Danıştay 10. Daire Başkanlığı 2016/8919 E. , 2020/3776 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2016/8919
Karar No : 2020/3776
TEMYİZ EDEN (DAVALILAR) : 1- … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ: Av. …
2- … Belediye Başkanlığı / …
VEKİLİ: Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI) : … Ticaret Turizm Pet. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN_KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: … ili, … ilçesi, … beldesi (günümüzde mahalle), … Mahallesi, … mevkii, … parsel sayılı taşınmaz üzerinde bulunan akaryakıt ve LPG otogaz istasyonuna ait iş yeri açma ve çalışma ruhsatının iptaline ilişkin (Kapatılan) … Belediye Başkanlığının 22/10/2013 tarih ve 1685 sayılı işleminin iptali istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince; dava konusu iş yerine ilişkin olarak belediye imar müdürlüğü, itfaiye müdürlüğü ve zabıta müdürlüğünce sakınca bulunmadığına dair rapor düzenlendiği, inşaat ruhsatına ilişkin projenin belediyece onaylandığı, imar işleri müdürlüğü yazısı ile ilgili makama sunulmak üzere iskan raporu şeklinde fenni yönden bir sakınca bulunmadığına ilişkin belge düzenlendiği ve Karayolları Bölge Müdürlüğünce de sakınca olmadığının belirtildiği hususları göz önüne alındığında, iş yeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi koşullarını taşıyan iş yeri hakkında iş yeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesinin üzerinden uzun süre geçtikten sonra yapı kullanma izni bulunmadığından bahisle iş yeri açma ve çalışma ruhsatının iptal edilmesine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI :
Davalı … Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından, davacı şirkete iş yerindeki eksikliklerin giderilmesi için on beş gün süre verildiği; ancak bu süre sonunda eksikliklerin giderilmediği, bu nedenle, iş yeri açma ve çalışma ruhsatının iptal edilmesine ilişkin işlemin hukuka ve mevzuata uygun olduğu, İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
Davalı … Belediye Başkanlığı tarafından, öncelikle, 6360 sayılı Kanun uyarınca … Büyükşehir Belediye Başkanlığının yasal hasım konumunda olduğu, belediyeleri açısından davanın husumet yönünden reddi gerektiği, İdare Mahkemesince bu husus gözetilmeksizin karar verildiği, işin esası bakımından ise dava konusu işlemin hukuka ve mevzuata uygun olduğu, İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, 1999 yılından beri anılan yerde prefabrik yapıda ilgili tüm resmi kurum ve kuruluşlardan izin alınarak hizmet verildiği, dava konusu işlemin ruhsat alındığı tarihten sonra yürürlüğe giren bir mevzuat hükmüne dayandırıldığı, 12/10/2004 tarihinden önce yapılan yapılarda inşaat ruhsatı aranmaması yönünde mevzuat düzenlemesi yapıldığı, ayrıca dava konusu işlemin belediye başkanı yardımcısı tarafından yetkisiz olarak tesis edildiği, İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği ileri sürülmektedir.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemlerinin kabulü ile İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY:
(Kapatılan) … Belediye Başkanlığı birimlerince … ili, … ilçesi, … beldesi (günümüzde mahalle), … Mahallesi, … mevkii, … parsel sayılı taşınmaz üzerinde bulunan akaryakıt ve LPG otogaz istasyonunda yapılan kontroller ve ruhsat dosyasının incelenmesi sonucunda, iş yerinin yapı kullanma izin belgesinin bulunmadığının tespit edilmesi üzerine, … Belediye Başkanlığının 24/09/2013 tarih ve 1595 tarihli işlemi ile İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’in 13. maddesi uyarınca, tespit edilen eksikliğin giderilmesi için davacı şirkete on beş gün süre verilmiştir.
Verilen sürede eksikliğin giderilmemesi üzerine, … Belediye Başkanlığının 22/10/2013 tarih ve 1685 sayılı dava konusu işlemi ile anılan iş yerinde davacı şirket adına düzenlenen iş yeri açma ve çalışma ruhsatının iptal edildiği davacı şirkete bildirilmiştir.
Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
17/06/1989 tarih ve 20198 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun’un 4. maddesinde; “3 üncü maddede belirtilen merciler, iznin verilmesi için yapılacak beyan ve incelemelerde aşağıda öngörülen genel kriterlere göre düzenlenecek yönetmeliği esas alırlar.
a) İnsan sağlığına zarar vermemek,
b) Çevre kirliliğine yol açmamak,
c) Yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemelere aykırı davranmamak.” hükmü yer almıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Şehirlerarası özel otobüs terminali işletmesi ve akaryakıt istasyonları” başlıklı 80. maddesinde; “Belediye sınırları ve mücavir alanları içinde, kara yolu ile yolcu taşıma hakkına sahip gerçek ve tüzel kişilerin şehirlerarası otobüs terminali kurmalarına ve işletmeleri ile her türlü akaryakıt ile sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) istasyonlarına nazım imar ve uygulama imar plânına uygun olmak kaydıyla belediye tarafından izin verilebilir. Akaryakıt istasyonlarına izin verilmesi için nazım imar plânında akaryakıt istasyonu olarak gösterilmesi şarttır. Bu istasyonlara çalışma ruhsatı büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi tarafından verilir.” hükmüne yer verilmiştir.
10/08/2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 4. maddesinde; “…d) İkinci sınıf gayrisıhhî müessese: Meskenlerden mutlaka uzaklaştırılması gerekmemekle beraber izin verilmeden önce civarında ikamet edenlerin sıhhat ve istirahatleri üzerine gerek tesisatları ve gerekse vaziyetleri itibarıyla bir zarar vermeyeceğine kanaat oluşması için inceleme yapılması gereken işyerlerini, … ifade eder.”, “İşyerlerinde aranacak genel şartlar” başlıklı 5. maddesinde; “İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri aşağıda belirtilen şartları taşımak zorundadır: … c) Özel yapı şeklini gerektiren sinema, tiyatro, düğün salonu, otel, hamam, sauna; ekmek fırını ile akaryakıt, sıvılaştırılmış petrol gazı, sıvılaştırılmış doğal gaz ve sıkıştırılmış doğal gaz istasyonu için yapı kullanma izin belgesinin alınmış olması, …”, “İşyeri açılması” başlıklı 6. maddesinde; “Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz. İşyerlerine bu Yönetmelikte belirtilen yetkili idareler dışında diğer kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili meslek kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre verilen izinler ile tescil ve benzeri işlemler bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerleri yetkili idareler tarafından kapatılır. İşyeri ruhsatları yetkili idarelerin en üst amiri veya görevlendireceği yetkili tarafından bu Yönetmelikte öngörülen sürede imzalanır; ruhsat için ayrıca, meclis veya encümen tarafından bir karar alınmaz. Ruhsat, Örnek 5’te yer alan bilgileri içerecek şekilde düzenlenir…”, “Sıhhi İşyerleri” başlıklı İkinci Kısmı’nda yer alan 13. maddenin 2. fıkrasında; “İşyeri açma ve çalışma ruhsatının verilmesinden sonra yapılacak denetimlerde mevzuata uygun olmayan unsurların ve noksanlıkların tespiti halinde, işyerine bu noksanlık ve hatalarını gidermesi için bir defaya mahsus olmak üzere onbeş günlük süre verilir.” ve “İkinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseseler” başlıklı 23. maddesinde; “İkinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese açmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler; işin özelliğine göre bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen kriterlere uygun olarak işyerini düzenledikten sonra bu Yönetmeliğin eki Örnek 2’de yer alan başvuru formunu doldurarak yetkili idareye ibraz eder. Yetkili idareler, ikinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseseler için yapılacak beyan ve incelemelerde; insan sağlığına zarar verilmemesi, çevre kirliliğine yol açılmaması, yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemeleri esas alır… Ruhsat verilmesini takiben yapılacak kontrol ve denetimlerde, ikinci fıkrada belirtilen kriterlere aykırı beyan ve durumun tespiti halinde, işyerine bir defaya mahsus olmak üzere onbeş günlük süre verilir. Verilen süre içinde noksanlık ve aykırılıklar giderilmediği takdirde verilmiş olan ruhsat, yetkili idare tarafından iptal edilerek işyeri kapatılır ve ilgililer hakkında ruhsat vermeye yetkili idareler tarafından ayrıca yasal işlem yapılır…” düzenlemelerine yer verilmiştir. Yönetmelik’in Ek-2 Gayrisıhhî Müesseseler Listesi’nde ise akaryakıt istasyonları ikinci sınıf gayrisıhhî müessese olarak gösterilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yönetmelik uyarınca iş yeri açma ve çalışma ruhsatları yetkili idarelerin en üst amiri veya görevlendireceği yetkili tarafından düzenlenmektedir. Yetkide ve usûlde paralellik ilkesi gereğince ruhsatların iptalinin de yetkili idarelerin en üst amiri veya görevlendireceği yetkili tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Dava konusu işlem ile iş yeri açma ve çalışma ruhsatının iptal edildiği davacı şirkete bildirilmiştir. Bu işlem başkan adına başkan yardımcısı vekili tarafından imzalanmıştır. Dava konusu uyuşmazlığın çözümü için İdare Mahkemesince, bu işlemden önce dönemin yetkili idaresi olan … Belediye Başkanlığının en üst amiri konumundaki belediye başkanı tarafından ya da bu hususa yönelik görevlendirdiği yetkili tarafından bir işlem tesis edilip edilmediğinin veya dava konusu işlem dışında ruhsat iptaline ilişkin bir işlem tesis edilmediyse dava konusu işlemde imzası bulunan başkan yardımcısı vekilinin ruhsat iptali hususunda belediye başkanınca görevlendirilip görevlendirilmediğinin açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.
İdare Mahkemesince bu hususun aşılması hâlinde işin esası bakımından aşağıda belirtilen hususlar irdelenmelidir.
Dava dosyası incelendiğinde, … Belediye Başkanlığı tarafından, davacı şirket adına “petrol-otogaz” faaliyet konulu 28/03/2003 tarih ve 1592 sayılı iş yeri açma ve çalışma ruhsatı ve yine “akaryakıt ve LPG otogaz istasyonu” faaliyet konulu 12/06/2006 tarihli iş yeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenmiş, dava konusu işlemde ise ruhsatın iptal edildiği belirtilmekle birlikte tarih ve sayısına yer verilmemiştir.
Dava konusu işleme konu iş yeri açma ve çalışma ruhsatının sonraki tarihli ruhsat olduğu varsayılabilirse de bu hususun açıklığa kavuşturulması, davacı şirketin ruhsat düzenleme tarihlerine göre kazanılmış bir hakkı olup olmadığının tespit edilmesi bakımından önem arz edecektir.
İdareler tarafından, iş yeri açma ve çalışma ruhsatına sahip iş yerlerinde mevzuata aykırılık ya da eksiklik tespit etmesi hâlinde, tespit edilen eksiklik ya da aykırılığın giderilmesi için sıhhî iş yerlerine Yönetmelik’in 13. maddesine, ikinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese niteliğindeki iş yerlerine 23. maddesine göre idarelerce on beş gün süre verilmesi gerekmektedir. Bu süre sonunda eksiklik ya da aykırılığın giderilmemesi hâlinde ise mevcut iş yeri açma ve çalışma ruhsatı idarelerin yetkili organlarınca iptal edilebilmektedir.
Dönemin yetkili idaresi … Belediye Başkanlığı tarafından Yönetmelik’in 13. maddesi uyarınca davacı şirkete yapı kullanma izin belgesi alınması için on beş gün süre verilmiştir. Akaryakıt ve LPG istasyonu niteliğindeki iş yerinin ikinci sınıf gayrisıhhî müessese olması nedeniyle Yönetmelik’in 23. maddesi uyarınca on beş gün süre verilmesi gerekse de iki maddedeki düzenlemenin içerik olarak benzer olduğu dikkate alındığında, bu durum işlemi sakatlamamaktadır.
Uyuşmazlıkta, yapı kullanma izin belgesi alınması için verilen süre sonucunda, bu belgenin davacı tarafından ibraz edilememesi üzerine ruhsat iptalinin mevzuata uygun olup olmadığının incelenmesi gerekmektedir. İdare Mahkemesince yapılan incelemede, çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından iş yerinin faaliyette bulunmasında sakınca olmadığı yönündeki yazılar ve iş yerinin ruhsatlandırılmasından uzunca bir süre geçtikten sonra işlem tesis edilmesi dikkate alınarak dava konusu işlemin hukuka aykırı olduğu kanaatine varılmıştır.
Dava dilekçesinde taşınmazın tarla vasfında olduğu, imar uygulamasının henüz yapılmadığı, bu nedenle de yapı kullanma izin belgesi alınmasının mümkün olmadığı ifade edilmiştir. 3572 sayılı Kanun’da ve İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’te, iş yerlerinin imar düzenlemelerine uygun olması gerektiği, Belediye Kanunu’nda, her türlü akaryakıt ile sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) istasyonlarına nazım imar ve uygulama imar plânına uygun olmak kaydıyla belediye tarafından izin verilebileceği, yine Yönetmelik’te akaryakıt ve LPG istasyonlarının özel yapı şeklini gerektiren yapı kullanma izin belgesine sahip olması gerektiği kural altına alınmıştır.
Bu durumda, mevcut hâli ile akaryakıt ve LPG istasyonu olarak işletilebilmesi imar durumuna uygun olmayan, yapı kullanma izin belgesi bulunmayan iş yerinin, buna rağmen faaliyetine devam edebilmesini haklı kılacak bir kazanılmış hakkının bulunup bulunmadığı hususunun araştırılması ve incelenmesi gerekmektedir.
Öte yandan, 06/12/2012 tarih ve 28489 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun uyarınca … Belediye Başkanlığının tüzel kişiliği sona ermiş ve … beldesi, belde statüsünü kaybederek belde adı ile tek bir mahalle olarak … Belediye Başkanlığına katılmışsa da aynı Kanun ile … Büyükşehir Belediye Başkanlığı sınırlarının il mülki sınırı olduğu, büyükşehir belediye sınırlarında da Belediye Kanunu uyarınca akaryakıt ve LPG istasyonlarının büyükşehir belediyeleri tarafından ruhsatlandırılacağı göz önüne alındığında, … Belediye Başkanlığının davalı konumundan çıkartılması gerekmektedir.
Sonuç olarak, yukarıda belirtilen tüm hususlar dikkate alınarak bir karar verilmesi gerekirken, dava konusu işlemin iptali yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.Davalı idarelerin temyiz isteminin kabulüne,
2. Dava konusu işlemin iptaline ilişkin … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun’un (geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (on beş gün) içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 13/10/2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.