şartları taşıyan gümrük müşaviridir. (2) Birinci fıkrada geçen tespit işlemlerine ilişkin usul ve esaslar ile yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin çalışma usul ve esasları Bakanlıkça yayımlanan tebliğ ve genelgelerle belirlenir. …” düzenlemesi yer almaktadır.
Türkiye ve Avrupa Topluluğu arasında oluşturulan Gümrük Birliği’nin uygulanması amacıyla, Türkiye veya Avrupa Topluluğu’nda serbest dolaşımda bulunan eşyanın ticareti ile Gümrük Birliği taraflarının üçüncü ülkeler üzerinden yaptıkları ticaret ile ilgili gümrük işlemlerine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacıyla yürürlüğe konulan Bakanlar Kurulu’nun … tarih ve … sayılı Türkiye ile Avrupa Topluluğu Arasında Oluşturulan Gümrük Birliği’nin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Kararının 3. maddesinde, A.TR Dolaşım Belgesi, Türkiye veya Topluluk’ta serbest dolaşımda bulunan eşyanın Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, gümrük idaresince ya da bu idare tarafından yetki verilmiş kişi ve kuruluşlarca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen belge şeklinde tanımlanmıştır. Aynı Kararın “A.TR dolaşım belgesinin şekli” başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasında, “A.TR Dolaşım Belgeleri, bu Kısmın Yedinci Bölüm hükümleri ile 36 ncı ve 67 nci madde hükümleri saklı kalmak üzere, Gümrük Birliği uyarınca serbest dolaşıma ilişkin hükümlerin uygulanması için gerekli koşulların yerine getirilmiş olması halinde, ihracatçının veya gümrük beyannamesini imzalamakla yetkili kanuni temsilcisinin talebi üzerine; gümrük idareleri ya da bu idarelerce yetki verilmiş kişi ve kuruluşlarca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen belgelerdir. Bu belgenin bir örneği EK-I’de yer almaktadır.” düzenlemesi; “Gümrük idaresi veya Müsteşarlıkça yetkilendirilen kuruluşlarca yapılacak işlemler başlıklı 8. maddesinde, “(1) İhracatçılar veya gümrük beyannamesini imzalamakla yetkili kanuni temsilcileri tarafından bu Karar hükümlerine uygun olarak doldurulan ve imza edilen dolaşım belgeleri gümrük idaresi veya Müsteşarlıkça yetkilendirilen kişi ve kuruluşlara verilir. (2) Gümrük idaresi ya da gümrük idaresince yetki verilen kişi ve kuruluş bu belgelerin kurallara uygun olarak doldurulup doldurulmadığını kontrol edip belgede kayıtlı eşyanın, Türkiye’de serbest dolaşım halinde bulunduğu hususunda, tevsik edici tüm bilgi ve belgelerle birlikte, ihracata ait diğer belgeleri de inceleyerek gerekli işlemleri tamamlarlar. (3) Belgelere ilişkin kontroller tamamlandıktan sonra, yeşil renkli ilk nüsha hariç diğer nüshalar sorumlu memur tarafından imza ve mühürle tasdik edilir. Biri beyaz üzerine yeşil meneviş zeminli dördü beyaz olan beş nüshalık takım halindeki dolaşım belgesinin beyaz renkli nüshalarından biri alıkonarak diğerleri, ihraç işleminin yapılacağı gümrük idaresine vize ettirilmek üzere ihracatçıya ya da yetkili kanuni temsilcisine verilir.” düzenlemesi; “A.TR dolaşım belgelerinin gümrük idarelerince incelenmesi” başlıklı 9. maddesinin 1. fıkrasında, “Dolaşım belgelerinin gümrük idaresince vize edilmesi bizzat ihracatçı veya onun sorumluluğu altında gümrük beyannamesini imzalamaya yetkili kanuni temsilcisi tarafından talep edilir.” kuralı; “Dolaşım belgelerinin vize edilmesi” başlıklı 10. maddesinin 1. fıkrasında da, “… Gümrük idareleri vizeye ayrılmış olan bölüme gümrük beyannamesinin tarih ve sayısı ile gümrük idaresinin adını kaydederek idarenin resmi mührünü tatbik ederler. Vize işlemini yapan gümrük görevlisinin adı, soyadı, sicil numarası yazılarak tarih ve imza atmak suretiyle vize işlemi tamamlanır.” kuralı yer almıştır.
Yukarıda aktarılan mevzuata dayanılarak hazırlanan Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No: 148), 23/05/2018 tarih ve 30429 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 14/05/2018 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş ve aynı tarih itibarıyla 03/05/2009 tarihli, 27217 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No: 70)’ni yürürlükten kaldırmıştır.
Dava Konusu Tebliğin İncelenmesi:
Anayasa’nın 124. maddesinde, Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabileceği hükmüne yer verilmiştir.
Buna göre, idari teşkilat yapısı içinde yer alan Bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşları, görev alanlarına ilişkin olarak yönetmelik, yönerge, tebliğ, genelge ve talimat gibi çeşitli adlar altında düzenleme yapabilmektedirler.
Bu düzenlemeler arasında uyulması gereken “normlar hiyerarşisi” kuramına göre, hukuk düzeni, farklı kademede yer alan Anayasa, kanun, yönetmelik ve diğer düzenleyici işlemlerden oluşan birçok normu içermekte ve her norm geçerliliğini bir üst basamakta yer alan normdan almaktadır. Normlar hiyerarşisine göre kanundan sonra gelen yönetmelik, genelge, tebliğ, talimat gibi düzenlemelerin ancak kanunda verilmiş olan hakkın kullanılmasının açıklanması ile ilgili olacağı, bu metinlerde kanun ile verilmiş olan hakkı genişletici veya daraltıcı mahiyette hükümlere yer verilemeyeceği hukukun genel ilkelerindendir.
Türkiye veya Avrupa Birliğinde serbest dolaşımda bulunan eşyanın Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere gümrük idaresince vize edilen A.TR Dolaşım Belgelerinin basımı, dağıtımı, düzenlenmesi ve onaylanmasına ilişkin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca yetki verilecek kişi, kurum, kuruluşların belirlenmesi ile bunlar tarafından yapılacak işlemlere ilişkin usul ve esasların tespit edilmesi amacıyla çıkarılan dava konusu Tebliğ ile 23/8/2006 tarihli ve 2006/10895 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye ile Avrupa Topluluğu Arasında Oluşturulan Gümrük Birliğinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Karara uygun olarak A.TR Dolaşım Belgelerinin basımının ve dağıtımının gerçekleştirilmesi konusunda Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) ve Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ayrı ayrı yetkilendirilmiş, Kararda yer alan hükümlere uygun olarak bastırılan A.TR Dolaşım Belgelerinin TOBB, TİM ve TESK tarafından ilgili oda ve birliklere gönderileceği, odalar ve birliklerce satılan A.TR Dolaşım Belgelerinin satış ve onay ücretinin belge satışı sırasında tahsil edileceği, ihracatçılar veya kanuni temsilcileri tarafından elektronik sistem üzerinden düzenlenen A.TR Dolaşım Belgelerinin yetkilendirilmiş odalar ve birlikler tarafından elektronik sistem üzerinden onaylanacağı hususları düzenlenmiş; ayrıca 03/05/2009 tarihli, 27217 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve A.TR Dolaşım Belgelerini onaylama hususunda yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine de yetki veren Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No: 70) yürürlükten kaldırılmıştır.
Dolayısıyla, yürürlükten kaldırılan Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No: 70) uyarınca yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri tarafından da onaylanabilen A.TR dolaşım belgelerinin, dava konusu Tebliğ ile yalnızca yetkilendirilmiş odalar ve birlikler tarafından elektronik sistem üzerinden onaylanması öngörülmüş ve yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin bu belgeleri onaylama yetkisi kaldırılmıştır.
Davalı Bakanlığın; 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 10. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendi uyarınca, eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin gerekli gördüğü bir kısım tespit işlemlerinin, belirleyeceği niteliklere sahip gümrük müşavirleri eliyle yürütülmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemeye yetkili olduğu; ayrıca Bakanlar Kurulu’nun 23/8/2006 tarih ve 2006/10895 sayılı Türkiye ile Avrupa Topluluğu Arasında Oluşturulan Gümrük Birliği’nin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Kararı gereği de A.TR dolaşım belgelerini onaylamak üzere yetki verilecek kişi ve kuruluşları belirleme yetkisine sahip olduğu açıktır.
Bu durumda, yürürlükten kaldırılan Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No: 70) ile yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri tarafından onaylanmasına imkan tanınan A.TR dolaşım belgelerinin düzenlenmesi, onaylanması ve vize edilmesi aşamalarının tümünün elektronik ortamda yapılarak gümrük işlemlerinin yürütülmesinin, kontrol ve takibinin gerek ihracatçı gerekse bu işlemler (A.TR dolaşım belgelerinin satışı, onayı, vizesi) sırasında görev ifa eden kişi, kurum ve kuruluşlar yönünden kolaylaştırılmasının amaçlandığı görüldüğünden, yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerince yapılabilecek tespit işlemlerini belirleme hususunda takdir yetkisi bulunan davalı idarece getirilen dava konusu düzenlemede üst normlara, kamu yararına ve hizmet gereklerine aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca belirlenen … TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 28/12/2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.