Danıştay 10. Daire Başkanlığı 2018/2038 E. , 2022/6301 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2018/2038
Karar No : 2022/6301
DAVACI : …Derneği
VEKİLİ : Av. …
DAVALI : … Bakanlığı
VEKİLİ : Av. …
DAVANIN KONUSU : … Bakanlık Makamının … tarihli ve … sayılı Onayı ile yürürlüğe giren “Milli Kütüphane Başkanlığı Elektronik Yayınların Derlenme Usul ve Esasları Hakkında Yönerge”nin tümünün iptali istenilmektedir.
DAVACININ İDDİALARI : Davacı tarafından;- Dava konusu Yönergenin Resmi Gazete’de yayımlanmadığı, dayanağı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Yönetmeliğinin 12., 17. ve geçici 1. maddelerinde öngörülen “eserlerin elektronik kopyalarının derlenmesi ve hizmete sunulması için gereken personel, bütçe ve teknik donanımın, hak ihlâllerini önleyici etkin ve yeterli koruma önlemleri alınarak Milli Kütüphane Başkanlığınca oluşturulması” şartları yerine getirilmeksizin yürürlüğe konulduğu, bu nedenle yetki ve şekil yönünden hukuka aykırı olduğu,- Belirtilen koşullar sağlanmamasına ve Elektronik Yayın Derleme Sistemi (EYDeS) hazır hale getirilmemesine rağmen yayıncılara “derleme mükellefi” sıfatıyla ilgili elektronik yayınları EYDeS’e yükleyerek derleme yükümlülüğü getirilmesinin, bu yükümlülüğe uyulmaması halinde de idari para cezası verilmesinin öngörülmesinin hukuka aykırı olduğu,- Yönergenin 14. maddesinin 2. fıkrasındaki düzenlemeyle, Yönergenin yürürlüğe girdiği tarihte dahi hayata geçirilmemiş olan EYDeS’e elektronik yayın yükleme mükellefiyetinin 6 yıl geriye yürütülmesinin hukuk güvenliği ilkesine aykırılık teşkil ettiği, idari işlemlerin geriye yürümezliği prensibinin ihlal edildiği; yine aynı fıkrada öngörülen düzenlemenin, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun ek 11. maddesine de aykırı olduğu,- Yönergenin geçici 1. maddesiyle, dayanağı 6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu ile Uygulama Yönetmeliğine aykırı olarak “internet sayfası (web)” adı altında yeni bir elektronik yayın ihdas edildiği, dayanağı olmayan söz konusu kuralın da hukuka aykırı bulunduğu,ileri sürülmektedir.
DAVALININ SAVUNMASI : Davalı idare tarafından;- “Derleme” kavramının, belli bir bölgede yayımlanmış ve/veya kamuya sunulmuş fikir ve sanat eserlerinin belli sayıdaki nüshalarının belirlenmiş kütüphanelere ulaştırılması anlamına geldiği,
– Davacı tarafından iddia edilenin aksine EYDeS’in kullanıma hazır halde bulunduğu ve hak ihlallerini önleyici, yeterli koruma önlemlerine sahip bir sistem olduğu, bununla birlikte pek çok güvenlik testinin ve kontrol mekanizmalarının (sızma, zaafiyet testleri, kod analiz testleri vb.) yapılandırılması için Bakanlıkları dışında TÜBİTAK, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı gibi kurumlarla da işbirliği çalışmalarının başlatıldığı, bu çerçevede EYDeS’i kullanan derleme mükelleflerinin kimlik doğrulamasının yapılabilmesi için güvenlik önlemlerinden biri olarak tercih edilen, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan veri transferine ilişkin protokolün Bakanlıklar arasında imzalanmasının ve veri paylaşımının başlatılmasının beklendiği, bu nedenle güvenlik riski oluşturmamak için derleme faaliyetlerine henüz başlanmadığından anılan Yönergenin yürürlüğe girdiği 23/02/2018 tarihinden itibaren hiçbir derleme mükellefi için idari para cezası da uygulanmadığı, hatta Milli Kütüphane Başkanlığının resmi web sitesinde kamuoyunu aydınlatmaya yönelik bir duyuru yayımlanarak dava konusu Yönergenin yürürlüğe girdiği 23/02/2018 tarihinden EYDeS’in aktif hale geleceği tarihe kadar geçen süre boyunca derleme mükelleflerinin EYDeS’e eser yükleme mükellefiyetlerinin askıda kabul edilerek idari yaptırım doğuracak sürelerin bu zaman zarfında işletilmeyeceğinin ilgililere ilan edildiği, dolayısıyla derleme mükelleflerinin bu yönden herhangi bir mağduriyetlerinin söz konusu olmadığı,- Dava konusu Yönergenin dayanağı olan 6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu’nun 8. maddesinin 1. fıkrasının (c) ve (d) bentlerinde, derleme nüshalarının gönderileceği derleme kütüphaneleri arasında Milli Kütüphanenin de sayıldığı, aynı Kanun’un 9. maddesinde de, söz konusu yükümlülüğün doğacağı tarihlerin belirlendiği, dolayısıyla derleme mükelleflerinin derleme nüshalarını verme yükümlülüğünün anılan Kanun’un yürürlüğe girdiği 29/08/2012 tarihi itibarıyla başladığı, bu nedenle dava konusu Yönergenin 14. maddesinin 2. fıkrasıyla yükümlülüğün geriye yürütüldüğünden söz edilemeyeceği, nitekim uygulamada da EYDeS aracılığıyla olmasa bile Bakanlıklarının hizmet birimi olan Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünce, Kanun ile Yönergenin yürürlük tarihleri arasındaki dönemde kısmen de olsa derleme çalışmalarının yürütüldüğü, kaldı ki derleme mükelleflerine mağduriyetlerinin önlenmesi amacıyla iki yıllık makul bir geçiş süreci tanındığı,- Davacı tarafından, Yönergenin 14. maddesinin 2. fıkrasının, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun ek 11. Maddesine aykırı olduğu ileri sürülmekte ise de, anılan Yönerge kuralının dayanağı 6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu’nun 8. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinin tekrarı niteliğinde olduğu, bu nedenle 5846 sayılı Kanun hükmüne aykırılığından bahsedilemeyeceği, – Yönergenin geçici 1. maddesinde düzenlenen “internet sayfasının (web sitesinin)” bir elektronik yayın türü olduğu, bu haliyle Yönergenin dayanağı 6279 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) bendi kapsamında yer aldığı, internet sayfası derleme ile hedeflenenin, ülkemizin kültürel hafızası açısından arşivlenmesi faydalı olacak internet sayfalarının derlenmesi olduğu, bu kapsamda örneğin, günlük ulusal internet gazeteleri ve haber siteleri gibi internet sayfalarının, belirlenecek periyotlarla ve kriterlerle, otomatik (robotik) bir sistem aracılığıyla internet üzerinden toplanması ve arşivlenmesinin planlandığı, ülkemizde yapılacak internet sayfası derlemeye başlanmasının üç yıl ileriye atılmasının nedeninin ise; şu an için, bu faaliyeti güvenli, hızlı ve dünya standartlarında gerçekleştirebilecek yazılımsal ve teknik altyapıya sahip olunmaması; ayrıca tüm elektronik yayın derleme faaliyetlerine ülkemizde yeni başlanacak olması sebebiyle yeterli tecrübenin bulunmaması olduğu,
– Dava konusu Yönergede hukuka ve üst mevzuata aykırı bir durum bulunmadığı, dayanaktan yoksun bulunan davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.
DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava; Kültür ve Turizm Bakanlığının … tarih ve … sayılı onayı ile yürürlüğe konulan “Milli Kütüphane Başkanlığı Elektronik Yayınların Derlenme Usul ve Esasları Hakkında Yönerge”nin tamamının iptali istemiyle açılmıştır.
Ülkemizin kültürel varlığı ile bilgi birikimini oluşturan fikir ve sanat eserlerinin basılmış veya çoğaltılmış nüshaları ile ikili ya da çok taraflı anlaşmalar uyarınca yurt dışında basılan veya çoğaltılan fikir ve sanat eserlerinin etkin, sağlıklı ve eksiksiz bir biçimde toplanması, gelecek kuşaklara aktarılması, elverişli ortamlarda saklanması, korunması, düzenlenmesi ve toplumun bilgi ve yararına sunulmasına ilişkin esasları belirlemek amacıyla hazırlanan ve 29/2/2012 tarih ve 28219 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu’nun 4. maddesinde Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde derlenecek eserler, 5. maddesinde ise Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışında derlenecek eserler sayılmış, ”Derleme nüshalarının sayısı ve gönderileceği kütüphaneler” başlıklı 8. maddesinde de ”Derleme nüshalarının sayısı ve gönderileceği kütüphaneler şunlardır:
a) 4 üncü maddenin (a), (b) ve (g) bentleri ile 5 inci maddenin (b) bendinde belirtilmiş eserler, yerel ve bölgesel gazeteler hariç, altı nüsha derlenerek bir adedi Millî Kütüphaneye, bir adedi İstanbul Beyazıt Devlet Kütüphanesine, bir adedi 1/12/2011 tarihli ve 6253 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı İdari Teşkilatı Kanunu uyarınca Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığına, bir adedi İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığına, bir adedi İzmir Millî Kütüphane Vakfı Kütüphanesine, bir adedi de Ankara’da Bakanlıkça belirlenecek bir kütüphaneye gönderilir.
b) 4 üncü maddenin (c), (ç), (d), (e) ve (f) bentleri ile 5 inci maddenin (a) bendinde belirtilmiş eserler ikişer nüsha olarak derlenerek Millî Kütüphaneye ve İstanbul Beyazıt Devlet Kütüphanesine gönderilir.
c) 4 üncü maddenin (ğ) bendinde belirtilen eserler sadece Millî Kütüphaneye gönderilir.
ç) Yerel ve bölgesel gazeteler ikişer nüsha derlenerek, bir adedi Millî Kütüphaneye, bir adedi yayımlandığı ilde bulunan il halk kütüphanesine gönderilir.
d) 4 üncü maddenin (a), (b), (g) ve (ğ) bentlerinde belirtilen eserlerin 5/12/1951 tarihli ve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun ek 11 inci maddesi uyarınca hizmete sunulmak amacıyla, elektronik ortama aktarılan bir nüshası görme engellilerin hizmetine sunulmak üzere Millî Kütüphaneye gönderilir.” hükmüne yer verilmiştir.
6279 sayılı Yasa’ya dayanılarak hazırlanan ve 18/8/2012 tarih ve 28388 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Yönetmeliğinin ”Elektronik Yayınlar, Sinema ve Müzik Eserleri, İthal Eserler Çevrimiçi-çevrimdışı elektronik yayınların derlenmesi” başlıklı 12. maddesinde, ”(1) Çevrimiçi ve çevrimdışı elektronik yayınların derlenmesine ilişkin esaslar şunlardır:
a) (Değişik:RG-20/12/2017-30276) Milli Kütüphane Başkanlığı, Derleme Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde belirtilen eserleri hak ihlallerini önleyici etkin ve yeterli koruma önlemleri alarak, EYDeS aracılığıyla derler. Eserlerin derlenme usul ve esasları ile bu kapsamda derlenecek eser türleri Milli Kütüphane Başkanlığı tarafından hazırlanacak Yönerge ile belirlenir.
b) Derlenen çevrimiçi ve çevrimdışı elektronik yayın ve ekleri, fiziksel ve içerik olarak zarar görmemiş, eksiksiz ve kullanıma hazır durumda olur; şifre, güvenlik kodu ve benzeri kopya koruması bulunmaz.
c) Çevrimiçi ve çevrimdışı elektronik yayınların program içeriği, donanım uyumu ve gereksinimi ile anahtar kodunu kapsayan, yayının kullanımı sırasında ihtiyaç duyulabilecek bilgileri içeren ek materyal ve/veya yazılım kılavuzu yayınla birlikte gönderilir.
ç) Çevrimiçi elektronik yayınlar yayımlandığı formatta derlenir. Aynı eser farklı formatlarda yayımlandığında derleme mükellefi yayını uygun gördüğü formatta teslim eder.
d) Çevrimiçi elektronik yayınlar uluslararası yayın standartlarına uygun olarak derlenir.
(2) (Ek:RG-20/12/2017-30276) Derleme Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendindeki eserler, derleme mükellefince, Milli Kütüphane Başkanlığı tarafından hazırlanacak Yönergede belirlenen usul ve esaslara uygun olarak EYDeS üzerinden, mükellefiyetinin doğduğu tarihten itibaren 15 gün içerisinde Milli Kütüphane Başkanlığına gönderilir.” hükmü yer almıştır.
Davacı tarafından, Yönergede düzenlenen EYDeS adı verilen sistemin ulaşılabilir olmadığı ileri sürülmekte ise de; davalı idarece EYDeS adlı derleme sisteminin hazır olduğu, sızma, zaafiyet, kod analiz vs güvenlik testinin yapılması, veri güvenliği ve kimlik doğrulama mekanizmalarının yapılması için Tübitak ve Ticaret Bakanlığı ile işbirliği çalışmalarının başlatıldığı, derleme mükelleflerinin kimlik doğrulamalarının yapılabilmesi için Ticaret Bakanlığı ile veri paylaşımı konusunda protokol imzalanması beklenildiğinden sistemin aktif hale getirilmediği belirtilmektedir.
Öte yandan, davalı idarenin web sitesinde yayınlanan duyuruda Milli Kütüphane Başkanlığı Elektronik Yayın Derleme Sisteminin (EYDeS) kısa süre içerisinde aktif hale geleceği, Milli Kütüphane Başkanlığı Elektronik Yayınların Derlenme Usul ve Esasları Hakkında Yönergenin yürürlüğe girdiği 23/2/2018 tarihinden EYDeS’in aktif hale geleceği tarihe kadar geçen süre boyunca, derleme mükelleflerinin EYDeS’e eser yükleme mükellefiyetleri askıda kabul edileceği ve anılan Yönergede belirlenen idari yaptırımları doğuracak sürelerin, bu zaman zarfında işletilmeyeceği, derlenecek eserin türüne göre çoğaltım-yayım veya internet ortamında ilk iletimi EYDeS’in aktif hale gelme tarihi ile geriye dönük Yönergenin yürürlüğe girdiği tarih (23/2/2018) arasında olan eserlerin EYDeS’e yüklenebilmesi için derleme mükelleflerine mağduriyet yaşamayacakları şekilde makul bir süre tanınacağı ifade edilmiştir.
Belirtilen durumda, EYDeS’in aktif olmadığı dönem için herhangi bir idari yaptırım uygulanmasının söz konusu olmadığı, EYDeS’in aktif hale gelmesi sonrasında ise mükelleflere makul bir süre verileceğinin belirtildiği dikkate alındığında sistemin aktif olmadığı döneme ilişkin olarak idari yaptırım tehdidinin mevcut olmadığı açıktır.
Her ne kadar davacı tarafından, Yönergenin 14/1 maddesi ile yönergenin yürürlük tarihinden önceki çevrimiçi ve çevrim dışı elektronik yayınların derleme zorunluluğu dışında bırakılmasına rağmen, basılmış kitapların derlenmesi yükümlülüğünün getirildiği ve 6279 sayılı Kanun’un yürürlük tarihi olan 22/2/2012 tarihinden sonra basılıp çoğaltılan süreli ve süresiz tüm yayınlar için derleme yükümlülüğü getirildiği, Yönerge ile geriye yönelik yükümlülük getirilmesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmekte ise de; 29/2/2012 tarih 28219 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6279 sayılı Kanun’un 4. maddesinde Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde derlenecek eserler, 5. maddesinde ise Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışında derlenecek eserler belirlenmiş, anılan Kanun’un 14. maddesinde bu Kanun’un yayımı tarihinden altı ay sonra yürürlüğe gireceği hükme bağlanmış ve mükellefler için derleme yükümlülüğü 6279 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi ile başlamış olup; dava konusu edilen Yönergenin geriye yürümesi söz konusu değildir.
Diğer yandan, teknolojik gelişmeler sonucunda elektronik yayınların sektörde önemli bir yere sahip hale gelmesiyle birlikte bu yayınların da ulusal kültürel birikim kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, bu kapsamda internet sayfaları ile görme engelli kullanıcılar için eserlerin elektronik olarak kopyalanmasında kamu yararına aykırılık bulunmadığı gibi mükellefler için derleme yükümlülüğünün makul süreler verilerek düzenlendiği anlaşılmıştır.
Bu durumda, dava konusu düzenlemelerde üst normlara, kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Milli Kütüphane Başkanlığınca, 6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu ile Uygulama Yönetmeliğine dayanılarak hazırlanan “Milli Kütüphane Başkanlığı Elektronik Yayınların Derlenme Usul ve Esasları Hakkında Yönerge”nin, Kültür ve Turizm Bakanlık Makamının 23/02/2018 tarihli ve 121771 sayılı Onayı ile yürürlüğe girmesi ve Milli Kütüphane Başkanlığının resmi internet sitesinde yayımlanması üzerine, yayıncılık ve yayın dağıtımcılığı mesleğinin gelişmesini sağlama, bu meslekleri ilgilendiren tüm sorunları inceleyip çözüm yolları bulma amaçlarıyla kurulan davacı Dernek tarafından, anılan Yönergenin tümünün iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İNCELEME VE GEREKÇE :
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
29/02/2012 tarihli ve 28219 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 29/08/2012 tarihinde yürürlüğe giren, ülkemizin kültürel varlığı ile bilgi birikimini oluşturan fikir ve sanat eserlerinin basılmış veya çoğaltılmış nüshaları ile ikili ya da çok taraflı anlaşmalar uyarınca yurt dışında basılan veya çoğaltılan fikir ve sanat eserlerinin etkin, sağlıklı ve eksiksiz bir biçimde toplanması, gelecek kuşaklara aktarılması, elverişli ortamlarda saklanması, korunması, düzenlenmesi ve toplumun bilgi ve yararına sunulmasına ilişkin esasları belirlemek amacıyla çıkarılan 6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu’nun 3. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde, “derleme kütüphanesi”, bu Kanun uyarınca, derlenen çoğaltılmış fikir ve sanat eserlerinin gönderildiği kütüphaneler; (d) bendinde, “derleme mükellefi”, derleme nüshalarını derleme müdürlüğüne veya derleme birimlerine vermekle yükümlü gerçek ya da tüzel kişi; (e) bendinde, “derleme nüshası”, bu Kanun kapsamında derlenen fikir ve sanat eserleri olarak tanımlanmış;
“Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde derlenecek eserler
” başlıklı 4. maddesinde,
“(1) Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde basılan veya çoğaltılan, aşağıda belirtilen her türlü eser, bu Kanun kapsamında derlenir:
a) Kitap, kabartma harfli kitap, kitapçık, ansiklopedi, albüm, atlas ve nota gibi tek başına ya da bir takımın veya bir dizinin parçası niteliğinde olan ayrı yayımlanmış eserler.
b) Gazete, dergi, yıllık, bülten, takvim gibi süreli yayınlar.
…
g) Yurt dışında basımı veya çoğaltımı yapılarak, yurt içinde satışı ve dağıtımı yapılan eserler.
ğ) Elektronik ortamda üretilerek kullanıma sunulmuş elektronik yayınlar.
” hükmüne;
“Derleme mükellefleri” başlıklı 6. maddesinde,
“(1) Derleme mükellefleri şunlardır:
a) 4 üncü maddenin (a), (b) ve (c) bentlerinde belirtilmiş eserler için; gerçek ya da tüzel kişi yayıncı, yayıncının olmadığı durumda basımevi ya da matbaa.
b) 4 üncü maddenin (ç), (d) ve (ğ) bentlerinde belirtilmiş eserler için; yapımcı ya da üretici gerçek ya da tüzel kişi.
…
e) 4 üncü maddenin (g) bendinde belirtilen eserler için, bu eserlerin yurt içinde satışını ve dağıtımını yapan gerçek ya da tüzel kişi.” hükmüne;
“Derleme işlerini yürütecek birimler ve görevleri” başlıklı 7. maddesinde,
“(1) Derleme işleri, Bakanlık tarafından yürütülür ve koordine edilir.
(2) Derleme işlemlerinin ve derleme ile amaçlanan hizmetlerin etkin bir biçimde yürütülebilmesine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.” hükmüne;
“Derleme nüshalarının sayısı ve gönderileceği kütüphaneler” başlıklı 8. maddesinde,
“(1) Derleme nüshalarının sayısı ve gönderileceği kütüphaneler şunlardır: …
c) 4 üncü maddenin (ğ) bendinde belirtilen eserler sadece Millî Kütüphaneye gönderilir. …
d) 4 üncü maddenin (a), (b), (g) ve (ğ) bentlerinde belirtilen eserlerin 5/12/1951 tarihli ve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun ek 11 inci maddesi uyarınca hizmete sunulmak amacıyla, elektronik ortama aktarılan bir nüshası görme engellilerin hizmetine sunulmak üzere Millî Kütüphaneye gönderilir.
” hükmüne;
“Derleme mükelleflerinin sorumlulukları” başlıklı 9. maddesinde,
“(1) Derleme mükellefleri, derleme nüshalarını derleme birimlerine vermekle yükümlüdür. …
(3) Derleme nüshaları, çoğaltma işlemini izleyen on beş gün içerisinde eksiksiz ve hatasız olarak derleme müdürlüğü veya derleme birimine teslim edilir. 4 üncü maddenin (g) bendi ile 5 inci maddede belirtilen eserler için teslim etme süresi altmış gündür.
(4) Derleme kütüphanelerinin belirlediği yanlış, eksik ya da ciltsiz nüshalar, derleme mükelleflerince en geç on beş gün içerisinde değiştirilir.” hükmüne yer verilmiş;
“İdari para cezası” başlıklı 10. maddesinde, Bu Kanun’un 9. maddesinin 1. ve 3. fıkralarında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen derleme mükelleflerine, derlemenin yapıldığı yerdeki en büyük mülki amir tarafından idari para cezası uygulanacağı kurala bağlanmış;
“Yönetmelik” başlıklı geçici 1. maddesinde de, “Bu Kanunda belirtilen yönetmelik, Kanunun yayımı tarihinden itibaren altı ay içinde Bakanlık tarafından hazırlanarak yürürlüğe konulur. Bu süre içerisinde yapılacak derleme iş ve işlemleri, mevcut mevzuat hükümlerine göre yürütülür.” düzenlemesi yer almıştır.
Anılan Kanun hükümlerine dayanılarak hazırlanıp 18/08/2012 tarihli ve 28388 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe giren, 20/12/2017 tarihli ve 30276 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile değişik Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde, “derleme”, Derleme Kanunu kapsamına giren çoğaltılmış fikir ve sanat eserlerinin belirli sayıdaki nüshalarının mükellefler tarafından teslim edilmesini, belirli kütüphanelerde toplanmasını, elverişli ortamlarda saklanmasını, korunmasını, düzenlenmesini, toplumun bilgi ve yararına sunulmasını ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlayan faaliyet; (h) bendinde, “derleme mükellefi”, derleme nüshalarını Derleme Müdürlüğüne veya derleme birimlerine; Derleme Kanununun 4. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) bendindeki eserler ile (a), (b), (g) bentlerindeki eserlerin elektronik kopyalarını Milli Kütüphaneye vermekle yükümlü gerçek ya da tüzel kişi; (p) bendinde, “Elektronik Yayın Derleme Sistemi (EYDeS)”, elektronik yayınlar ile bazı eserlerin elektronik kopyalarının derlenmesine ilişkin işlem ve süreçlerin online yürütüldüğü, Milli Kütüphane Başkanlığı internet sayfası üzerinden erişilen, Milli Kütüphane Başkanlığına ait yazılım sistemi olarak tanımlanmış;
“Derleme kütüphaneleri ve görevleri” başlıklı 9. maddesinde, Milli Kütüphane Başkanlığı, derleme kütüphaneleri arasında sayılmış; derleme mükelleflerinin sayıldığı 10. maddesi ile derleme nüshaları, derleme nüshalarının sayısı ve gönderileceği kütüphanelerin belirlendiği 11. maddesinde, dayanağı Kanun’a paralel düzenlemeler sevk edilmiş;
“Çevrimiçi-çevrimdışı elektronik yayınların derlenmesi” başlıklı 12. maddesinde,
“(1) Çevrimiçi ve çevrimdışı elektronik yayınların derlenmesine ilişkin esaslar şunlardır:
a) Milli Kütüphane Başkanlığı, Derleme Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde belirtilen eserleri hak ihlallerini önleyici etkin ve yeterli koruma önlemleri alarak, EYDeS aracılığıyla derler. Eserlerin derlenme usul ve esasları ile bu kapsamda derlenecek eser türleri Milli Kütüphane Başkanlığı tarafından hazırlanacak Yönerge ile belirlenir.
b) Derlenen çevrimiçi ve çevrimdışı elektronik yayın ve ekleri, fiziksel ve içerik olarak zarar görmemiş, eksiksiz ve kullanıma hazır durumda olur; şifre, güvenlik kodu ve benzeri kopya koruması bulunmaz.
c) Çevrimiçi ve çevrimdışı elektronik yayınların program içeriği, donanım uyumu ve gereksinimi ile anahtar kodunu kapsayan, yayının kullanımı sırasında ihtiyaç duyulabilecek bilgileri içeren ek materyal ve/veya yazılım kılavuzu yayınla birlikte gönderilir.
ç) Çevrimiçi elektronik yayınlar yayımlandığı formatta derlenir. Aynı eser farklı formatlarda yayımlandığında derleme mükellefi yayını uygun gördüğü formatta teslim eder.
d) Çevrimiçi elektronik yayınlar uluslararası yayın standartlarına uygun olarak derlenir.
(2) Derleme Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendindeki eserler, derleme mükellefince, Milli Kütüphane Başkanlığı tarafından hazırlanacak Yönergede belirlenen usul ve esaslara uygun olarak EYDeSüzerinden, mükellefiyetinin doğduğu tarihten itibaren 15 gün içerisinde Milli Kütüphane Başkanlığına gönderilir.” kuralına;
“Görme engelliler” başlıklı 17. maddesinde,
“Derleme Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (g) ve (ğ) bentlerinde belirlenen yayımlanmış veya internet ortamında ilk iletimi yapılmış eserlerin elektronik kopyaları, hak ihlallerini önleyici etkin ve yeterli koruma önlemlerinin alınması koşuluyla görme engellilerin kullanımına sunulmak amacıyla, Milli Kütüphane Başkanlığı tarafından hazırlanacak Yönergede belirlenecek usul ve esaslara uygun olarak EYDeSüzerinden, derleme mükellefiyetinin doğduğu tarihten itibaren 15 gün içerisinde Milli Kütüphane Başkanlığına gönderilir.” kuralına;
“İdari yaptırımlar” başlıklı 18. maddesinde, Derleme Kanununa aykırı davrandığı tespit edilen derleme mükellefleri hakkında aynı Kanun’un 10. maddesinde düzenlenen yaptırımların, derlemenin yapıldığı yerdeki en büyük mülki amir tarafından uygulanacağı kuralına;
“Geçiş hükmü” başlıklı geçici 1. maddesinde ise,
“Derleme Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde belirtilen eserler ile (a), (b), (g) ve (ğ) bentlerinde belirtilen eserlerin elektronik kopyalarının derlenmesi ve hizmete sunulması için gereken personel, bütçe ve teknik donanım Milli Kütüphane Başkanlığınca oluşturulur. Bu eserler ile elektronik kopyaların derlenme usul ve esasları, hak ihlâllerini önleyici etkin ve yeterli koruma önlemleri alınarak Milli Kütüphane Başkanlığı tarafından hazırlanacak Yönerge ile düzenlenir ve Milli Kütüphane Başkanlığı internet sayfasında duyurulur. Söz konusu Yönergenin yürürlüğe girmesinden sonra derleme mükellefleri, EYDeS üzerinden erişilebilecek olan elektronik derleme esasları ve bilgilendirmeler kapsamında mükellefiyetlerini yerine getirirler.” kuralına yer verilmiştir.
Öte yandan; 23/03/1950 tarihli ve 5632 sayılı Milli Kütüphane Kuruluşu Hakkında Kanun’un 1. maddesiyle, Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı olarak Ankara’da Millî Kütüphane kurulmuş olup; anılan Kanun’un 2. maddesinde, “Milli Kütüphane; milli kültür araştırmalarına mümkün kılmak, bu maksada elverişli bütün eserleri ve vesikaları bir araya toplıyarak esaslı bir merkez vücuda getirmek ve aynı zamanda her türlü ilim ve sanat çalışma ve araştırmalarını kolaylaştırmakla görevlidir. Bu görevlerini yerine getirmek üzere Milli Kütüphane lüzumlu göreceği eserleri ve vesikaları satın almaya veya başka yollarla sağlamaya ve bunların tasnifi, muhafazası ve genel istifadeye arzı için gerekli her türlü tesisleri ve vasıtaları satın almaya veya yaptırmaya yetkilidir.” hükmü yer almıştır.
6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu’nun 8. maddesinin 1. fıkrasının (c) ve (d) bendi ile Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Yönetmeliği’nin 12. maddesine dayanılarak; ülkemizin kültürel varlığı ile bilgi birikimini oluşturan elektronik yayınların, Milli Kütüphane Başkanlığınca belirlenen yöntemlerle, tam, sağlıklı, etkin, toplumun bilgi ve kullanımına sunulmaya hazır şekilde toplanması, uygun ortamlarda saklanması, korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla Milli Kütüphane Başkanlığınca hazırlanan, Kültür ve Turizm Bakanlık Makamının 23/02/2018 tarihli ve 121771 sayılı Onayı ile yürürlüğe giren dava konusu Milli Kütüphane Başkanlığı Elektronik Yayınların Derlenme Usul ve Esasları Hakkında Yönerge’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde, “derleme mükellefi”, bu Yönerge kapsamında derlenecek 6279 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) bendindeki eserler ile (a), (b) ve (g) bentlerindeki eserlerin elektronik kopyalarını Milli Kütüphaneye vermekle yükümlü gerçek ya da tüzel kişi olarak tanımlanmış; (ç) bendinde, “Elektronik Yayın Derleme Sistemi (EYDeS)”, elektronik yayınlar ile bazı eserlerin elektronik kopyalarının derlenmesine ilişkin işlem ve süreçlerin online yürütüldüğü, Milli Kütüphane Başkanlığı internet sayfası üzerinden erişilen, Milli Kütüphane Başkanlığına ait yazılım sistemi olarak tanımlanmış;
“Derlenecek Elektronik Yayın Türleri” başlıklı 5. maddesinde,
“(1)Elektronik ortamda üretilerek yine elektronik ortamda kullanıma sunulmuş, herhangi bir şekilde yazı ile ifade olunan elektronik yayın niteliğindeki eserler derlenir.
(2) Görme engellilerin kullanımına sunulmak üzere, 6279 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (g) bentlerinde belirlenen yayımlanmış eserlerin elektronik kopyaları Başkanlıkça kılavuzda belirtilen formatlarda derlenir.” kuralı;
“Elektronik yayın derlemenin ilke ve yöntemi” başlıklı 6. maddesinde,
“(1) Elektronik yayının EYDeS’e yüklenerek derlenmesi yöntemi, elektronik yayın derlemede, derleme mükellefi için asıl, öncelikli ve kural olarak zorunlu yöntemdir.
(2) Elektronik yayının özellikleri sebebiyle (dosya boyutu, tür vb. teknik özellikleri) EYDeS’e yüklenmesi hiçbir şekilde mümkün olmazsa, Başkanlığın onay vermesi şartıyla elektronik yayın, harici bir belleğe (CD, DVD, taşınabilir bellek, vb.) kaydedilerek Millî Kütüphaneye elden teslim edilmek veya iadeli taahhütlü posta yoluyla ulaştırılmak suretiyle de derlenebilir.
(3) Elektronik yayın ve ekleri, her ne şekilde derlenirse derlensin, tam, fiziksel ve içerik olarak zarar görmemiş, eksiksiz ve kullanıma hazır durumda olmalı; hiçbir şekilde içeriğine Başkanlıkça erişilmesini engelleyecek şifre, güvenlik kodu ve benzeri kopya koruması bulundurmamalıdır. Aksi halde, derleme mükellefiyeti yerine getirilmemiş sayılır.” kuralı;
8. maddesinde, elektronik yayının EYDeS’e yüklenerek derlenmesine; 9. maddesinde, elektronik yayının EYDeS’e yüklenmeden derlenmesine ilişkin derleme mükellefinin yükümlülükleri ile derleme usul ve esasları;
“Derleme mükellefinin sorumluluk ve yükümlülükleri” başlıklı 10. maddesinde,
“(1) Derleme mükellefi, elektronik yayının bire bir aynı elektronik kopyasını, bu Yönerge hükümlerine uygun olarak EYDeS’e yükler ya da Başkanlığa ulaştırır.
(2) Derleme mükellefi, çevrimdışı elektronik yayınlar için çoğaltım tarihinden itibaren, çevrimiçi elektronik yayınlar için ise internet ortamında ilk iletim tarihinden itibaren on beş gün içerisinde, 8 inci madde hükmü kapsamında, yükümlülüklerini yerine getirir. Ancak 9 uncu maddeye göre derleme söz konusu olacaksa, derleme mükellefi için aynı süre ayrıca geçerli olacaktır. …” kuralı;
“İdari yaptırımlar” başlıklı 12. maddesinde,
“(1) Bu Yönergede yer alan sorumluluk ve yükümlüklerini yerine getirmeyen derleme mükellefi hakkında, 6279 sayılı Kanunun 10 uncu ve 11 inci madde hükümleri ile Derleme Yönetmeliğinin 18 inci madde hükümleri uygulanır.
(2) 6279 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinde düzenlenen yaptırımlar, bu Yönerge kapsamındaki derleme mükellefleri açısından, Başkanlığın bildirimi üzerine veya re’sen derlemenin yapıldığı yerdeki en büyük mülki amir tarafından uygulanır.” kuralı;
“Yürürlük öncesi yayınlar” başlıklı 14. maddesinde,
“(1) Çevrimdışı elektronik yayınlar için çoğaltımı, çevrimiçi elektronik yayınlar için ise internet ortamında ilk iletimi, 6279 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra fakat bu Yönergenin yürürlük tarihinden önce gerçekleşen elektronik yayınlar, derleme mükellefince istenirse, yine bu Yönerge hükümleri kapsamında Başkanlıkça derlenir.
(2) Görme engellilerin kullanımına sunulmak üzere, 6279 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine göre Başkanlıkça derlenecek olan ve bu Yönergenin 5 inci maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen eserlerin elektronik kopyaları açısından, 6279 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten bu Yönergenin yürürlük tarihine kadar yerine getirilmemiş olan derleme mükellefiyetleri, bu Yönergenin yürürlük tarihinden itibaren iki (2) yıl içinde, 8 inci ve 9 uncu madde hükümlerine göre derleme mükelleflerince yerine getirilir.” kuralı;
“İnternet sayfası (web) derleme” başlıklı geçici 1. maddesinde,
“Değişken içeriğe sahip, belirli aralıklarla güncellenen internet sayfaları (web siteleri) bu Yönergenin yayımından itibaren üç (3) yıl sonra derlenmeye başlanır.” kuralı;
15. maddesinde ise, Yönergenin Bakan Onayı ile yürürlüğe gireceği kuralı yer almıştır.
Dava Konusu Yönergenin İncelenmesi:
A- Yetki ve Şekil Unsuru Yönünden İncelenmesi:
Davacı tarafından, dava konusu Yönergenin Resmi Gazete’de yayımlanmadığı, dayanağı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Yönetmeliğinin 12., 17. ve geçici 1. maddelerinde öngörülen “eserlerin elektronik kopyalarının derlenmesi ve hizmete sunulması için gereken personel, bütçe ve teknik donanımın, hak ihlâllerini önleyici etkin ve yeterli koruma önlemleri alınarak Milli Kütüphane Başkanlığınca oluşturulması” şartları yerine getirilmeksizin yürürlüğe konulduğu, bu nedenle yetki ve şekil yönünden hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.
6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu’nun 8. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde, herkesin hizmetine sunulmak üzere ilk defa elektronik ortamda üretilerek kullanıma sunulmuş elektronik yayınların; (d) bendinde ise, daha önce yayımlanmış bulunan kitap, kabartma harfli kitap, kitapçık, ansiklopedi, albüm, atlas ve nota gibi tek başına ya da bir takımın veya bir dizinin parçası niteliğinde olan ayrı yayımlanmış eserlerin; gazete, dergi, yıllık, bülten, takvim gibi süreli yayınların; yurt dışında basımı veya çoğaltımı yapılarak yurt içinde satışı ve dağıtımı yapılan eserlerin; elektronik ortamda üretilerek kullanıma sunulmuş elektronik yayınların, görme engellilerin hizmetine sunulmak üzere elektronik ortama aktarılan nüshalarının Milli Kütüphaneye gönderilmesinin öngörüldüğü; derleme işlemlerinin ve derleme ile amaçlanan hizmetlerin etkin bir biçimde yürütülebilmesine ilişkin usul ve esasların Kültür ve Turizm Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirleneceğinin, aynı Kanun’un 7. maddesinde düzenlendiği; bu kurallara dayanılarak çıkarılan Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Yönetmeliği’nin 12., 17. ve geçici 1. maddelerinde de, Milli Kütüphane Başkanlığının kendisine gönderilecek ilk defa elektronik ortamda üretilerek herkesin ortak kullanımına sunulmuş elektronik yayınlar ile daha önce yayımlanmış bulunan bazı yayınların görme engellilerin hizmetine sunulmak üzere elektronik ortama aktarılan nüshalarının derleme mükelleflerince EYDeS aracılığıyla derlenmesine yönelik usul ve esasları belirlemek üzere yönerge hazırlayacağının kurala bağlandığı görülmektedir.
Buna göre, Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı olarak kurulan Milli Kütüphane Başkanlığının, 6279 sayılı Kanunla kapsamı belirlenen elektronik yayınların derleme mükelleflerince EYDeS aracılığıyla derlenmesine yönelik usul ve esasları belirlemek üzere dava konusu Yönergeyi hazırlamakta, Kültür ve Turizm Bakanlığının ise kendisine bağlı olarak faaliyet gösteren kuruluşun işlemini inceleyerek onaylamakta görevli ve yetkili olduğu hususunda duraksama bulunmamaktadır. Bu nedenle, davacının yetki yönünden hukuka aykırılık iddiası yerinde görülmemiştir.
Davacı tarafından, dava konusu Yönergenin Resmi Gazete’de yayımlanmadığı, bu nedenle şekil yönünden hukuka aykırı olduğu da ileri sürülmüştür.
Dava konusu Yönerge, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu ve yine Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Yönetmeliğine dayanılarak hazırlanmış olup; mevzuatımızda, aksi açıkça belirtilmediği sürece, kural olarak, adsız düzenleyici işlemlerin Resmi Gazete’de yayımlanması zorunluluğu bulunmamaktadır. (3011 sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanacak Olan Yönetmelikler Hakkında Kanun
, yalnızca Kanun’da nitelikleri belirtilen yönetmeliklerin Resmi Gazete’de yayımına yönelik zorunluluk getirmektedir.) Kaldı ki, dava konusu Yönerge, bütün ilgililerin bilgilendirilmesi ve kolaylıkla erişebilmesi amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Milli Kütüphane Başkanlığının resmi internet sitelerinde yayımlanmıştır. Bu itibarla, davacının bu iddiasının da hukuki dayanağı bulunmamaktadır.
Yine davacı tarafından, dava konusu Yönergenin, dayanağı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Yönetmeliğinin 12., 17. ve geçici 1. maddelerinde öngörülen “hak ihlâllerini önleyici etkin ve yeterli koruma önlemleri alınarak Elektronik Yayın Derleme Sistemi (EYDeS)’nin Milli Kütüphane Başkanlığınca oluşturulması” şartları yerine getirilmeksizin yürürlüğe konulduğu, bu durumun Yönergeyi yetki yönünden sakatladığı ileri sürülmekte ise de; davalı idarece sunulan savunma dilekçesi ile eklerinin incelenmesinden, EYDeS’in kullanıma hazır halde bulunduğu, ancak aktif hale getirilmediği anlaşılmakta olup, bu durumun dava konusu Yönergeyi yetki ve şekil yönünden hukuka aykırı hale getirmeyeceği sonucuna varıldığından, aksi yöndeki iddiaya da itibar edilmemiştir.
B- Diğer Unsurlar Yönünden İncelenmesi:
Davacı tarafından, Yönergenin yetki ve şekil yönünden hukuka aykırı olduğu iddiasıyla tümünün iptalinin istenilmesinden sonra bütün maddelere yönelik hukuka aykırılık iddiasında bulunulmamıştır. Bu nedenle, Yönerge maddelerine yönelik hukuka uygunluk denetimi, davacının iddiaları ile sınırlı olarak yapılmıştır.
1-Yönergenin 5., 6., 10. ve 12. Maddeleri Yönünden:
Yönergenin 5. maddesinde, derleme mükelleflerinin Milli Kütüphane Başkanlığına göndermekle yükümlü olduğu derlenecek elektronik yayın türleri sayılmış; 6. maddesinde, derleme mükelleflerinin elektronik yayın derleme yükümlülüğünü kural olarak “EYDeS’e yükleyerek derleme yöntemi” ile yerine getirmek zorunda olduğu, ancak yazının boyutu ve sair özellikleri sebebiyle EYDeS’e yüklemenin mümkün olmadığı hallerde “EYDeS’e yüklemeden -elden teslim veya iadeli taahhütlü posta yoluyla ulaştırma- yöntemi”nin uygulanabileceği kurala bağlanmış; 10. maddesinde, derleme mükelleflerinin, elektronik yayının bire bir aynı elektronik kopyasını EYDeS’e yüklemek ya da Milli Kütüphane Başkanlığına ulaştırmakla yükümlü olduğu; bu yükümlülüğü çevrimdışı elektronik yayınlar için çoğaltım tarihinden itibaren, çevrimiçi elektronik yayınlar için ise internet ortamında ilk iletim tarihinden itibaren on beş gün içerisinde yerine getirmek zorunda olduğu düzenlenmiş; 12. maddesinde ise, Yönergede yer alan sorumluluk ve yükümlüklerini yerine getirmeyen derleme mükellefi hakkında, 6279 sayılı Kanun’un 10. ve 11. madde hükümleri ile Derleme Yönetmeliğinin 18. madde hükümleri uyarınca, derlemenin yapıldığı yerdeki en büyük mülki amir tarafından idari yaptırım (para cezası) uygulanacağı öngörülmüştür.
Davacı tarafından, dava konusu Yönergenin, dayanağı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Yönetmeliğinin 12., 17. ve geçici 1. maddelerinde öngörülen “eserlerin elektronik kopyalarının derlenmesi ve hizmete sunulması için gereken personel, bütçe ve teknik donanımın, hak ihlâllerini önleyici etkin ve yeterli koruma önlemlerini içeren Elektronik Yayın Derleme Sistemi (EYDeS)’nin hazır hale getirilmesi” koşulları sağlanmaksızın yürürlüğe konulduğu, dolayısıyla henüz yükleme yapılacak bir sistem (EYDeS) bulunmaksızın derleme mükellefleri arasında yer alan yayıncılara elektronik yayınları EYDeS’e yükleyerek derleme yükümlülüğü getirilmesinin, bu yükümlülüğe uyulmaması halinde de idari para cezası verilmesinin öngörülmesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.
Davalı idarece sunulan savunma dilekçesi ile eklerinin incelenmesinden; EYDeS’in kullanıma hazır halde bulunduğu, bununla birlikte pek çok güvenlik testinin ve kontrol mekanizmalarının (sızma, zaafiyet testleri, kod analiz testleri vb.) yapılandırılması için TÜBİTAK, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı gibi kurumlarla da işbirliği çalışmalarının başlatıldığı, bu çerçevede EYDeS’i kullanan derleme mükelleflerinin kimlik doğrulamasının yapılabilmesi için güvenlik önlemlerinden biri olarak tercih edilen, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan veri transferine ilişkin protokolün Bakanlıklar arasında imzalanmasının ve veri paylaşımının başlatılmasının beklendiği, bu nedenle güvenlik riski oluşturmamak için derleme faaliyetlerine henüz başlanmadığından anılan Yönergenin yürürlüğe girdiği 23/02/2018 tarihinden itibaren hiçbir derleme mükellefi için idari para cezası da uygulanmadığı, ayrıca Milli Kütüphane Başkanlığının resmi web sitesinde kamuoyunu aydınlatmaya yönelik bir duyuru yayımlanarak dava konusu Yönergenin yürürlüğe girdiği 23/02/2018 tarihinden EYDeS’in aktif hale geleceği tarihe kadar geçen süre boyunca derleme mükelleflerinin EYDeS’e eser yükleme mükellefiyetlerinin askıda kabul edilerek idari yaptırım doğuracak sürelerin bu zaman zarfında işletilmeyeceğinin; çoğaltım-yayım veya internet ortamında ilk iletimi, EYDeS’in aktif hale gelme tarihi ile geriye dönük Yönerge’nin yürürlüğe girdiği tarih (23/02/2018) arasında olan eserlerin EYDeS’e yüklenebilmesi için, derleme mükelleflerine makul bir süre tanınacağının ilgililere ilan edildiği anlaşılmıştır.
Buna göre, derleme mükelleflerine elektronik yayınların Milli Kütüphane Başkanlığına gönderilmesi için tanınan 15 günlük sürenin, EYDeS’in aktif hale getirilmesine kadar askıda kabul edildiğinin ve herhangi bir şekilde idari yaptırım uygulanmayacağının, EYDeS’in aktif hale gelmesinden sonra ise mükelleflere makul bir süre verileceğinin belirtildiği dikkate alındığında; mükellefler açısından herhangi bir idari yaptırım uygulanmadığı ve zararın doğmadığı açıktır.
Öte yandan; dava konusu düzenlemelerde yer alan kuralların, dayanağı 6279 sayılı Kanun ile Uygulama Yönetmeliğinin tekrarı niteliğinde ve bunları açıklayıcı mahiyette olduğu görülmektedir.
Bu itibarla, dava konusu düzenlemelerde üst normlara ve hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
2-Yönergenin 14. Maddesi Yönünden:
Yönergenin 14. maddesinin 1. fıkrasında, çevrimdışı elektronik yayınlar için çoğaltımı, çevrimiçi elektronik yayınlar için ise internet ortamında ilk iletimi, 6279 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 29/08/2012 tarihinden sonra fakat bu Yönergenin yürürlüğe girdiği 23/02/2018 tarihinden önce gerçekleşen elektronik yayınların, derleme mükellefinin isteğine bağlı olarak bu Yönerge hükümleri kapsamında Milli Kütüphane Başkanlığınca derleneceği kurala bağlanmış; 2. fıkrasında ise, 6279 sayılı Kanun’un 8. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendi ile bu Yönergenin 5. maddesinin 2. fıkrasında belirtilen, görme engellilerin kullanımına sunulmak üzere elektronik ortama aktarılan eserlerin elektronik kopyalarına yönelik derleme mükellefiyetinin, 6279 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 29/08/2012 tarihinden bu Yönergenin yürürlüğe girdiği 23/02/2018 tarihine kadar yerine getirilmemiş olması halinde, bu Yönergenin yürürlük tarihinden itibaren 2 yıl içinde yerine getirilmesi öngörülmüştür.
Davacı, Yönergenin 14. maddesinin 1. fıkrasında sayılan elektronik yayınların dava konusu Yönerge kapsamında derlenmesinin zorunlu olmaması, derleme mükellefinin isteğine bağlı olması nedeniyle bu fıkraya yönelik herhangi bir hukuka aykırılık iddiasında bulunmamış, bu nedenle 1. fıkra yönünden hukukilik denetimi yapılmamıştır.
Yönergenin 14. maddesinin 2. fıkrasına yönelik olarak ise, Yönergenin yürürlüğe girdiği tarihte dahi hayata geçirilmemiş olan EYDeS’e elektronik yayın yükleme mükellefiyetinin 6 yıl geriye yürütülmesinin hukuk güvenliği ilkesine aykırılık teşkil ettiği, idari işlemlerin geriye yürümezliği prensibinin ihlal edildiği; yine aynı fıkrada öngörülen düzenlemenin, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun ek 11. maddesine de aykırı olduğu davacı tarafından ileri sürülmektedir.
Dava konusu Yönergenin dayanağı olan 6279 sayılı Kanun’un 8. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde, daha önce yayımlanmış bulunan, aynı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (a), (b), (g) ve (ğ) bentlerinde sayılan eserlerin, görme engellilerin hizmetine sunulmak üzere elektronik ortama aktarılan nüshalarının Milli Kütüphaneye gönderileceği kuralına yer verilmek suretiyle belirtilen kapsamdaki elektronik yayınların derleneceği tek mecranın Milli Kütüphane olarak tespit edildiği, aynı Kanun’un 4. maddesinde, söz konusu elektronik yayınlara ilişkin derleme mükelleflerinin, 9. maddesinde de, bu yükümlülüğün doğacağı tarihlerin belirlendiği, dolayısıyla derleme mükelleflerinin bahse konu elektronik yayınların derleme nüshalarını verme yükümlülüğünün kapsam, süre ve usulüne yönelik detayların Kanun’la düzenlendiği, bu nedenle anılan yükümlülüğün 6279 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 29/08/2012 tarihi itibarıyla başladığı ve dava konusu Yönergenin 14. maddesinin 2. fıkrasıyla yükümlülüğün geriye yürütüldüğünden söz edilemeyeceği, nitekim uygulamada da EYDeS aracılığıyla olmasa bile davalı Bakanlığın hizmet birimi olan Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünce, Kanun ile Yönergenin yürürlük tarihleri arasındaki dönemde kısmen de olsa derleme çalışmalarının yürütüldüğü, böylelikle görme engelli bireylerin, 6279 sayılı Kanun’un lafzına ve amacına uygun olarak (yasal yükümlülük tarihinden itibaren başlatılmak suretiyle) olabildiğince fazla sayıda esere erişiminin sağlandığı, ayrıca derleme mükelleflerine, geçmişe yönelik yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri amacıyla iki yıllık makul bir geçiş süreci tanındığı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, dava konusu Yönergede hukuka, kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırılık görülmemektedir.
Diğer yandan, davacı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun ek 11. maddesinde, alenileşmiş veya yayımlanmış yazılı ilim ve edebiyat eserlerinin, engelliler için üretilmiş bir nüshasının bulunmaması kaydıyla, engellilerin hizmetine sunulmasına uygun formatlarda çoğaltılmasının ve yayılmasının eser sahibinden izin alınmaksızın yapılabileceğinin hükme bağlandığını, dolayısıyla bahse konu yayınların görme engelli bireyler için elektronik ortama aktarılması suretiyle oluşturulan nüshalarının dava konusu Yönerge gereği derlenmesinin anılan Kanun hükmüne aykırılık teşkil ettiğini iddia etmektedir.
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 13. maddesinde, eser sahibinin hakları, mali ve manevi haklar başlıkları altında düzenlenmiş; mali haklar kapsamında 22. maddesinde düzenlenen çoğaltma hakkı ile 23. maddesinde düzenlenen yayma hakkının münhasıran eser sahibine ait olduğu; ek 11. maddesinde de, ders kitapları dahil, alenileşmiş veya yayımlanmış yazılı ilim ve edebiyat eserlerinin, engelliler için üretilmiş bir nüshasının bulunmaması halinde, hiçbir ticarî amaç güdülmeksizin bir engellinin kullanımı için kendisi veya üçüncü bir kişi tek nüsha olarak ya da engellilere yönelik hizmet veren eğitim kurumu, vakıf veya dernek gibi kuruluşlar tarafından ihtiyaç kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda çoğaltılmasının veya ödünç verilmesinin, bu Kanunda öngörülen izinler alınmadan gerçekleştirilebileceği hükme bağlanmıştır.
Bununla birlikte, dava konusu Yönergenin dayanağı olan, çoğaltılmış fikir ve sanat eserleri konusunda özel ve sonraki kanun niteliğinde bulunan 6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu’nun 8. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde, “4 üncü maddenin (a), (b), (g) ve (ğ) bentlerinde belirtilen eserlerin 5/12/1951 tarihli ve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun ek 11 inci maddesi uyarınca hizmete sunulmak amacıyla, elektronik ortama aktarılan bir nüshası görme engellilerin hizmetine sunulmak üzere Millî Kütüphaneye gönderilir.
” hükmüne yer verilmiştir.
Buna göre, 6279 sayılı Kanun’un 8. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendi ile dava konusu Yönergenin 5. maddesinin 2. fıkrasında belirtilen, daha önce yayımlanmış bulunan eserlerin, görme engellilerin kullanımına sunulmak üzere elektronik ortama aktarılan nüshalarının Milli Kütüphaneye gönderilmek suretiyle derlenmesine yönelik kural, çoğaltılmış fikir ve sanat eserleri konusunda özel ve sonraki kanun niteliğinde bulunan 6279 sayılı Kanun’un açık ve emredici hükmü olup, anılan kuralda da 5846 sayılı Kanun’un ek 11. maddesine ve bu maddenin sevk edilme amacı olan görme engellilerin hizmetine sunma amacına açıkça atıf yapılmıştır. Kaldı ki, dava konusu düzenleme yalnızca söz konusu eserlerin Milli Kütüphane nezdinde derlenme usul ve esaslarına yönelik olup, derlenen eserlerin hangi şartlarla kullanıma sunulacağı, kullanıma sunulma aşamasında eser sahiplerinden izin alınıp alınmayacağı gibi derleme sonrası aşamalara yönelik herhangi bir kural getirmemektedir. Bu itibarla, dava konusu Yönerge kuralında bu yönden de hukuka aykırılık görülmemektedir.
3-Yönergenin Geçici 1. Maddesi Yönünden:
Yönergenin “İnternet sayfası (web) derleme” başlıklı geçici 1. maddesinde, “Değişken içeriğe sahip, belirli aralıklarla güncellenen internet sayfaları (web siteleri) bu Yönergenin yayımından itibaren üç (3) yıl sonra derlenmeye başlanır.” kuralı yer almaktadır.
Davacı, dava konusu kuralla, dayanağı 6279 sayılı Kanun ile Uygulama Yönetmeliğine aykırı olarak “internet sayfası (web)” adı altında yeni bir elektronik yayın ihdas edildiğini iddia etmektedir.
6279 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) bendinde, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde olmak kaydıyla elektronik ortamda üretilerek kullanıma sunulmuş her türlü elektronik yayının bu Kanun kapsamında derleneceği kurala bağlanarak dolaylı yoldan “elektronik yayın” tanımı yapılmış; Uygulama Yönetmeliğinin 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde, “çevrimdışı elektronik yayın”, her türlü bilgisayar, müzik, video ve benzeri teknolojik cihazlarda yaymak ve/veya umuma iletmek amacıyla ya da sonradan dijital ortamlara aktarılmış ses, görüntü ve veri içeren eserler; (ç) bendinde de, “çevrimiçi elektronik yayın”, internet veya ağlar üzerinden yaymak ve/veya umuma iletmek amacıyla erişime sunulan yayınlar olarak tanımlanmıştır.
Buna göre, internet veya ağlar üzerinden yaymak ve/veya umuma iletmek amacıyla erişime sunulan yayınları içeren “internet sayfasının (web sitesinin)” bir elektronik yayın türü olduğu, bu haliyle Yönergenin dayanağı 6279 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) bendi ve Uygulama Yönetmeliğinin 4. maddesinin 1. fıkrasının (ç) bendi kapsamında yer aldığı ve ülkemizin kültürel hafızası açısından arşivlenmesi faydalı olacak internet sayfalarının derlenmesi amacıyla Yönerge kapsamında düzenlendiği, ayrıca Yönergenin yayımından itibaren 3 yıl sonra derlenmeye başlanacağından davacının herhangi bir zararının da söz konusu olmayacağı anlaşılmakta olup; bu haliyle dayanağı Kanun ve Yönetmelik hükmüne, kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun bulunan dava konusu kuralda hukuka aykırılık görülmemektedir.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmasız işler için belirlenen … TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 21/12/2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.