Danıştay 10. Daire Başkanlığı         2015/1023 E.  ,  2020/5139 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2015/1023
Karar No : 2020/5139

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : …Genel Müdürlüğü / …
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

İSTEMİN_KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Özbekistan vatandaşı olan davacı tarafından sınırdışı edilmesine ilişkin işleme yapmış olduğu itirazın zımnen reddine ilişkin davalı idare işleminin iptali istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; davacının kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından tehdit oluşturan kişilerden olduğu görüldüğünden dava konusu işlemde hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle dava reddedilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI :Davacı vekili tarafından, davanın açıldığı tarihte 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun yürürlükte olmadığı, bu sebeple bakılan davanın temyiz yolunun açık olduğu, ayrıca davanın ilk açıldığı … İdare Mahkemesince görülmesi gerekirken bu hususa riayet edilmemesinin doğal hakim ilkesine aykırı olduğu, öte yandan müvekkilinin yapmış olduğu evliliğin gerçek bir evlilik olduğu, müvekkilinin Türkiye’de hiçbir suça karışmadığı belirtilerek dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI :Davalı idare tarafından, davacı hakkında formalite evlilik dolayısıyla değil uyuşturucu madde ticareti yapmaktan sınır dışı işlemi tesis edildiği belirtilerek, dava konusu işlemde mevzuata aykırı bir husus bulunmadığı ileri sürülerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ :…
DÜŞÜNCESİ :Temyiz isteminin kabulü ile İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :

MADDİ OLAY :
Özbekistan vatandaşı olan davacı tarafından hakkında tesis edilen sınır dışı işlemine karşı yapılan itirazın zımnen reddine ilişkin davalı idare işleminin iptali istemiyle … tarihinde bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa’nın 36. maddesinde, “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir…” hükmü; 37. maddesinde ise, “Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz…”hükmü yer almaktadır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesinin 1. fıkrasında da, “Herkes davasının, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık olarak ve makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir…” kuralı bulunmaktadır.
Mülga 5683 sayılı Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun’un,”Muzır şahıslar” başlıklı 19. maddesinde ise, İçişleri Bakanlığınca memlekette kalması umumi güvenliğe, siyasi ve idari icaplara aykırı sayılan yabancıların verilecek muayyen müddet zarfında Türkiye’den çıkmağa davet olunacağı, bu müddetin sonunda Türkiye’yi terketmiyenlerin sınır dışı edilebileceği kurala bağlanmıştır.
Temyize konu kararın verildiği tarihte yürürlükte olan haliyle 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun “Sınır dışı etme kararı” başlıklı 53. maddesinde, “(1) Sınır dışı etme kararı, Genel Müdürlüğün talimatı üzerine veya resen valiliklerce alınır.
(2) Karar, gerekçeleriyle birlikte hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancı, bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kendisi veya yasal temsilcisi, kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir.
(3) Yabancı veya yasal temsilcisi ya da avukatı, sınır dışı etme kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren on beş gün içinde idare mahkemesine başvurabilir. Mahkemeye başvuran kişi, sınır dışı etme kararını veren makama da başvurusunu bildirir. Mahkemeye yapılan başvurular on beş gün içinde sonuçlandırılır. Mahkemenin bu konuda vermiş olduğu karar kesindir. Yabancının rızası saklı kalmak kaydıyla, dava açma süresi içinde veya yargı yoluna başvurulması hâlinde yargılama sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilmez.” hükmü; “Yürürlük” başlıklı 125. maddesinde,”(1) Bu Kanunun; a) 122 nci maddesi, 123 üncü maddesinin birinci, ikinci, beşinci ve yedinci fıkraları ile 124 üncü maddesi hariç olmak üzere Beşinci Kısmı yayımı tarihinde, b) Diğer hükümleri yayımı tarihinden bir yıl sonra, yürürlüğe girer. ” hükmü yer almaktadır.
Ayrıca dava tarihi itibariyle anılan Kanun’un 101. maddesinde, “Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin olarak idari yargıya başvurulması hâlinde, bir yerde birden fazla idare mahkemesinin bulunması hâlinde bu davaların hangi idare mahkemesinde görüleceği Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından belirlenir” kuralına yer verilmiş, bu hüküm doğrultusunda tesis edildiği anlaşılan …Kurulu … Dairesi’nin … tarih ve … sayılı kararında, 6458 sayılı Kanun’un uygulanmasına ilişkin olarak, bir yerde birden fazla idare mahkemesinin bulunması durumunda bu davaların (1) nolu idare mahkemesinde görüleceği ifade edilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
11/04/2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 6458 sayılı Kanun’un yürürlük maddesi incelendiğinde; Kanun’un 122. maddesi, 123. maddesinin birinci, ikinci, beşinci ve yedinci fıkraları ile 124. maddesi hariç olmak üzere Beşinci Kısmının yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği, diğer hükümlerinin ise yayımı tarihinden bir yıl sonra (11/04/2014) yürürlüğe gireceğinin düzenlendiği, uyuşmazlık konusu sınır dışı etme işlemine yönelik düzenlemelerin ise Kanun’un 2. Kısmında yer aldığı, dolayısıyla sınır dışı etmeye yönelik düzenlemelerin 11/04/2014 tarihinde yürürlüğe girdiği dikkate alındığında; uyuşmazlık konusu olayda davacı tarafından sınır dışı edilmesine ilişkin işleme karşı yapılan itirazın zımmen reddi üzerine 28/03/2014 tarihinde bakılan davanın açıldığı, dolayısıyla başvuru ve dava tarihi itibariyle 6458 sayılı Kanun’un yürürlükte olmadığı anlaşıldığından, uyuşmazlık konusu olayın çözümünde 5683 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.
Bu haliyle dava konusu uyuşmazlığın 5683 sayılı Kanun’dan doğduğu ve anılan Kanun’da, 6458 sayılı Kanun’da yer alan, sınır dışı işlemlerine karşı açılan davalarda mahkemelerce verilen kararların kesin olduğuna yönelik bir düzenlemeye yer verilmediği dikkate alındığında; İdare Mahkemesi kararının temyizen incelenmesine hukuken bir engel bulunmadığı açıktır.
Diğer taraftan, Anayasa’nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devleti, insan haklarına dayanan, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, eylem ve işlemleri hukuka uygun olan, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasa’ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan, Anayasa ve kanunlarla kendini bağlı sayan, yargı denetimine açık olan devlettir.
Anayasanın 37. maddesinde düzenlenmiş olan doğal hâkim güvencesi, Anayasa’nın 36. maddesinde ifade edilen adil yargılanma hakkının en önemli öğesi olan “kanuni, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme önünde yargılanma” hakkının temelini oluşturmaktadır.
Dosya içerisinde yer alan bilgi ve belgeler incelendiğinde; davaya konu işlemin iptali istemiyle açılan davanın … İdare Mahkemesinin E:… sayılı esasına kaydedildiği, sonrasında anılan Mahkemenin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla, … Kurulu … Dairesi’nin … tarih ve … sayılı kararı uyarınca 6458 sayılı Kanun’un uygulanmasına ilişkin olarak açıldığı anlaşılan davaya ilişkin dosyanın esas kaydının kapatılmasına ve dosyanın … İdare Mahkemesi’ne tevzi edilmek üzere tevzi bürosuna gönderilmesine karar verilmesi üzerine dosyanın … İdare Mahkemesine tevzi edildiği, bunun ardından söz konusu Mahkemece uyuşmazlığın esası incelenerek temyize konu kararın verildiği anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlıkta; davacının sınır dışı edilmesine ilişkin işlemin 5683 sayılı Kanun kapsamında tesis edildiği ve anılan işleme yapılan itirazın 6458 sayılı Kanun’un ilgili hükümleri yürürlüğe girmesinden önce başvuruya cevap verilmemek suretiyle zımnen reddedildiği hususu dikkate alındığında; bakılan davada, davanın görümüne ilişkin … Kurulu …Dairesi’nin … tarih ve … sayılı kararının uygulanamayacağı anlaşılmaktadır.
Bu bağlamda, davanın, ilk açıldığı Mahkeme olan … İdare Mahkemesince görülmesi gerekirken kanuni hakim ilkesine aykırı olarak … İdare Mahkemesince görülerek çözümlenmesine yönelik temyize konu kararda usul kurallarına uygunluk bulunmamıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın reddine ilişkin temyize konu … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. … İdare Mahkemesine gönderilmek üzere dosyanın … İdare Mahkemesine gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun’un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin birinci fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren onbeş gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 19/11/2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.