Danıştay Kararı 10. Daire 2001/4688 E. 2003/4168 K. 28.10.2003 T.

10. Daire         2001/4688 E.  ,  2003/4168 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2001/4688
Karar No : 2003/4168

Davacı : …
Vekili : …
Davalı : Kültür Bakanlığı – ANKARA
İstemin Özeti : Kültür Bakanlığı tarafından 15.9.2001 tarih ve 24524 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Fikir ve Sanat Eserlerinin Radyo ve Televizyon Yayınlarında Kullanımına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliğin radyo ve TV yayın kuruluşlarının önceden izin almaksızın müzik eserlerini kullanma imkanı veren düzenlemeyle eser hakkı sahibinin izin verme hakkının ve hak arama imkanının ortadan kaldırıldığı, düzenlemenin başta Anayasa olmak üzere bu alandaki uluslararası sözleşmelere ve dayanağı 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na aykırı bulunduğu, 5846 sayılı Yasa’nın 48. ve 52.maddelere uygun yazılı izin alınmadan, müzik eseri sahiplerinin sadece Bakanlığın tespit edeceği bir bedel alımına zorlanmasının eser sahibini değil kullanıcılara yarar sağlayacağı, dolayısıyla kamu yararından da söz edilemeyeceği savlarıyla iptali istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Dava konusu düzenlemenin davacı Birliğin üyelerinin meşru, güncel ve hukuki menfaatlerini en etkin ve uluslararası uygulamalara paralel şekilde korumak amacıyla hazırlanarak yürürlüğe girdiği, düzenlemenin Anayasa’ya ve bu alanındaki uluslararası sözleşmelere aykırı bir yönünün bulunmadığı, 5846 sayılı Kanun’un 25, 43 ve 80.maddelerinin lafzı ve ruhu ile birlikte bir bütün olarak değerlendirildiğinde, bu üç maddenin otomatik izin ve zorunlu ödemeye ilişkin sistemin Kanun içerisinde zaten yer aldığı, düzenlemenin eser hakkı sahiplerinin ve kullanıcı konumundaki yayın kuruluşlarının haklarını korur mahiyette adil ve dengeleyici niteliğinin bulunması nedeniyle, kamu yararına aykırı bir yönünün bulunmadığı ileri sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmuştur.
D.Tetkik Hakimi : …
Düşüncesi : Dava, Kültür Bakanlığı tarafından 15.9.2001 tarih ve 24524 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Fikir ve Sanat Eserlerinin Radyo ve Televizyon Yayınlarında Kullanımına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliğin iptali istemiyle açılmıştır.
5846 sayılı Yasanın 43, 25 ve 80 inci maddelerinde, fikir ve sanat eserlerinin, bu arada bunlardan müzik eseri gibi sık kullanılanlarının eser ve Komşu hak sahiplerinden izin alınmaksızın kullanılabileceği yönünde ayrık bir düzenlemeye yer verilmediğinden, Yönetmeliğin 6 ncı ve 7 nci maddelerinin sondan bir evvelki fıkralarındaki müzik eserleri gibi sık kullanılan eserler için radyo ve televizyon kuruluşlarının bu eserleri izin almaksızın yayınlarında kullanmaya devam edebilecekleri yönündeki düzenleme anılan Yasaya açıkca aykırı bulunmaktadır.
Bu itibarla, maddenin devamındaki, sözleşmenin imzalanmasından sonra ya da anlaşmazlıkların çözümlenmesine yönelik 7 nci maddedeki prosedürün sonuçlanmasıyla tespit edilen ödemelerin sözleşme görüşmelerine başlatıldığı yılın 1 Ocak tarihinden geçerli olacak şekilde ve yasal faiziyle birlikte yapılabileceği yönündeki düzenleme de bu hukuka aykırılığı ortadan kaldırmamaktadır.
Diğer yandan, Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin son fıkrasında belirtildiği üzere, sözleşme görüşmeleri sonucunda taraflarca bir anlaşma sağlanamaması halinde, Yönetmeliğin 7 nci maddesindeki prosedüre bir başvuruyla geçileceği öngörülmektedir. Bu şekilde 7 nci maddedeki prosedür olan Hak İdareleri Uzlaştırma Kurulu devreye girip öncelikle tarafları bir araya getirmeye ve temsilciler heyetini oluşturmaya çalışacak, temsilciler heyetinin anlaşamaması halinde hakem prosedürü işletilerek, hakem komisyonunun oy çokluğuyla kabul edeceği rapor, anlaşmazlıkların çözümünde, anlaşmazlık konusu eserlerin veya fonogramların kullanımları sırasında uyulması gereken usul ve esaslara ilişkin ölçütlerin belirlenmesinde esas alınacaktır.
Bu itibarla, eser ve komşu hak sahipleri ile bunların bağlı oldukları meslek birliklerinin iradesini ortadan kaldıran, bu bağlamda eser sahipleri ile yapımcı kuruluşları zorunlu olarak anlaştıran bir prosedüre geçişi öngören Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin son fıkrası ve 7 nci maddesi ile uygulamaya ilişkin ortak işlemler ile yönetmeliğe aykırılık halinde uygulanacak hükümleri düzenleyen 8 inci maddesinde yukarıda aktarılan yasa hükümlerine uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin son iki fıkrası ile 7 inci ve 8 inci maddelerinin tamamının iptali, Yönetmeliğin diğer maddeleri yönünden ise davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı : …
Düşüncesi : Dava, Kültür Bakanlığı tarafından 15.9.2001 tarihli Resmi Gazete’de neşredilen Fikir ve Sanat Eserlerinin Radyo ve Televizyon Yayınlarında Kullanımına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliğin iptali talebiyle açılmıştır.
Dava konusu Yönetmelik, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun değişik 43 üncü 25 inci ve 80 inci maddelerine istinaden hazırlanmış olup bu Kanun’un 1.b. maddesinde, eser; sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini; eser sahibi ise eseri meydana getiren gerçek kişiyi ifade ettiği belirtilmiş, 3 üncü maddesinde, musiki eseri, her nevi sözlü ve sözsüz beste olarak tanımlanmıştır.
5846 sayılı Kanunun 43 üncü maddesinde, radyo ve televizyon kuruluşlarının yayınlarında yararlanacakları sahneye konmuş eserlerle ilgili olarak, eser sahiplerinden önce izin almak; radyo ve televizyon kuruluşları ile uydu ve kablolu yayın kuruluşları ve mevcut veya ileride bulunacak teknik imkanlardan yararlanarak yayın veya iletim yapan kuruluşların yayınlarında kullandıkları sahne eserleri dışında kalan fikir ve sanat eserleri için, eser sahipleri veya eser sahipleri ile bağlantılı hak sahipleri veya üye oldukları meslek birlikteri ile 52 nci maddeye uygun toplu bir sözleşme yaparak izin almak ve bu kullanımlara ilişkin ödemeleri eser veya bağlantılı hak sahiplerine veya üye oldukları meslek birliğine yapmak zorunda oldukları hükme bağlanmıştır.
5846 sayılı Kanunun 25 inci maddesinde de, bir eserin aslının veya çoğaltılmış müshalarının, radyo-televizyon, uydu ve tablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletişim de dahil olmak üzere işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanması veya yayınlanan eserlerin bu kuruluşların yayınlarından alınarak başka yayın kuruluşları tarafından yeniden yayınlanması suretiyle umuma iletilmesi hakkına münhasıran eser sahibine ait olduğu, eser sahibinin eserinin aslı ya da çoğaltılmış nüshalarının telli veya telsiz araçlarla satışı veya diğer biçimlerde umuma dağıtılmasına veya sunulmasına ve gerçek kişilerin seçtikleri yer ve zamanda eserine erişimini sağlamak suretiyle umuma iletilmesine izin vermek veya yasaklamak hakkına da sahip olduğu kurala bağlanmış; 80 inci maddesinin birinci fıkrasında ise, eser sahibinin manevi ve mali haklarına zarar vermemek kaydıyla ve eser sahibinin izniyle bir eseri özgün bir biçimde yorumlayan, tanıtan anlatan söyleyen çalan ve çeşitli biçimlerde icra eden sanatçıların bir icra ürünü olan veya sair sesleri ilk defa tespit eden fonogram yapımcılarının komşu haklarının bulunduğu belirtilerek “icracı sanatçıların” hakları ile bir icra ürünü olan veya sair sesleri ilk defa tespit eden “fonogram yapımcılarının” eser sahibinden ve icracı sanatçıdan mali hakları kullanma yetkisini devrettikten sonraki hakları sayılmıştır.
Dava konusu Yönetmeliğe hukuki dayanak teşkil eden 5846 sayılı Kanunun 43 üncü 25 inci ve 80 inci maddeleri birlikte değerlendirildiğinde; fikir ve sanat eserlerinin hiçbir ayrıma tabi tutulmaksızın, radyo ve televizyon yayınlarında kullanımında eser ve komşu hak sahiplerinden mutlak surette izin alınması esası getirildiği, bu bağlamda eser sahibine tanınan hakların komşu hak sahiplerine de aynen tanındığı anlaşılmaktadır.
Yönetmeliğin eserlerin kullanımına ilişkin usul ve esaslar ile sözleşmelerin yapılmasına ilişkin prosedürün belirlendiği 6 ıncı maddesinin 1 inci fıkrasında, yayın kuruluşları tarafından eserlerin veya fonogramların kullanılmasına ilişkin olarak topluca yapılacak sözleşmelerde, ilgili meslek birlikleri ve yayın kuruluşlarının aralarında kendilerini temsil edecek, sözleşme görüşmelerini yürütecek ve imzalayacak bir temsilci heyetini oluşturacakları, temsilci heyetinin oluşturulamaması halinde ise, ilgili meslek birlikleri veya hak salihlerinin münferiden 5846 sayılı Kanun’un 52 nci maddesinde öngörülen şekilde ve eynı Kanun’un değişik 25 ve 80 inci maddeleri kapsamında eserlerin kullanılmasına ilişkin sözleşmeler yapacakları, her iki durumda da sözleşme görüşmelerinin başlatılabilmesi için yayın kuruluşlarının ilgili alan meslek birliklerine başvuruda bulunacakları ve bu başvuruyu Bakanlığa bildirecekleri hükme bağlanmıştır. Maddenin devamında, sözleşmeler yapılırken ekonomik ve toplumsal şartlar ile teknolojik alandaki değişimlerin yanısıra sözleşmede dikkate alınacak hususlar sayılmış olup, ayrıca eser sahibine yapılacak ödemelerde, kullanılacak ölçütler ile paylaşım ve dağıtım esasları belirlendikten sonra sözleşme kapsamı dalilinde öngörülen şekilde ödemeleri yapan yayın kuruluşlarının sözleşme süresi içinde başka herhangi bir izin almalarına gerek kalmaksızın eserleri sözleşme şartlarına uygun olarak kullanabilecekleri kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmeliğin 1 inci 2 inci , 3 üncü, 4 üncü, ve 5 inci maddeleri ile 6 ıncı maddesinin hükümlerinde 5846 sayılı Kanuna aykırılık bulunmamaktadır.
Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin sondan bir evvelki fıkrasında müzik eseri gibi sık kullanılan eserlerin kullanımına ilişkin sözleşmeler söz konusu olduğunda, birinci fıkra hükümleri gereğince sözleşme yapmak amacıyla ilgili alan meslek birliklerine başvuruda bulunan ve bu başvuruyu Bakanlığa bildiren yayın kuruluşlarının fonogramları yayınlarında kullanmaya devam edebilecekleri belirtilerek, sözleşme imzaladıktan sonra, sözleşmeyle tespit edilen ödemelerin, bu süreçte fonogramları kullanmış olan yayın kuruluşları tarafından hak sahiplerine sözleşme görüşmelerinin başlatıldığı yılın 1 Ocak tarihinden geçerli olacak şekilde ve yasal faiziyle birlikte yapılacağı hükme bağlanmıştır.
Yönetmeliğin 7 nci maddesinin sondan bir evvelki fıkrasında, yine müzik eseri gibi sık kullanılan eserlerin kullanımına ilişkin sözleşmeler söz konusu olduğunda, 6 ncı maddenin birinci fıkrası hükümleri gereğince sözleşme yapmak amacıyla ilgili alan meslek birliklerine başvuruda bulunan ve bu başvuruyu Bakanlığa bildiren yayın kuruluşlarının eser veya fonogramları yayınlarında kullanmaya devam edebilecekleri, anlaşmazlıkların çözümlenmesine yönelik Yönetmeliğin 7 inci maddesindeki prosedürün sonuçlanmasıyla tespit edilen ödemelerin hak sahiplerine, bu süreçte eser veya fonogramları kullanmış olan yayın kuruluşları tarafından sözleşme görüşmelerinin başlatıldığı yılın 1 Ocak tarihinden geçerli olacak şekilde ve yasal faiziyle birlikte yapılacağı hükme bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin son fıkrasında da, 6 ncı maddede sözleşme görüşmeleriyle ilgili öngörülen prosedürün uygulanmasına rağmen gerekli müracaatları yapan yayın kuruluşları ile ilgili alan meslek birlikleri arasında sözleşme yapılamaması halinde anlaşmazlığın çözümlenmesi amacıyla Yönetmeliğin 7 nci maddesi hükümlerinin uygulanacağı; Yönetmeliğin 7 nci maddesinin birinci fıkrasında ise, anlaşmazlığın çözümlenmesine ilişkin prosedürün başlatılabilmesi için, anlaşmazlığın vuku bulduğu alandaki taraflardan birinin çoğunluğunu temsil eder nitelikte yazılı bir başvurunun Bakanlığa yapılmasının zorunlu olduğu hükmü konulmuştur.
Yönetmeliğin 7 nci maddesinin devamında, yapılan bu başvuru üzerine eser sahipleri veya eser sahiplerinin hakları ile bağlantılı hak sahipleri veya meslek birlikleri ile fikir ve sanat eserlerini kullanan yayın kuruluşları arasında bu kullanımlardan kaynaklanan ödemelerin veya diğer hususların tespit edilmesinde veya yapılmış sözleşmelerin ya da alınan kararların uygulanması konularında ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkların kamu yararı gözetilerek çözümlenmesine yönelik ilkeleri belirlemek üzere Bakanlık bünyesinde bir Hak İdareleri Uzlaştırma Kurul’u oluşturulacağı, Kurul’un Bakan başkanlığında yedi kişiden oluşacağı, Kurul’un öncelikle, Yönetmeliğin 6 ncı maddesi çerçevesinde tarafları temsil edecek heyetlerin oluşturulması ve karşılıklı görüşmelerin sağlanması hususunda girişimde bulunacağı, bu amaçla kurul tarafından taraflara yapılan bildirim tarihinden itibaren 5 gün içinde Temsilciler Heyeti, Kurul’un öngörürdüğü yerde toplanağı, Kurul gözetiminde toplanan Temsilciler Heyeti’nin 5 iş günü içinde uzlaşamaması halinde hakem prosedürünün başlatılacağı, Kurul’un Temsilciler Heyeti’nin uzlaşamadığı tarihten itibaren 15 iş günü içinde üç hakemden oluşan bir komisyonun oluşturulması sürecinin başlatılacağı, taraflardan her birinin 5 iş günü içerisinde kendi hakemini seçip yazılı olarak Kurul’a bildireceği, her iki hakemi seçildikleri tarihten itibaren en geç 5 iş günü içinde üçüncü tarafsız hakemi seçeceği, taraflardan herhangi birinin süresi içinde hakemi seçememesi ve Kurul’a bildirmemesi veya taraf hakemlerinin süresi içinde üçüncü tarafsız hakemin seçiminde anlaşamamaları veya komisyonunun çalışmaları sırasında hakemlerin komisyon çalışmalarına katılmamaları halinde, komisyonundaki eksikliklerin en geç üç gün içinde Kurul tarafından giderileceği, taraf hakemlerince üçüncü hakemin seçilmesi veya Kurul’ca tayin edilmesi halinde üçüncü tarafsız hakemin başkanlığındaki hakem komisyonunun ilk toplantısından itibaren en geç bir ay içinde raporlarını hazırlayacakları, anlaşmazlık konusu eserlerin veya fonogramların kullanımları sırasında uyulması gereken usul ve esaslara ilişkin ölçütlerin belirlenmesinde hakem komisyonunun oy çokluğu ile kabul edeceği raporun anlaşmazlıkların çözümünde esas alınacağı, alınan kararlar dahilinde öngörülen şekilde ödemeleri yapan yayın kuruluşlarının, kararların geçerli olduğu süre içinde başka herhangi bir izin almalarına gerek kalmaksızın eserleri kararlarda belirlenen şartlara uygun olarak kullanabilecekleri hükme bağlanmıştır.
Uygulamaya ilişkin ortak işlemler ile Yönetmeliğe aykırılık halinde uygulanacak hükümleri düzenleyen Yönetmeliğin 8 inci maddesinde Yönetmeliğin 6 ıncı ve 7 nci maddelerinde öngörülen prosedürün, Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce ortaya çıkan anlaşmazlıklar için de uygulanacağı hükme bağlanarak, bu maddelere aykırılık halindeki yaptırımlar belirlenmiştir.
5846 sayılı Kanunun 43 üncü, 25 inci ve 80 inci maddelerinde, fikir ve sanat eserlerinin, ve bunlardan müzik, eseri gibi sık kullanılanlarının eser ve komşu hak sahiplerinden izin alınmaksızın kullanılabileceği yönünde ayrı bir düzenlemeye yer verilmediğinden, Yönetmeliğin 6 ıncı ve 7 inci maddelerinin sondan bir evvelki fıkralarındaki, müzik eserleri gibi sık kullanılan eserler için radyo ve televizyon kuruluşlarının bu eserleri izin almaksızın yayınlarında kullanmaya devam edebilecekleri yönündeki düzenleme ile maddenin devamındaki, sözleşmenin imzalanmasından sonra veya anlaşmazlıkların çözümlenmesine yönelik 7 inci maddedeki prosedürün sonuçlanmasıyla tespit edilen ödemelerin sözleşme görüşmelerinin başlatıldığı yılın 1 Ocak tarihinden geçerli olacak şekilde ve yasal faiziyle birlikte yapılabileceği yönündeki düzenleme 5846 sayılı Kanun hükümlerine aykırı bulunmaktadır.
Dava konusu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin son fıkrasında belirtildiği üzere, sözleşme görüşmeleri sonucunda taraflarca bir anlaşma sağlanamaması halinde, Yönetmeliğin 7 nci maddesindeki prosedüre bir başvuruyla geçileceği öngörülmektedir. Bu şekilde 7 inci maddedeki prosedür olan Hak İdareleri Uzlaştırma Kurulu devreye girip, öncelikle tarafları bir araya getirmeye ve temsilciler heyetini oluşturmaya çalışacak, temsilciler heyetinin anlaşmaması halinde hakem prosedürü işletilerek, hakem komisyonunun oy çokluğuyla kabul edeceği rapor; anlaşmazlıkların çözümünde, anlaşmazlık konusu eserlerin veya fonogramların kullanımları sırasında uyulması gereken usul ve esaslara ilişkin ölçütlerin belirlenmesinde esas alınacaktır.
Bu durumda eser ve komşu hak sahipleri ile bunların bağlı oldukları meslek birliklerinin iradesini ortadan kaldıran eser sahipleri ile yapımcı kuruluşları zorunlu olarak anlaştıran bir prosedüre geçişi öngören Yönetmeliğin 6 ıncı maddesinin son fıkrası ve 7 inci maddesi ile uygulamaya ilişkin ortak işlemler ile Yönetmeliğe aykırılık halinde uygulanacak hükümleri düzenleyen 8 inci maddesi 5846 sayılı Kanun hükümlerine aykırı bulunmaktadır.
Açıklanan sebeplerle Fikir ve Sanat Eserlerinin Radyo ve Televizyon Yayınlarında Kullanımına İlişkin usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliğin 6 ıncı maddesinin son iki fıkrası ile 7 inci ve 8 inci maddelerinin iptali gerekeceği düşünülmüştür.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince gereği düşünüldü;
Dava, Kültür Bakanlığı tarafından 15.9.2001 tarih ve 24524 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Fikir ve Sanat Eserlerinin Radyo ve Televizyon Yayınlarında Kullanımına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliğin iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu Yönetmelik, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun değişik 43, 25 ve 80 inci maddeleri çerçevesinde hazırlanmış olup, anılan Kanun’un 1b. maddesinde, eser; sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini; eser sahibi ise, eseri meydana getiren gerçek kişiyi ifade ettiği belirtilmiş, 3 üncü maddesinde, musiki eser, her nevi sözlü ve sözsüz beste olarak tanımlanmıştır.
5846 sayılı Yasanın 43 üncü maddesinde, radyo ve televizyon kuruluşlarının yayınlarında yararlanacakları sahneye konmuş eserlerle ilgili olarak, eser sahiplerinden önceden izin almak; radyo ve televizyon kuruluşları ile uydu ve kablolu yayın kuruluşları ve mevcut veya ileride bulunacak teknik imkanlardan yararlanarak yayın ve/veya iletim yapan kuruluşların yayınlarında kullandıkları sahne eserleri dışında kalan fikir ve sanat eserleri için, eser sahipleri ve/veya eser sahipleri ile bağlantılı hak sahipleri veya üye oldukları meslek birlikleri ile 52 nci maddeye uygun toplu bir sözleşme yaparak izin almak ve bu kullanımlara ilişkin ödemeleri eser ve/veya bağlantılı hak sahiplerine veya üye oldukları meslek birliğine yapmak zorunda oldukları hükme bağlanmıştır.
Yasanın 25 inci maddesinde de, bir eserin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının, radyo-televizyon, uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletişim de dahil olmak üzere işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanması veya yayınlanan eserlerin bu kuruluşların yayınlarından alınarak başka yayın kuruluşları tarafından yeniden yayınlanması suretiyle umuma iletilmesi hakkının münhasıran eser sahibine ait olduğu, eser sahibinin, eserinin aslı ya da çoğaltılmış nüshalarının telli veya telsiz araçlarla satışı veya diğer biçimlerde umuma dağıtılmasına veya sunulmasına ve gerçek kişilerin seçtikleri yer ve zamanda eserine erişimini sağlamak suretiyle umuma iletilmesine izin vermek veya yasaklamak hakkına da sahip olduğu kurala bağlanmış; 80 inci maddesinin birinci fıkrasında ise, eser sahibinin manevi ve mali haklarına zarar vermemek kaydıyla ve eser sahibinin izniyle bir eseri özgün bir biçimde yorumlayan, tanıtan, anlatan, söyleyen, çalan ve çeşitli biçimlerde icra eden sanatçıların, bir icra ürünü olan veya sair sesleri ilk defa tespit eden fonogram yapımcılarının komşu haklarının bulunduğu belirtilerek “icracı sanatçıların” hakları ile bir icra ürünü olan veya sair sesleri ilk defa tespit eden “fonogram yapımcılarının” eser sahibinden ve icracı sanatçıdan mali hakları kullanma yetkisini devrettikten sonraki hakları birer birer sayılmıştır.
Dava konusu Yönetmeliğe hukuki dayanak teşkil eden 5846 sayılı Yasanın 43, 25 ve 80 inci maddeleri birlikte değerlendirildiğinde; fikir ve sanat eserlerinin hiçbir ayrıma tabi tutulmaksızın, radyo ve televizyon yayınlarında kullanımında eser ve komşu hak sahiplerinden mutlak surette izin alınması esası getirildiği, bu bağlamda eser sahibine tanınan hakların komşu hak sahiplerine de aynen tanındığı anlaşılmaktadır.
Yönetmeliğin eserlerin kullanımına ilişkin usul ve esaslar ile sözleşmelerin yapılmasına ilişkin prosedürün belirlendiği 6 ıncı maddesinin 1 inci fıkrasında, yayın kuruluşları tarafından eserlerin ve/veya fonogramların kullanılmasına ilişkin olarak topluca yapılacak sözleşmelerde, ilgili meslek birlikleri ve yayın kuruluşlarının aralarında kendilerini temsil edecek, sözleşme görüşmelerini yürütecek ve imzalayacak bir temsilci heyetini oluşturacakları, temsilci heyetinin oluşturulamaması halinde ise, ilgili meslek birlikleri veya hak sahiplerinin münferiden 5846 sayılı Kanun’un 52 nci maddesinde öngörülen şekilde ve aynı Kanun’un değişik 25 ve 80 inci maddeleri kapsamında eserlerin kullanılmasına ilişkin sözleşmeler yapacakları, her iki durumda da sözleşme görüşmelerinin başlatılabilmesi için yayın kuruluşlarının ilgili alan meslek birliklerine başvuruda bulunacakları ve bu başvuruyu Bakanlığa bildirecekleri kurala bağlanmıştır. Maddenin devamında, sözleşmeler yapılırken ekonomik ve toplumsal koşullar ile teknolojik alandaki değişimlerin yanısıra sözleşmede dikkate alınacak hususlar sayılmış olup, ayrıca eser sahibine yapılacak ödemelerde, kullanılacak ölçütler ile paylaşım ve dağıtım esasları belirlendikten sonra, sözleşme kapsamı dahilinde öngörülen şekilde ödemeleri yapan yayın kuruluşlarının sözleşme süresi içinde başka herhangi bir izin almalarına gerek kalmaksızın eserleri sözleşme koşullarına uygun olarak kullanabilecekleri kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmeliğin 1., 2., 3., 4., 5. maddeleri ile 6. maddesinin yukarıda aktarılan hükümlerinde 5846 sayılı Yasaya aykırı bir yön görülmemiştir.
Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin sondan bir evvelki fıkrasında, müzik eseri gibi sık kullanılan eserlerin kullanımına ilişkin sözleşmeler söz konusu olduğunda, birinci fıkra hükümleri gereğince sözleşme yapmak amacıyla ilgili alan meslek birliklerine başvuruda bulunan ve bu başvuruyu Bakanlığa bildiren yayın kuruluşlarının, fonogramları yayınlarında kullanmaya devam edebilecekleri belirtilerek, sözleşme imzaladıktan sonra, sözleşmeyle tespit edilen ödemelerin, bu süreçte fonogramları kullanmış olan yayın kuruluşları tarafından hak sahiplerine, sözleşme görüşmelerinin başlatıldığı yılın 1 Ocak tarihinden geçerli olacak şekilde ve yasal faiziyle birlikte yapılacağı kurala bağlanmıştır.
Benzer şekildeki hüküm Yönetmeliğin 7 nci maddesinin sondan bir evvelki fıkrasında, yine müzik eseri gibi sık kullanılan eserlerin kullanımına ilişkin sözleşmeler söz konusu olduğunda, 6 ncı maddenin birinci fıkrası hükümleri gereğince sözleşme yapmak amacıyla ilgili olan meslek birliklerine başvuruda bulunan ve bu başvuruyu Bakanlığa bildiren yayın kuruluşlarının eser ve/veya fonogramları yayınlarında kullanmaya devam edebilecekleri, anlaşmazlıkların çözümlenmesine yönelik Yönetmeliğin 7 nci maddesindeki prosedürün sonuçlanmasıyla tespit edilen ödemelerin hak sahiplerine, bu süreçte eser ve/veya fonogramları kullanmış olan yayın kuruluşları tarafından sözleşme görüşmelerinin başlatıldığı yılın 1 Ocak tarihinden geçerli olacak şekilde ve yasal faiziyle birlikte yapılacağı kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin son fıkrasında da, 6 ncı maddede sözleşme görüşmeleriyle ilgili öngörülen prosedürün uygulanmasına rağmen gerekli müracaatları yapan yayın kuruluşları ile ilgili alan meslek birlikleri arasında sözleşme yapılamaması halinde anlaşmazlığın çözümlenmesi amacıyla Yönetmeliğin 7 nci maddesi hükümlerinin uygulanacağı; Yönetmeliğin 7 nci maddesinin birinci fıkrasında ise, anlaşmazlığın çözümlenmesine ilişkin prosedürün başlatılabilmesi için, anlaşmazlığın vuku bulduğu alandaki taraflardan birinin çoğunluğunu temsil eder nitelikte yazılı bir başvurunun Bakanlığa yapılmasının zorunlu olduğu kuralı yer almıştır.
Yönetmeliğin 7 nci maddesinin devamında, yapılan bu başvuru üzerine eser sahipleri ve/veya eser sahiplerinin hakları ile bağlantılı hak sahipleri veya meslek birlikleri ile fikir ve sanat eserlerini kullanan yayın kuruluşları arasında bu kullanımlardan kaynaklanan ödemelerin veya diğer hususların tespit edilmesinde veya yapılmış sözleşmelerin ya da alınan kararların uygulanması konularında ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkların kamu yararı gözetilerek çözümlenmesine yönelik ilkeleri belirlemek üzere Bakanlık bünyesinde bir Hak İdareleri Uzlaştırma Kurul’u oluşturulacağı, Kurul’un Bakan başkanlığında yedi kişiden oluşacağı, Kurul’un öncelikle, Yönetmeliğin 6 ncı maddesi çerçevesinde tarafları temsil edecek heyetlerin oluşturulması ve karşılıklı görüşmelerin sağlanması hususunda girişimde bulunacağı, bu amaçla kurul tarafından taraflara yapılan bildirim tarihinden itibaren 5 gün içinde Temsilciler Heyeti, Kurul’un öngördüğü yerde toplanacağı, Kurul gözetiminde toplanan Temsilciler Heyeti’nin 5 iş günü içinde uzlaşamaması halinde hakem prosedürünün başlatılacağı, Kurul’un Temscilciler Heyeti’nin uzlaşamadığı tarihten itibaren 15 iş günü içinde üç hakemden oluşan bir Komisyonun oluşturulması sürecinin başlatılacağı, taraflardan her birinin 5 iş günü içerisinde kendi hakemini seçip yazılı olarak Kurul’a bildireceği, her iki hakemi seçildikleri tarihten itibaren en geç 5 iş günü içinde üçüncü tarafsız hakemi seçeceği, taraflardan herhangi birinin süresi içinde hakemi seçememesi ve Kurul’a bildirmemesi veya taraf hakemlerinin süresi içinde üçüncü tarafsız hakeminin seçiminde anlaşamamaları veya komisyonunun çalışmaları sırasında hakemlerin komisyon çalışmalarına katılmamaları halinde, komisyonundaki eksikliklerin en geç üç gün içinde Kurul tarafından giderileceği, taraf hakemlerince üçüncü hakemin seçilmesi veya Kurul’ca tayin edilmesi halinde üçüncü tarafsız hakemin başkanlığındaki hakem komisyonunun ilk toplantısından itibaren en geç bir ay içinde raporlarını hazırlayacakları, anlaşmazlık konusu eserlerin ve/veya fonogramların kullanımları sırasında uyulması gereken usul ve esaslara ilişkin ölçütlerin belirlenmesinde, hakem komisyonunun oy çokluğu ile kabul edeceği roporun anlaşmazlıkların çözümünde, esas alınacağı, alınan kararlar dahilinde öngörülen şekilde ödemeleri yapan yayın kuruluşlarının, kararların geçerli olduğu süre içinde başka herhangi bir izin almalarına gerek kalmaksızın eserleri kararlarda belirlenen koşullara uygun olarak kullanabilecekleri kuralı yer almıştır.
Uygulamaya ilişkin ortak işlemler ile Yönetmeliğe aykırılık halinde uygulanacak hükümleri düzenleyen Yönetmeliğin 8 inci maddesinde de, Yönetmeliğin 6 ve 7 nci maddelerinde öngörülen prosedürün, Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce ortaya çıkan anlaşmazlıklar için de uygulanacağı kurala bağlanarak, bu maddelere aykırılık halindeki yaptırımlar belirlenmiştir.
Yasanın yukarıda aktarılan 43, 25 ve 80 inci maddelerinde, fikir ve sanat eserlerinin, bu arada bunlardan müzik eseri gibi sık kullanılanlarının eser ve komşu hak sahiplerinden izin alınmaksızın kullanılabileceği yönünde ayrık bir düzenlemeye yer verilmediğinden, Yönetmeliğin 6 ncı ve 7 nci madelerinin sondan bir evvelki fıkralarındaki, müzik eserleri gibi sık kullanılan eserler için radyo ve televizyon kuruluşlarının bu eserleri izin almaksızın yayınlarında kullanmaya devam edebilecekleri yönündeki düzenleme ile maddenin devamındaki, sözleşmenin imzalanmasından sonra ya da anlaşmazlıkların çözümlenmesine yönelik 7 nci maddedeki prosedürün sonuçlanmasıyla tespit edilen ödemelerin sözleşme görüşmelerine başlatıldığı yılın 1 Ocak tarihinden geçerli olacak şekilde ve yasal faiziyle birlikte yapılabileceği yönündeki düzenleme anılan Yasaya açıkca aykırı bulunmaktadır.
Diğer yandan, Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin son fıkrasında belirtildiği üzere, sözleşme görüşmeleri sonucunda taraflarca bir anlaşma sağlanamaması halinde, Yönetmeliğin 7 nci madesindeki prosedüre bir başvuruyla geçileceği öngörülmektedir. Bu şekilde 7 nci maddedeki prosedür olan Hak İdareleri Uzlaştırma Kurulu devreye girip, öncelikle tarafları bir araya getirmeye ve temsilciler heyetini oluşturmaya çalışacak, temsilciler heyetinin anlaşmaması halinde hakem prosedürü işletilerek, hakem komisyonunun oy çokluğuyla kabul edeceği rapor; anlaşmazlıkların çözümünde, anlaşmazlık konusu eserlerin veya fonogramların kullanımları sırasında uyulması gereken usul ve esaslara ilişkin ölçütlerin belirlenmesinde esas alınacaktır.
Bu itibarla, eser ve komşu hak sahipleri ile bunların bağlı oldukları meslek birliklerinin iradesini ortadan kaldıran, bu bağlamda eser sahipleri ile yapımcı kuruluşları zorunlu olarak anlaştıran bir prosedüre geçişi öngören Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin son fıkrası ve 7 nci maddesi ile uygulamaya ilişkin ortak işlemler ile Yönetmeliğe aykırılık halinde uygulanacak hükümleri düzenleyen 8 inci maddesinde yukarıda belirtilen Yasa hükümlerine uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle dava konusu Fikir ve Sanat Eserlerinin Radyo ve Televizyon Yayınlarında Kullanımına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin son iki fıkrasının, 7 ve 8 inci maddelerinin tamamının iptaline, Yönetmeliğin diğer maddeleri yönünden davanın reddine, toplam …- lira yargılama giderinin yarısı olan … liranın davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, yargılama giderinin kalan kısmının ise davacı üzerinde bırakılmasına, karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince takdir olunan … lira avukatlık ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine 28.10.2003 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.