Danıştay 10. Daire Başkanlığı         2015/4576 E.  ,  2020/3666 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2015/4576
Karar No : 2020/3666

DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- İçişleri Bakanlığı / ANKARA
VEKİLİ : 1. Huk. Müş. Yrd. …
2- Dışişleri Bakanlığı / ANKARA
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …
3- Hazine ve Maliye Bakanlığı / ANKARA
4- … Valiliği

DAVANIN KONUSU :
Emekli polis memuru olan davacının, daha önce almış olduğu hususi damgalı pasaportunun yenilenmesi talebiyle yaptığı başvurunun “lise veya dengi okul mezunu olduğunu belgeleyen diploma ibraz edemediği” gerekçesiyle reddine ilişkin 30/07/2015 tarih ve 331 sayılı … Valiliği işlemi ile bu işlemin dayanağı olan 14/08/2014 tarih ve 29088 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Pasaport Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 7. maddesinin 2. fıkrasının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Davacı vekili tarafından, müvekkilinin yeşil pasaport sahibi emekli polis memuru olduğu, pasaportunu yenilemek amacıyla başvuruda bulunulduğunda davaya konu Yönetmelik hükmü ile hususi damgalı pasaport alacaklarda en az lise ve dengi okul mezunu olma şartı aranacağı düzenlemesi uyarınca başvurunun reddedildiği belirtilerek, söz konusu düzenlemenin kazanılmış haklar ilkesine aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

DAVALILARIN SAVUNMALARI :
Davalı İçişleri Bakanlığı tarafından, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 36. maddesinde, devlet memurlarının öğrenim durumlarına göre giriş ve yükselebilecekleri en son derece ve kademeleri eğitim şartına bağlayan tabloda ortaokulu bitirenlerin mesleğe girişlerinde derecelerinin 14, kademelerinin ise 2 olduğu ve yükselebilecekleri son derece ve kademenin ise 5 olduğu gözetildiğinde; davacının emekli olduğu kadronun koşullarını sağlamadığı halde intibak ve ilave derece verilmesi gibi uygulamalar sonucunda belirtilen kadroda görev yapma hakkı kazandığı, 1.,2. ve 3. dereceli kadrolara asaleten atanmasının yasa gereği söz konusu olmadığı, bu sebeple hususi damgalı pasaportlara yönelik düzenleme getiren 5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun 14/A maddesinden faydalanacak kişiler hakkında öncelikle davaya konu Yönetmelik hükmünün uygulanmasının şart olduğu, Yönetmelik hükmündeki şartı sağlayamayan davacıya hususi damgalı pasaport verilmesinin mümkün olmadığı belirtilerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Davalı Dışişleri Bakanlığı tarafından, usule ilişkin olarak, Bakanlıkları tarafından davaya konu Yönetmelik hükmüne ilişkin herhangi bir görüş bildirilmediği gibi söz konusu hükmün Bakanlıklarının görev ve yetki alanına girmediği belirtilerek hasım mevkiine alınmalarının usul ve Kanun’a aykırı olduğu; esasa ilişkin olarak ise, iptale konu Yönetmelik hükmünün 5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun 14/A maddesine aykırılık taşımadığı belirtilerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Davalı … Valiliği tarafından, davacının çalıştığı dönemde hususi damgalı pasaport almaya hak kazandığı ancak 14/08/2014 tarihinde yürürlüğe giren dava konusu Yönetmelik ile en az lise veya dengi okul mezunu olma şartı getirildiği, davacının da lise mezunu olmadığı değerlendirildiğinde dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı savunulmaktadır.
Davalı Maliye Bakanlığı tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Dava konusu düzenlemenin ve bu düzenlemeye dayanılarak tesis edilen bireysel işlemin iptali gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava, emekli polis memuru olan davacının, daha önce almış olduğu hususi damgalı pasaportun yenilenmesi talebiyle yaptığı başvurusunun “lise veya dengi okul mezunu olduğunu belgeleyen diploma ibraz edemediği” gerekçesiyle reddine ilişkin 30.7.2015 tarih ve 331 sayılı işlem ile bu işlemin dayanağı olan 14.8.2014 tarih ve 29088 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Pasaport Kanunu’nun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 7. maddesinin 2. fıkrasının iptali istemiyle açılmıştır.
5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun Ek 2. maddesine dayanılarak hazırlanan Pasaport Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 7. maddesinin 2. fıkrasında, “Hususi pasaport alacaklarda en az lise veya dengi okul mezunu olma şartı aranır.” kuralı getirilmiştir.
5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun 14/A maddesinde, ”Hususi damgalı pasaportlar; Türkiye Büyük Millet Meclisi eski üyeleri, eski bakanlar ile birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan veya bu kadrolar karşılık gösterilmek veya T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri bu derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri ile birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına; diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman verilir. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Kurulu üyeleri için, T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilme ve emekli keseneklerinin bu derecelerden kesilmesi şartı aranmaz. Bunlardan emeklilik veya çekilme sebepleri ile vazifelerinden ayrılmış olanlara da bu nevi pasaport verilir .” hükmüne yer verilmiştir.
Anılan Kanun’un, Ek 4. maddesinde ise, ”Devlet memuru olarak birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunup da Hususi Damgalı Pasaport almaya hakkı olan Devlet memurları ile subay ve astsubayların taşıdıkları unvan ve/veya rütbeleri taşımakla beraber birinci, ikinci ve üçüncü derece kadroları almadan emekli olan veya ayrılanlardan Devlet memuriyetindeki hizmet süreleri, taşıdığı unvan ve/veya rütbeleri itibariyle bugün Hususi Damgalı Pasaport almaya hak kazananlar emsal alınmak suretiyle bunlara da Hususi Pasaport verilir.” kuralı yer almıştır.
Aktarılan Kanun hükmüne göre, T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri birinci, ikinci ve üçüncü derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan Devlet memurları ve diğer kamu görevlilerine hususi damgalı pasaport verilmesi mümkün olup; hizmet akdiyle İş Kanununa göre çalışanlar, 5682 sayılı Kanun’un belirtilen hükmünden yararlanamamaktadır.
Devletin belirli kademelerinde görev yapan, bu görevlerden istifa veya emeklilik nedeniyle ayrılan kamu görevlilerine, yurt dışına çıkışlarında saygınlık kazandırmak, vize ve benzeri kolaylıklardan yararlandırmak amacıyla hususi damgalı pasaport düzenlenmesini öngören yukarıda metni yazılı yasa hükümleri, birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunmayı veya Emekli Sandığı iştirakçiliği yoluyla anılan kadro dereceleriyle ilgilendirilmeyi şart koşmuş, hususi damgalı pasaport alacaklarda her hangi bir eğitim şartı öngörmediği gibi belirli bir düzeydeki okuldan mezun olmayanların bu haktan yararlanamayacağı yönünde bir düzenlemeye de yer vermemiştir.
Öte yandan, Kanun’un Ek 4. maddesinde de, kadrosuzluk nedeniyle ilk üç derece kadrolarına yükselemeden emekli olan veya ayrılan Devlet memurlarına, hizmet süreleri ve görev ünvanları itibarıyla tespit edilecek görevdeki emsallerinin ilk üç derece kadrolarda bulunmaları halinde hususi damgalı pasaport verilebileceği hükme bağlanmış ancak, eğitime ilişkin bir zorunluluk getirilmemiştir.
5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun Ek 2. maddesiyle, Kanun’un uygulanması, pasaportların şekil ve muhtevalarının tespiti ile pasaport ve pasaport yerine geçerli belgelerin düzenlenmesine ait esasların yönetmelikle belirlenmesinde idareye yetki verildiği açıktır. Ancak Kanunda sayılan sınırlamaların ötesine geçerek, kanunda olmayan yeni şartların ve sınırlamaların idari bir düzenlemeyle getirilmesine hukuki olanak bulunmamaktadır.
Bu durumda, hususi damgalı pasaport alacaklarda aranan şartların düzenlendiği ve dava konusu Yönetmeliğe dayanak alınan Kanun maddelerinde, hususi damgalı pasaport alacaklarda en az lise veya dengi okul mezunu olma şartına yer verilmediği, buna rağmen Yönetmelikle lise veya dengi okul mezunu olma şartı getirildiği; bu haliyle, kanunda yer verilmemesine rağmen hususi damgalı pasaport alacaklarda aranan şartların yönetmelikle genişletildiği görüldüğünden, iptali istenen hükümde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Bu itibarla, hususi damgalı pasaport alacaklarda aranan şartları genişletici mahiyette düzenlemeler içeren iptale konu Yönetmelik hükmünde ve davacının hususi damgalı pasaportunun yenilenmesi istemiyle yaptığı başvurusunun söz konusu Yönetmelik hükmüne dayanılarak reddinde hukuka uyarlık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu Yönetmelik hükmünün ve işlemin iptali gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Dava; emekli polis memuru olan davacının, daha önce almış olduğu hususi damgalı pasaportunun yenilenmesi talebiyle yaptığı başvurunun “lise veya dengi okul mezunu olduğunu belgeleyen diploma ibraz edemediği” gerekçesiyle reddine ilişkin 30/07/2015 tarih ve 331 sayılı … Valiliği işlemi ile bu işlemin dayanağı olan 14/08/2014 tarih ve 29088 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Pasaport Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 7. maddesinin 2. fıkrasının iptali istemiyle açılmıştır.
İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Davalı Dışişleri Bakanlığı tarafından, hasım mevkiine alınmalarının usul ve Kanun’a aykırı olduğu ileri sürülmüş olmakla birlikte, davaya konu Yönetmeliğin “Yürütme” başlıklı 23. maddesinde, “(1) Bu Yönetmelik hükümleri Dışişleri, İçişleri ve Maliye Bakanlarınca yürütülür.” düzenlemesi yer aldığından anılan iddia yerinde görülmemiştir.
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun Ek 2. maddesine dayanılarak hazırlanan Pasaport Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 7. maddesinin 2. fıkrasında, “Hususi pasaport alacaklarda en az lise veya dengi okul mezunu olma şartı aranır.” kuralı getirilmiştir.
Dava tarihindeki haliyle 5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun 14/A maddesinde, ”Hususi damgalı pasaportlar; Türkiye Büyük Millet Meclisi eski üyeleri, eski bakanlar ile birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan veya bu kadrolar karşılık gösterilmek veya T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri bu derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri ile birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanlarına; diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman verilir. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Kurulu üyeleri için, T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilme ve emekli keseneklerinin bu derecelerden kesilmesi şartı aranmaz. Bunlardan emeklilik veya çekilme sebepleri ile vazifelerinden ayrılmış olanlara da bu nevi pasaport verilir …” hükmüne yer verilmiştir.
Anılan Kanun’un, Ek 4. maddesinde ise, ”Devlet memuru olarak birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunup da Hususi Damgalı Pasaport almaya hakkı olan Devlet memurları ile subay ve astsubayların taşıdıkları unvan ve/veya rütbeleri taşımakla beraber birinci, ikinci ve üçüncü derece kadroları almadan emekli olan veya ayrılanlardan Devlet memuriyetindeki hizmet süreleri, taşıdığı unvan ve/veya rütbeleri itibariyle bugün Hususi Damgalı Pasaport almaya hak kazananlar emsal alınmak suretiyle bunlara da Hususi Pasaport verilir.” kuralı getirilmiştir.
Aktarılan Kanun hükmüne göre, T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri birinci, ikinci ve üçüncü derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan Devlet memurları ve diğer kamu görevlilerine hususi damgalı pasaport verilmesi mümkün olup; hizmet akdiyle İş Kanununa göre çalışanlar, 5682 sayılı Kanun’un belirtilen hükmünden yararlanamamaktadır.
Dava Konusu Yönetmelik Hükmünün İncelenmesi:
Devletin belirli kademelerinde görev yapan, bu görevlerden istifa veya emeklilik nedeniyle ayrılan kamu görevlilerine, yurt dışına çıkışlarında saygınlık kazandırmak, vize ve benzeri kolaylıklardan yararlandırmak amacıyla hususi damgalı pasaport düzenlenmesini öngören yukarıda metni yazılı Kanun hükümleri, birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunmayı veya Emekli Sandığı iştirakçiliği yoluyla anılan kadro dereceleriyle ilgilendirilmeyi şart koşmuş, hususi damgalı pasaport alacaklarda her hangi bir eğitim şartı öngörmediği gibi belirli bir düzeydeki okuldan mezun olmayanların bu haktan yararlanamayacağı yönünde bir düzenlemeye de yer vermemiştir.
Bununla birlikte, Kanun’un Ek 4. maddesinde, kadrosuzluk nedeniyle ilk üç derece kadrolara yükselemeden emekli olan veya ayrılan Devlet memurlarına, hizmet süreleri ve görev ünvanları itibarıyla tespit edilecek görevdeki emsallerinin ilk üç derece kadrolarda bulunmaları halinde hususi damgalı pasaport verilebileceği hükme bağlanmış ancak, eğitime ilişkin bir zorunluluk getirilmemiştir.
Anılan Kanun’un Ek 2. maddesiyle, Kanun’un uygulanması, pasaportların şekil ve muhtevalarının tespiti ile pasaport ve pasaport yerine geçerli belgelerin düzenlenmesine ait esasların yönetmelikle belirlenmesinde idareye yetki verildiği açıktır. Ancak Kanun’da sayılan sınırlamaların ötesine geçerek, Kanun’da olmayan yeni şartların ve sınırlamaların idari bir düzenlemeyle getirilmesine hukuki olanak bulunmamaktadır.
Bu durumda, hususi damgalı pasaport alacaklarda aranan şartların ve öngörülen koşulların düzenlendiği ve dava konusu Yönetmeliğe dayanak alınan Kanun maddelerinde, hususi damgalı pasaport alacaklarda en az lise veya dengi okul mezunu olma şartına yer verilmediği, buna rağmen Yönetmelikle lise veya dengi okul mezunu olma şartı getirildiği; bu haliyle, Kanun’da yer verilmemesine rağmen hususi damgalı pasaport alacaklarda aranan şartların Yönetmelikle genişletildiği görülmektedir.
Bu itibarla, hususi damgalı pasaport alacaklarda Kanun’da aranan şartları genişletici mahiyette düzenlemeler içeren Yönetmelik hükmünde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Dava Konusu Bireysel işlem Yönünden Yapılan İnceleme:
Pasaport Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 7. maddesinin 2. fıkrası hukuka uygun bulunmadığından, bu hükme dayanılarak davacının başvurusunun reddi yolunda tesis edilen davaya konu 30/07/2015 tarih ve 331 sayılı … Valiliği işleminde de hukuka uygunluk görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 14/08/2014 tarih ve 29088 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Pasaport Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin davaya konu 7. maddesinin 2. fıkrasının İPTALİNE,
2. Davacının başvurusunun reddine ilişkin 30/07/2015 tarih ve 331 sayılı Antalya Valiliği işleminin İPTALİNE,
3. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekâlet ücretinin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 12/10/2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.