Danıştay 10. Daire Başkanlığı 2016/3259 E. , 2020/3046 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2016/3259
Karar No : 2020/3046
DAVACI : … Hava Taşımacılığı A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
DAVALI : … Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …
DAVANIN KONUSU : 24/11/2015 tarihinde yayımlanan Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolcuları Talimatı (SHT-ENGELSİZ)’nın 11. ve 14. maddeleri ile 17. maddesinde yer alan ”2920 sayılı Kanunun 143 üncü maddesine ve” ibaresinin iptali istenilmektedir.
DAVACININ İDDİALARI : Konu ile ilgili olarak 1107/2006 sayılı Avrupa Birliği Tüzüğü’nün düzenlendiği, Talimatın; Tüzüğ’e ve mevzuata aykırı olduğu, Talimatın bir çok hükmünün Tüzüğ’ün çevirisi niteliğinde olduğu, iptali istenen maddelerin orjinaline aykırı çevrildiği, Talimatın 11. maddede yer alan “ rapor belge talep edilmeksizin “ ibarelerinin Tüzükte olmadığı, Tüzükte yer alan önşartların Talimatla getirilmediği, tüm sorumluluğun havayolu şirketi üzerine bırakıldığı, oysa Tüzükte havaalanı otoritesinin sorumluluğu ile hava taşıyıcının sorumluluğunun ayrı ayrı düzenlendiği, Talimatın 14. maddesinde “kayıp veya hasar halinde yolcunun zararı hizmet veren tarafından karşılanır” şeklinde düzenleme olduğu, Tüzükte ise ek olarak uluslararası ve milli hukuk kuralları çerçevesinde ibaresi olduğu, Talimatta bu ibareye yer verilmeyerek sorumluluğun genişletildiği, Sivil Havacılık İPC Yönetmeliğinin, 2920 sayılı Kanun’un 143. maddesine istinaden idari para cezaları ve miktarlarını belirleyen mevzuat olduğu, Talimatın 17. maddesinde ise, hem SHY-İPC’ye göre, hem de 2920 sayılı Kanun’un 143. maddesine göre cezalandırılma ile mükerrer para cezası öngörüldüğü ileri sürülmektedir.
DAVALININ SAVUNMASI : Öncelikle, usule ilişkin olarak, davaya süre bakımından itiraz ettikleri, Talimatın 24/11/2015 tarihinde ilan edildiği, davanın süresinde açılmadığı, Kanunda öngörülen görev ve yetkiler yerine getirilmek üzere Talimatın hazırlandığı, Talimatın Avrupa Birliğinin 05/07/2006 tarih ve 1107/2006 sayılı Avrupa Birliği Tüzüğü dayanak alınarak hazırlandığı, Türkiyenin AB’ye tam üyeliği sürecinde üstlenmiş olduğu yükümlülükleri yerine getirmesi gerektiği, sözkonusu talimatın uluslararası anlaşmalara uygun olarak hazırlandığı, Tüzük birebir esas alınmayarak, Talimat hükümlerinde ülke önceliğinin gözönüne alındığı, Varşova ve Montreal Konvansiyonlarının maddelerinde de taşıyıcının bagajdan sorumlu olduğu, 2920 sayılı Kanun’un 143. maddesinde düzenlenen idari para cezasının hangi ölçütler çerçevesinde kullanılacağının açıklanması ve ortaya konulması için İdari Para Cezaları Hakkında Yönetmeliğin hazırlandığı, mükerrer cezalandırma sözkonusu olmadığı, davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Dava konusu Talimatta yer verilen düzenlemelerde hukuka aykırılık bulunmadığından davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.
DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava; davacı Şirket tarafından 24/11/2015 tarihinde yayımlanan Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolcuları Talimatı (SHT-ENGELSİZ)’nın 11 ve 14’üncü maddesi ile 17’nci maddesinde yer alan ”2920 sayılı Kanunun 143 üncü maddesine ve” ibaresinin iptali istemiyle açılmıştır.
Davalı idare tarafından Talimatın iptali istemiyle süresinden sonra dava açıldığı ileri sürülmekte ise de; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 7’nci maddesinin 1’inci ve 4’üncü fıkralarına göre, ilanı gereken düzenleyici işlemlerin, ilan tarihinden itibaren işlemeye başlayan dava açma süresi içerisinde idari davaya konu edilmeleri gerekmektedir.
Olayda da, davacı Şirket tarafından 24/1/2015 tarihinde yayımlanan Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolcuları Talimatının iptali istemiyle 27/01/2016 tarihinde açılan davada Danıştay Onuncu Dairesince verilen 15/03/2016 gün ve 2016/1360 sayılı dilekçe ret kararının 15/06/2016 tarihinde tebliği üzerine, otuz günlük süre içerisinde, 13/07/2016 tarihinde kayda giren dilekçeyle dava açılmış olması karşısında, davalı İdarenin davanın süresinde açılmadığı iddiasında isabet görülmemiştir.
2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununun 44’üncü maddesinde, “Ulaştırma bakanlığı, havaalanlarında, yolcu ve yük trafiğinin ve her türlü hizmetlerin çağdaş sivil havacılık ilkelerine ve ülke çıkarlarına uygun bir biçimde yürütülmesi amacı ile gereken önlemleri almaya veya aldırmaya yetkilidir.”, 106’ncı maddesinde de, “Havayolu ile yurt içinde yapılacak taşımalarda; bu Kanunda hüküm bulunmadıkça, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmaların hükümleri ve bu anlaşmalarda da hüküm bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanır.”; 143’üncü maddesinde ise, “Bu Kanunun; a) 11, 18, 19, 26, 28, 29, 54, 58 ve 89 uncu maddeleri ile 9 uncu maddesinin üçüncü, 95 inci maddesinin birinci ve 102 nci maddesinin ikinci fıkrasına aykırı davranışta bulunanlara bin Türk Lirasından onbin Türk Lirasına kadar, b) 23, 24 ve 25 inci maddeleri ile 57 nci maddesinin son fıkrasına aykırı davranışta bulunanlara beşyüz Türk Lirasından onbin Türk Lirasına kadar, idarî para cezası verilir. Yukarıdaki fıkralarda belirtilenler dışında kalıp da Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün sivil havacılığı düzenlemek maksadıyla alacağı önlemlere uymayanlara, beşyüz Türk Lirasından onbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir. Bu madde hükümlerine göre idarî para cezasına karar vermeye Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürü yetkilidir.” kurallarına yer verilmiş olup; havaalanlarının kullanılması, havaalanı tesislerinden faydalanılması ve havaalanlarında verilen hizmetlerin çağdaş sivil havacılık ilkelerine uygun olması gerektiği, aykırı davranışlarda bulunanlara veya genel müdürlükçe alınan önlemlere uymayanlara Uluslararası Anlaşma hükümlerine göre uygulama yapılması gerektiği hususunda duraksamaya yer bulunmamaktadır.
Öte yandan; 5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun uyuşmazlık tarihinde yürürlükte olan 4’üncü maddesinde, Sivil havacılık faaliyetlerinin kamu yararına, ekonomik ve sosyal gelişmelere ve millî güvenlik amaçlarına uygun olarak düzenlenmesi ve gelişmesini sağlamak amacıyla, Bakanlık tarafından oluşturulacak politikaları uygulamak ve takip etmek, Sivil havacılık faaliyetlerinin uluslararası sivil havacılık kural ve standartlarında düzenlenmesini, sürdürülebilirliğini ve gelişmesini sağlayacak esasları tespit etmek, Sivil havacılık alanında faaliyette bulunan ve kurallara aykırı hareket eden gerçek ve tüzel kişilere uygulanacak idari ve teknik yaptırımlara ilişkin esasları belirlemek ve bunlar hakkında yasal işlem yapmak, Uçuş emniyetinin veya uluslararası standartlar ve kuralların ihlal edildiğinin tespit edilmesi halinde, uçuş operasyonlarını ve faaliyetlerini yasaklamak, gerektiğinde işletme ruhsatlarını askıya almak veya iptal etmek ve cezai yaptırım da dahil gereken her türlü önlemi almak, bu Kanunda öngörülen görev ve yetkileri yerine getirmek üzere yönetmelik ve genelgeleri hazırlamak, görevlerinin Genel Müdürlüğün görev ve yetkileri arasında olduğu belirtilmiş; aynı Kanunun 9’uncu maddesinin 1’inci fıkrasının g bendinde de; yolcu hakları ile ilgili uluslararası alanda belirlenen kuralları uygulamak için gerekli düzenlemeleri yapmak ve denetlemek; Hava Ulaşım Daire Başkanlığının görevleri arasında sayılmıştır.
Ayrıca; Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 5/7/2006 gün ve (AT) 1107/2006 sayılı Tüzüğünde, ayrımcılığa karşı korunmalarını ve yardım almalarını sağlamak için özürlü kişilerin ve taşınabilirliği azalan kişilerin havada seyahat etmelerine yönelik kurallar düzenlenmiş; hareket yeteneği azalmış özürlü kişilerin bir ulaşım için havaalanına geldiğinde, havalimanlarında, önceden bildirilmesi şartıyla havayolu şirketinden, ek ücret ödemeden yardım alma hakkına sahip oldukları, belirtilmiştir.
5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanunun “tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesine göre; “Engelli”, fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen bireyi ifade eder. Günümüzde zaman yönünden büyük avantaj sağlaması nedeniyle tercih edilen hava yoluyla ulaşımının yaygınlaşmasıyla, hava ulaşım araçlarının kullanımının artması sonucu; ulaşım hizmetinden yararlanan engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı olan hava yolcuları, erişim, ayrımcılığa maruz kalma, uçuşa yetişememe, rahat ve güvenli bir şekilde hava taşıtına binememe gibi sorunlarla karşılaşabilmektedir. Buna bağlı olarak ortaya çıkan zorluklar, şikayet ve mağduriyetlerin asgari düzeye indirilmesi için; havayolu ile seyahat eden engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı yolcuların AB standartlarında sahip olduğu haklar ve bu hakların geçerli olduğu durumlar ile bu şekildeki yolcuların ayrımcılığa karşı korunmasına yönelik olarak kural ve esasları belirlemek ve düzenlemek amacıyla 24/11/20015 tarihinden itibaren gerçekleştirilecek uçuşlar için geçerli olan “Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolcuları Talimatı” uygulamaya konulmuştur.
Söz konusu Talimatın 10’uncu maddesinde, bu kişilere hizmet verilmesinden sorumlu hizmet sağlayıcıları tarafından, uçağın kalkış saatinden en az 48 (kırk sekiz) saat öncesinde yardım talebini ilgili hava taşıma işletmesine bildirmiş olması şartıyla havaalanlarında Ek-1’de madde madde belirtilen yardım hakkının nasıl verileceği ayrıntılı olarak açıklanmış, dava konusu edilen kısımlarda ise, hava taşıma işletmelerinin vereceği hizmet karşılığında, ek ücret, rapor istenemeyeceği, kayıp veya hasarlı tekerlekli sandalyeler, hareket etme yeteneği sağlayan diğer ekipmanlar ve bunlara ilişkin yardımcı tertibatların kaybolması veya hasar görmesi halinde yolcunun zararının, kendilerinden kaynaklanması kaydı ile tazmin edileceği belirtilmiş; Talimatta belirtilen kurallara uymadığı tespit edilen kurum ve kuruluşlara uygulanacak yaptırımlar belirlenmiştir.
Devletin, engellilerin temel hak ve özgürlüklerden faydalanmasını, doğuştan sahip oldukları onura saygıyı güçlendirerek toplumsal hayata diğer bireylerle eşit koşullarda tam ve etkin katılımlarını, içinde bulundukları özel durumları nedeniyle, sosyal yaşama daha rahat adapte olmalarını veya farklı sebeblerle seyahat etmelerini sağlayarak, Anayasanın 61’inci maddesinin 2’nci fıkrasında ifadesini bulan, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alması en temel ödevlerinden birisidir.
Davacı Havayolu Şirketi tarafından seyahat öncesinde engelli yolcuların bildirimde bulunmaları gerektiği, sorumluluğun tümden havayolu şirketine bırakılmasının hukuka aykırı olduğu, engelli yolculara verilecek hizmete karşılık olarak her sene yayımlanan tarife ile belirlenen ücretin ödendiği, kayıp veya hasarlı yardımcı malzemelerle ilgili olarak havayolu şirketine bagaj dışında sorumluluk yüklenemeyeceği, ihlal durumunda hem yönetmeliğe hem de Kanuna göre işlem tesis edilmek suretiyle mükerrer ceza uygulandığı ileri sürülerek dava açılmış ise de; Türkiye ekonomisinin kalkınmasını ve Türk halkının yaşama şartlarının yükseltilmesini sağlamak amacıyla 12/9/1963 tarihinde imzalanan Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu Arasında bir Ortaklık Yaratan Ankara Anlaşması da dikkate alındığında; havayolu ile seyahat eden engelli ve hareket kısıtlılığı bulunan yolcuların haklarının korunması, karşılaştıkları durumlar karşısında var olan uygulama farklılıklarının ortadan kaldırılması, bu konuda keyfiyete son verilmesi, bu şekildeki yolculara güvenli ve huzurlu havayolu ulaşımının sağlanması amacıyla, Avrupa Konseyinin 5/7/2006 gün ve (AT) 1107/2006 sayılı Tüzüğü ve Türk Ticaret Kanununda yer verilen yolcu haklarına ilişkin hükümlere uygun olarak uygulamaya konulan düzenlemede idarenin takdir yetkisine, üst hukuk normuna ve kamu düzenine aykırılık görülmemiştir.
Son olarak da, özellikle engelli ayrımcılığına karşı ciddi önlemler alınması, engellilerin haklarının her zaman korunması, özel durumları itibarıyla gündelik ihtiyaçlarını giderirken karşılaşılan güçlüklerin aşılmasının teşvik edilmesi gerektiği hususları göz önüne alındığında, dava dilekçesinde ileri sürülen diğer iddialarda da, yasal isabet bulunmamıştır.
Açıklanan nedenle; davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 17/09/2020 tarihinde, davacı vekili Av. …’ın ve davalı idare vekili Av. …’in geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Bakılan dava, 24/11/2015 tarihinde yayımlanan Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolcuları Talimatı (SHT-ENGELSİZ)’nın 11. ve 14. maddesi ile 17. maddesinde yer alan ”2920 sayılı Kanunun 143. maddeleri ve” ibaresinin hukuka aykırı olduğu iddiasıyla iptali istemiyle açılmıştır.
İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Davalı tarafından, davanın süresinde açılmadığı ileri sürülmekte olup, 22/01/2016 tarihinde açılan davanın süresinde olduğu anlaşıldığından davalı idarenin bu iddiası yerinde görülmemiştir.
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun “yer hizmetleri” başlıklı 44. maddesinde, “Ulaştırma Bakanlığı, havaalanlarında, yolcu ve yük trafiğinin ve her türlü hizmetlerin çağdaş sivil havacılık ilkelerine ve ülke çıkarlarına uygun bir biçimde yürütülmesi amacı ile gereken önlemleri almaya veya aldırmaya yetkilidir.”, 106. maddesinde “Havayolu ile yurt içinde yapılacak taşımalarda; bu Kanunda hüküm bulunmadıkça,Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmaların hükümleri ve bu anlaşmalarda da hüküm bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanır.”; 143. maddesinde ise, “Bu Kanunun; a) 11, 18, 19, 26, 28, 29, 54, 58 ve 89 uncu maddeleri ile 9 uncu maddesinin üçüncü, 95 inci maddesinin birinci ve 102 nci maddesinin ikinci fıkrasına aykırı davranışta bulunanlara bin Türk Lirasından onbin Türk Lirasına kadar, b) 23, 24 ve 25 inci maddeleri ile 57 nci maddesinin son fıkrasına aykırı davranışta bulunanlara beşyüz Türk Lirasından onbin Türk Lirasına kadar, idarî para cezası verilir. Yukarıdaki fıkralarda belirtilenler dışında kalıp da Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün sivil havacılığı düzenlemek maksadıyla alacağı önlemlere uymayanlara, beşyüz Türk Lirasından onbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir. Bu madde hükümlerine göre idarî para cezasına karar vermeye Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürü yetkilidir.” hükümlerine yer verilmiştir.
5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un dava konusu düzenleme tarihinde yürürlükte olan 4. maddesinde, Sivil havacılık faaliyetlerinin kamu yararına, ekonomik ve sosyal gelişmelere ve millî güvenlik amaçlarına uygun olarak düzenlenmesi ve gelişmesini sağlamak amacıyla, Bakanlık tarafından oluşturulacak politikaları uygulamak ve takip etmek, Sivil havacılık faaliyetlerinin uluslararası sivil havacılık kural ve standartlarında düzenlenmesini, sürdürülebilirliğini ve gelişmesini sağlayacak esasları tespit etmek, Sivil havacılık alanında faaliyette bulunan ve kurallara aykırı hareket eden gerçek ve tüzel kişilere uygulanacak idari ve teknik yaptırımlara ilişkin esasları belirlemek ve bunlar hakkında yasal işlem yapmak, Uçuş emniyetinin veya uluslararası standartlar ve kuralların ihlal edildiğinin tespit edilmesi halinde, uçuş operasyonlarını ve faaliyetlerini yasaklamak, gerektiğinde işletme ruhsatlarını askıya almak veya iptal etmek ve cezai yaptırım da dahil gereken her türlü önlemi almak, bu Kanunda öngörülen görev ve yetkileri yerine getirmek üzere yönetmelik ve genelgeleri hazırlamak, hususlarının Genel Müdürlüğün görev ve yetkileri arasında olduğu belirtilmiş; aynı Kanun’un 9. maddesinin 1. fıkrasının (g) bendinde de; yolcu hakları ile ilgili uluslararası alanda belirlenen kuralları uygulamak için gerekli düzenlemeleri yapmak ve denetlemek; Hava Ulaşım Daire Başkanlığının görevleri arasında sayılmıştır.
5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un “tanımlar” başlıklı 3. maddesinde: “Engelli”, fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen birey” şeklinde tanımlanmıştır.
Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 05/07/2006 tarih ve (AT) 1107/2006 sayılı Tüzüğünde, özürlü kişilerin ve taşınabilirliği azalan kişilerin ayrımcılığa karşı korunmaları ve yardım almalarının sağlanması için havada seyahat etmelerine yönelik kurallar düzenlenmiş; bu kişilerin bir ulaşım için havaalanına geldiğinde, havalimanlarında, önceden bildirilmesi şartıyla havayolu şirketinden, ek ücret ödemeden yardım alma hakkına sahip oldukları belirtilmiştir.
Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolu Yolcuları Talimatının (SHT-ENGELSİZ) 1. maddesinde, ” Bu Talimatın amacı; havayoluyla seyahat eden engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin yardım almalarını sağlamak ve onları ayrımcılığa karşı koruyacak kuralları ve esasları belirlemektir.” düzenlemesi, “Havaalanlarında yardım hakkı” başlıklı 10. maddesinde, “(1) Havaalanı işletmecisi, terminal işletmecisi ve yer hizmetleri kuruluşu havayoluyla seyahat etmek üzere havaalanına gelen engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin uçağın kalkış saatinden en az 48 (kırk sekiz) saat öncesinde yardım talebini ilgili hava taşıma işletmesine bildirmiş olması koşuluyla bu Talimatın Ek-1’inde belirtilen yardımları ve diğer düzenlemeleri sağlar. Gidiş ve dönüş seferinin aynı anda ve aynı hava taşıma işletmecisinden biletlenmesi halinde, dönüş seferi için ayrıca talep aranmaz. Yardım hakkı refakatçileri ve rehber köpekleri de kapsar.
(2) Engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişi; hava taşıma işletmesi tarafından elektronik yöntemler de dahil olmak üzere önceden ve yazılı olarak bildirilen saatte veya herhangi bir saat bildirilmemiş ise ilan edilen kalkış saatinden en geç 1 saat önce check-in noktasında veya 1,5 saat önce yardım noktasında hazır bulunur.
(3) Havaalanı işletmecisi, terminal işletmecisi ve/veya yer hizmeti kuruluşu, birinci fıkraya uygun olarak zamanında yardım talebinde bulunmayan ve seyahat etmek üzere havaalanına gelen engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin bu Talimatın Ek-1’inde belirtilen yardımlar ve diğer düzenlemelere ilişkin konulardan ihtiyaç duyduklarını zaman ve imkan dahilinde sağlar.
(4) Engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişinin, bir havaalanından transit olarak geçmesi veya bilet aldığı seferden başka bir sefere aktarılması durumlarında; havaalanı işletmecisi, terminal işletmecisi ve/veya yer hizmetleri kuruluşu hizmet faaliyetleri doğrultusunda kişinin bu Talimatın Ek-1’inde belirtilen yardımlar ve diğer düzenlemelere ilişkin konulardan ihtiyaç duyduklarını sağlar.
(5) Havaalanı işletmecisi, terminal işletmecisi ve/veya yer hizmetleri kuruluşu, bu Talimatın Ek-1’inde belirtilen yardımları ve diğer düzenlemeleri engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin özel ihtiyaçlarına uygun şekilde ve ek ücret, rapor/belge vs. Talep etmeksizin sağlar.” düzenlemesi ve “Hava taşıma işletmeleri tarafından yapılacak yardım” başlıklı 11. maddesinde, “(1) Hava taşıma işletmesi, bu Talimatın Ek-1’inde belirlenen yardımları ve diğer düzenlemeleri havaalanından hareket, eden havaalanına varan veya havaalanından transit geçen engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin özel ihtiyaçlarına uygun şekilde ve ek ücret, rapor/belge vs. talep etmeksizin sağlar.
” düzenlemesi, “Kayıp veya hasarlı tekerlekli sandalyeler, hareket etme yeteneği sağlayan diğer ekipmanlar ve bunlara ilişkin yardımcı tertibatlar için tazminat” başlıklı 14. maddesinde, ” (1) Tekerlekli sandalyeler, hareket etme yeteneği sağlayan diğer ekipmanlar ve bunlara ilişkin yardımcı tertibatların havaalanında işlem görürken veya uçakta taşınırken kaybolması veya hasar görmesi halinde yolcunun zararı, kendilerinden kaynaklanması kaydı ile kayıp veya hasarın gerçekleştiği aşamadan sorumlu hizmet veren kuruluş tarafından karşılanır.” düzenlemesi, “Denetleme ve yaptırımlar” başlıklı 17. maddesinde, “Bu Talimat kapsamına giren işletmeler Genel Müdürlük tarafından denetlenir.
(2) Bu Talimatta belirtilen kurallara uymadığı tespit edilen kurum ve kuruluşlara 2920 sayılı Kanununun 143 üncü maddesine ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Tarafından Verilecek İdari Para Cezaları Hakkında Yönetmeliğe göre işlem yapılır” düzenlemesi ile
Talimatın EK 1 ‘inde,
ENGELLİ VEYA HAREKET KABİLİYETİ KISITLI KİŞİLERE YAPILACAK
YARDIMLAR VE DİĞER DÜZENLEMELER
Engelli veya Hareket Kısıtlılığı Bulunan Kişilere Yapılacak Yardımlar
1. Yardım isteme noktalarında gerekli kolaylığın sağlanması,
2. Belirlenmiş bir noktadan check-in kontuarına ulaştırılması,
3. Check-in ve bagaj kayıt işleminin yaptırılması,
4. Göçmenlik, gümrük ve güvenlik prosedürlerinin tamamlanması ve uçağa gidilmesi,
5. Asansör, tekerlekli sandalye veya diğer gerekli yardımın sağlanmasıyla uçağa binilmesi,
6. Uçak kapısından koltuklara ulaşılması ve oturulması,
7. Uçak içinde bagajın yerleştirilmesi ve geri alınması,
8. Koltuklardan uçak kapısına ulaşılması,
9. Asansör, tekerlekli sandalye veya diğer gerekli yardımın sağlanmasıyla uçaktan inilmesi,
10. Gümrük ve göçmenlik prosedürlerinin tamamlanması ve bagaj salonuna ulaşılması ve
bagajın alınması,
11. Bagaj salonundan, tayin edilmiş noktaya ve/veya engelli veya hareket kısıtlılığı bulunan
kişi tarafından havaalanı sınırları içinde istenilen noktaya kadar ilerlemek,
12. Hava/kara taraflarında ve terminaller içindeki/arasındaki yardım ile birlikte, transit
halindeyken bağlantı seferlerine ulaşmak,
13. Gerektiği takdirde tuvaletlere ulaşmak,
14. ATM ve/veya diğer sosyal hizmetlere ulaşımı sağlamak,
15. Engelli yolcuların havaalanında bulunması veya uçuşu esnasında herhangi bir acil durum yaşanması halinde engelli yolcuların tahliyesini sağlamak.
Diğer Düzenlemeler
1. Talep edilmesi halinde, refakatçiye engelli veya hareket kısıtlılığı bulunan kişinin
yanında bir koltuk verilir ve uçağa binmesinde/inmesinde gerekli kolaylık sağlanır.
2. Engelli veya hareket kısıtlılığı bulunan kişilere ait elektrikli tekerlekli sandalyeler ve vb.
ekipmanın taşınmasına ilişkin hizmetler uçuştan en az 48 saat öncesi bildirilmesi
koşuluyla hava aracındaki olası alan sınırlamaları dâhilinde ve tehlikeli maddelere ilişkin
yasal mevzuata uygun olarak sağlanır. Tıbbı malzemeler haricinde, her bir engelli veya
hareket kısıtlılığı bulunan kişi başına elektrikli sandalye dahil olmak üzere en fazla 2 adet
hareket etme yeteneği sağlayan ekipmanın taşınmasına izin verilir.
3. Engelli veya hareket kısıtlılığı bulunan kişilere ait temel hareket gereçleri ve diğer gerekli
destek aletlerinin hava aracında taşınmasında gerekli kolaylık sağlanır.
4. Uçuş ile ilgili gerekli bilgiler erişilebilir formatlarda iletilir.
5. Rehber köpeklerin havaalanında ve kabinde taşınmasına izin verilir.
6. Hava araçlarında Braille alfabeli güvenlik kartları bulundurulur, uçak tipine göre
gösterilen tanıtım filmlerindeki işaret dili ve sesli uyarılar ile benzeri hizmet kolaylıkları
sağlanır.
7. Emniyet gereklilikleri kapsamında, havaalanı ve/veya hava aracında, engelli veya hareket kısıtlılığı bulunan bireylerin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde oturma düzeni oluşturulur. Belirlenen oturma düzenine göre engelli yolcu uçağa alınır ve yer durumuna göre uçaktan indirilmesi sağlanır. “düzenlemeleri yer almaktadır.
Dava Konusu Talimatın İncelenmesi:
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından, 5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un dava konusu düzenleme tarihinde yürürlükte olan 4. maddesinden aldığı yetkiye istinaden, Avrupa Birliğinin 05/07/2006 tarih ve (AT) 1107/2006 sayılı Tüzüğü örnek alınarak 24/11/2015 tarihinde “Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolcuları Talimatı” hazırlanarak uygulamaya konulmuştur.
Anayasa’nın 2. maddesinde, Cumhuriyetin temel nitelikleri arasında sayılan hukuk devleti, insan haklarına saygı gösteren ve bu hakları koruyucu adaletli bir hukuk düzeni kurup sürdürmekle kendisini yükümlü sayan, bütün faaliyetlerinde hukuka ve Anayasa’ya uyan, işlem ve eylemleri bağımsız yargı denetimine tabi olan devlettir. Böyle bir düzenin kurulması, yasama, yürütme ve yargı alanına giren tüm işlem ve eylemlerin hukuk kuralları içinde kalması, temel hak ve özgürlüklerin, Anayasal güvenceye bağlanmasıyla olanaklıdır.
Hukuk devleti ilkesi uyarınca, idari düzenlemelerin, öngörülebilir olması ve keyfiliğe neden olabilecek uygulamalara yol açmaması gerekmektedir.
Hukuk devletinin temel ilkelerinden biri de belirlilik ilkesidir, ancak bu ilke bir konuya ilişkin her türlü ayrıntının mutlaka kanunda yer almasını gerektirmez.
(SHT-ENGELSİZ) Talimatında, engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilere hizmet verilmesinden sorumlu hizmet sağlayıcıları tarafından, uçağın kalkış saatinden en az 48 (kırk sekiz) saat öncesinde yardım talebini ilgili hava taşıma işletmesine bildirmiş olması şartıyla havaalanlarında Ek-1’de belirtilen yardım hakkının nasıl verileceği ayrıntılı olarak açıklanmış, dava konusu edilen kısımlarda, hava taşıma işletmelerinin vereceği hizmet karşılığında, ek ücret, rapor istenemeyeceği, kayıp veya hasarlı tekerlekli sandalyeler, hareket etme yeteneği sağlayan diğer ekipmanlar ve bunlara ilişkin yardımcı tertibatların kaybolması veya hasar görmesi halinde yolcunun zararının, kendilerinden kaynaklanması kaydı ile hizmet veren kuruluş tarafından tazmin edileceği belirtilmiş; Talimatta belirtilen kurallara uymadığı tespit edilen kurum ve kuruluşlara uygulanacak yaptırımlar belirlenmiştir.
Talimatın, dava konusu, “hava taşıma işletmeleri tarafından yapılacak yardım” başlıklı 11. maddesinde yer alan: “hava taşıma işletmesi bu talimatın Ek-1 inde belirlenen yardımları ve diğer düzenlemeleri havaalanından hareket eden havaalanına varan veya havaalanından transit geçen engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin özel ihtiyaçlarına uygun şekilde ve ek ücret, rapor belge vs. talep etmeksizin sağlar” düzenlemesi, dayanak AB Tüzüğü’nün “havayolu şirketleri tarafından yardım” başlığı altındaki 10 maddesinde düzenlenen “bir hava taşıyıcısı sözkonusu kişinin aşağıdaki koşulları yerine getirmesi kaydı ile ek bir ücret ödemeden bu yönetmeliğin uygulandığı bir havaalanından hareket eden giden veya transit geçiş yapan engelli bir kişiye Ek-II de belirtilen yardımı sağlayacaktır.” düzenlemesi ile birlikte değerlendirildiğinde; Talimatta atıf yapılan, yapılacak yardımlar ve diğer düzenlemelerin Ek-I düzenlendiği, AB tüzüğünde, havaalanlarının yönetim organlarının sorumluluğu altındaki yardım başlığı ile Ek-I, havayolu şirketleri tarafından yardım başlığıyla Ek-II düzenlemesi olduğu, düzenlemelerin içeriği incelendiğinde Talimatta düzenlenen Ek-I’ in, AB tüzüğünde düzenlenen Ek-I ve Ek-II’yi içerir şekilde olduğu, seyahat öncesi engelli yolcunun bildirimde bulunması önşartının talimatla da getirildiği, Ek-I, Ek-II ayrımı yapılmayarak tüm sorumluluğun hava yoluna ait olacağına ilişkin düzenleme yapıldığı iddia edilmişse de, her sene havaalanları ve terminal işletmelerinin yayınladıkları tarifeler ile hizmet bedeli belirledikleri ve bu bedelin havayolundan tahsil edildiği, havaalanlarının bedel karşılığı bu hizmetleri sundukları davacı tarafından belirtilmekle, havaalanlarının bu hizmetleri hava yolu işletmeleri adına yaptıkları dolayısıyla asli sorumluluğun havayolu şirketlerinde olduğu, AB Tüzüğü’nün, havalimanlarında yardım sorumluluğuna ilişkin 8.maddesindeki, havaalanı yönetiminin havaalanı kullanıcıları ile işbirliği içinde Ek-I de belirtilen yardımı sağlamak için sözleşme yapabileceği, yardımı finanse etmek amacıyla havaalanı kullanıcılarından belirli bir ücret talep edebileceğine yönelik düzenlemeyle uyumlu olduğu, Talimatın, “terminalde fiziksel şartların düzenlenmesi” başlıklı 8. maddesinde, yer alan “(1) Havaalanı işletmecisi ve/veya terminal işletmecisi;
a) Havaalanı koşullarını da dikkate alarak engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin havaalanına varışlarında yardım talep edebilecekleri en az bir yardım isteme noktası oluşturur.
b) Yardım isteme noktalarını ve danışma birimlerini açık ve anlaşılabilir bir şekilde gösteren ve terminal kolaylıklarına ilişkin temel bilgileri içeren yönlendirme levhalarını uygun yerlere yerleştirir.
c) Engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin check-in işlemlerinde kolaylık sağlamak amacıyla yer hizmeti kuruluşları için en az bir tane TSE standartlarında engelli check-in kontuarı sağlar.
ç) Terminal binası içerisinde kullanıma açık tuvalet, restoran, mağaza, iletişim ekipmanı ve kontuar gibi tüm kolaylıkları; engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı yolcuların rahat ulaşabilecekleri şekilde sağlar.
d) Engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin kullanımı için terminalde TSE standartlarına uygun ıslak hacimli alanlar tesis eder.
e) Terminalde bulunan asansör veya yürüyen merdivenleri engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin rahat ulaşımını sağlayacak şekilde TSE standartlarına göre düzenler.
f) TSE standartlarına uygun hissedilebilir yüzey uygulamaları yapar.
g) Terminallerdeki koltuk kapasitesinin %5’inden az olmamak kaydı ile engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler için oturma koltuklarının oluşturur.
ğ) Terminallerdeki otomatik cam kapılar ile dış ve iç cephelerdeki tehlike yaratabilecek camlı yüzeyleri TSE standartlarında belirgin hale getirir.
h) Dış hat trafiğine açık havaalanlarında, engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler için erişilebilir bir pasaport kabini belirler ve bu yolculara öncelik verilmesini sağlar.
“kuralında görüldüğü üzere havaalanlarının sorumluluklarına ilişkin düzenlemelerin de yer aldığı; yine engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı hava yolcularının AB standartlarında haklarını kullanmaları ve yardım almalarının sağlanması için hazırlanan Talimatta, rapor belge istenmemesinin amaca uygun olduğu, kaldı ki engelliden rapor, belge isteneceğine dair AB Tüzüğünde bir düzenleme bulunmadığı, Talimattaki düzenlemenin dayanak AB Tüzüğüne, Kanun’a ve hukuka uygun olduğu anlaşılmaktadır.
(SHT-ENGELSİZ) Talimatının, dava konusu, “kayıp ve hasarlı tekerlekli sandalyeler, hareket etme yeteneği sağlayan diğer ekipmanlar ve bunlara ilişkin yardımcı tertibatlar için tazminat” başlıklı 14’üncü maddesindeki, “tekerlekli sandalyeler, hareket etme yeteneği sağlayan diğer ekipmanlar ve bunlara ilişkin yardımcı tertibatların havaalanında işlem görürken veya uçakta taşınırken kaybolması veya hasar görmesi halinde yolcunun zararı, kendilerinden kaynaklanması kaydıyla kayıp veya hasarın gerçekleştiği aşamadan sorumlu hizmet veren kuruluş tarafından karşılanır.”düzenlemesi, dayanak AB Tüzüğü’nün 12. maddesindeki, “tekerlekli sandalyeler veya diğer hareket kabiliyeti veya yardımcı cihazlar havaalanında veya uçakta taşınırken kaybolur veya hasar gördüğünde ekipmanın ait olduğu yolcu uluslararası, topluluk ve ulusal yasaların kurallarına uygun olarak telafi edilir ” düzenlemesi ile birlikte değerlendirildiğinde; davacının ” uluslararası ve ulusal yasa kurallarına uygun olarak” ifadesinin, talimatta yer almamasının sorumluluğu genişleteceğine ilişkin iddiasına itibar edilemeyeceği, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 106. maddesinde, “havayolu ile yurt içinde yapılacak taşımalarda bu kanunda hüküm bulunmadıkça, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmaların hükümleri ve bu anlaşmalarda hüküm bulunmadığı hallerde Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanır” düzenlemesi gereği ulusal ve uluslararası anlaşma hükümlerinin uygulanacağı açık olup, bu itibarla düzenlemede Kanun’a ve hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
(SHT-ENGELSİZ) Talimatının, dava konusu, 17. maddesinde bulunan “bu talimat kapsamına giren işletmeler Genel Müdürlük tarafından denetlenir. Bu talimatta belirtilen kurallara uymadığı tespit edilen kurum ve kuruluşlara 2920 sayılı Kanunun 143 üncü maddesine ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Tarafından Verilecek İdari Para Cezaları Hakkında Yönetmeliğe göre işlem yapılır” düzenlemesinde; Talimatta belirtilen kurallara uymayan kurum kuruluşlara 2920 sayılı Kanun’un 143. maddesine ve bu madde dayanak alınarak hazırlanan İdari Para Cezaları Hakkında Yönetmeliğe göre işlem yapılacağının belirtildiği, mükerrer cezalandırmanın amaçlanmadığı, kanunun uygulanmasını göstermek üzere düzenlenen Yönetmeliğe atıf yapılmasının mükerrer cezalandırma niteliğinde olmadığı, düzenlemede Kanun’a ve hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
24/11/2015 tarihinde yayımlanan, dava konusu, Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolcuları Talimatı (SHT-ENGELSİZ) ile ulaşım hizmetinden yararlanan engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı olan hava yolcularının, erişim, ayrımcılığa maruz kalma, uçuşa yetişememe, rahat ve güvenli bir şekilde hava taşıtına binememe gibi sorunlarla karşılaşmaması, ortaya çıkan zorluklar, şikayet ve mağduriyetlerin asgari düzeye indirilmesi, havayolu ile seyahat eden engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı yolcuların AB standartlarında sahip olduğu haklar ve bu hakların geçerli olduğu durumlar ile bu şekildeki yolcuların ayrımcılığa karşı korunmasına yönelik olarak kural ve esasların belirlenmesinin ve düzenlenmesinin amaçlandığı anlaşılmıştır.
Bu durumda, havayolu ile seyahat eden engelli ve hareket kısıtlılığı bulunan yolcuların AB standartlarında sahip oldukları hakları kullanmaları, yardım almalarının sağlanması, ayrımcılığa karşı korunmaları, güvenli ve huzurlu havayolu ulaşımı sağlamaları amacıyla, Avrupa Konseyinin 05/07/2006 tarih ve (AT) 1107/2006 sayılı Tüzüğü ve Türk Ticaret Kanunu’nda yer verilen yolcu haklarına ilişkin hükümlere uygun olarak uygulamaya konulan dava konusu Talimatta yer alan düzenlemelerde, dayanak kanunlara ve kamu düzenine aykırılık görülmemiştir.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen … TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 17/09/2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.