10. Daire         2000/6065 E.  ,  2002/3460 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2000/6065
Karar No : 2002/3460

Davacı : …
Vekilleri : …
Davalı : Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı – ANKARA
İstemin Özeti : Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın 21.8.2000 tarih ve 51709 sayılı işleminin ve dayanağı olan 31.12.1999 tarih ve 23923 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İthalat; (2000/14) sayılı Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin İthaline ilişkin Tebliğ’in 10. maddesinde yollamada bulunulan Ek IV-b tablosunun G.T.İ.P “8414.30 soğutma cihazlarında kullanılan kompresörler” yazılı ilk satırının; soğutma cihazlarında kullanılan kompresörlerin ithalinin yasaklanması konusunda Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın tek başına yetkili olmadığı, ozon tabakasını incelten gazların ithalatının ve bu gazlarla çalışan kompresörlerin üretiminin yasak olmadığı halde salt kompresör ithalatının yasaklanmasının hukuka aykırı olduğu öne sürülerek iptali istenilmektedir.
Savunmanın Özet : Davanın süresinde açılmadığı, kanun hükmünde olan uluslararası andlaşmalar uyarınca düzenleme yapıldığı, Tebliğ ve uygulama işleminde hukuka aykırılık bulunmadığı öne sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmuştur.
D.Tetkik Hakimi :…
Düşüncesi : Hukuki dayanağının bulunmadığı anlaşılan davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı : …
Düşüncesi : Dava, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından çıkarılan 31.12.1999 günlü 23923 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan,”Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin İthaline ilişkin” 2000/14 sayılı Tebliğin 10. maddesinin yollamada bulunduğu Ek IV-b de yer alan,gümrük tarife istatistik pozisyonu (GTİP) 8414.30 olan “soğutma cihazlarında kullanılan kompresörler” sözcükleri ile, davalı Dış Ticaret müsteşarlığının 21.8.2000 günlü ve 51709 sayılı işleminin; kamu yararına aykırı, yetki, konu ve şekil bakımından sakat olduğu ileri sürülerek iptali istemiyle açılmıştır.
Davalı idarenin süre itirazı yerinde görülmemiştir.
Dava konusu Tebliğ, Birleşmiş Milletler İnsan ve Çevre Konferansı Beyannamesi ile Birleşmiş Milletler Çevre Programının Dünya Ozon Tabakası Eylem Planı sonucunda,3656 sayılı Kanunla onaylanan Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü ile bu Protokolün, 4042 ve 4118 sayılı Kanunlarla onaylanan Londra ve Kopenhag değişiklikleri çerçevesinde yapılacak ithalatın usul ve esaslarını düzenlemektedir.
Tebliğin 10. maddesinde, 2. ve 9. maddelerde yer alan tablolardaki maddelerden herhangi birini içeren ve bu maddelerden herhangi biri ile çalışan Ek-IV a ve b’de sayılan ürünlerin ithalatının yasak olduğu belirtilmiş ve Ek IV-b’de davacının ithal ettiği soğutma cihazlarında kullanılan kompresörler yasak kapsamına alınmıştır.
Davacı, Bakanlar Kurulu kararı olmaksızın Dış Ticaret Müsteşarlığının bazı malların ithalini yasaklama konusunda yetkili olmadığını, uluslararası anlaşmalarda da bu konuda bir kısıtlama bulunmadığını ileri sürmektedir.
Hazine Müsteşarlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 4059 sayılı Kanunun 3. maddesinde, ithalatın uluslararası anlaşmalar ile kalkınma planları ve yıllık programlarda öngörülen ilke, hedef ve politikalar çerçevesinde yürütülmesini sağlamak, ithalat rejimi kararları da dahil olmak üzere ithalata dair mevzuatı hazırlamak, madde politikalarını teklif etmek, uygulamak ve ithalatla ilgili izinleri vermek, Dış Ticaret Müsteşarlığının görevleri arasında sayılmıştır.
20.12.1995 tarihli ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan İthalat Rejimi Kararının 1.maddesinde, ithalatın bu karar ile bu karara dayanılarak çıkarılacak yönetmelik, tebliğler, çok taraflı veya iki taraflı anlaşmalar hükümleri çerçevesinde yürütüleceği, 2.maddesinde bu kararda yer alan hususlara ilişkin yönetmelik ve tebliğler çıkarmaya Dış Ticaret Müsteşarlığının yetkili olduğu belirtilmiştir.
3656 sayılı Kanunla onaylanan Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolünün 1.maddesinde,ister tek başına isterse karışım halinde bulunsun bu Protokole ait Ek A’da sıralanan herhangi bir maddenin “kontrol altındaki madde” olarak tanımlanacağı,”Kontrol önlemleri” başlıklı 2.maddesinde taraflardan herbirinin Ek A’da sıralanan kontrol altındaki maddelerin tüketim seviyelerinin kendilerinin 1986 yılı için hesaplanmış tüketim seviyelerini aşmamasını temin edecekleri ve bu maddede belirtilen hükümlerle sınırlı kalmaksızın,bu maddenin gerekli kıldığından daha sıkı önlemler alabilecekleri kurala bağlanmış, Ek-A’da CFC gazları kontrol altında olan maddeler arasında sayılmıştır. Daha sonra, Montreal Protokolünde yapılan Londra ve Kopenhag değişiklikleriyle, kontrol altına alınan maddelerin sayısı artırılmıştır.
Öte yandan, 2872 sayılı Çevre Kanununun 13. maddesinde,havada,suda veya toprakta kalıcı özellik gösteren ve ekolojik dengeyi bozan kimyasal maddelerin çevre korunması esasları dikkate alınarak ithaline ilişkin sınırlamaların yönetmelikle belirleneceği öngörülmüştür.
Bu kural uyarınca Çevre Bakanlığınca çıkarılan ve 25.7.1999 tarihli 23766 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, “Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına Dair” Yönetmeliğin 5.maddesinde,Montreal Protokolü ve değişiklikleri uyarınca üretimi, tüketimi ve ticareti kontrol altına alınan maddelerin tüketiminin zorunlu kullanımlar hariç 1 Ocak 2000 tarihine kadar sıfırlanacağı, 14.maddesinde,Dış Ticaret Müsteşarlığının “Kontrol Altındaki Maddeleri İçeren Ürünler Listesi” başlıklı EK-2’de yer alan ozon tabakasını incelten maddelerin herhangi birini içeren ve aralarında GTİP 8414.30 olan soğutma cihazlarında kullanılan kompresörlerin de bulunduğu ürünlerin bazılarının veya tamamının ithalatını yasaklayabileceği, 22.maddesinde ise, EK/2’de yer alan ürünlerin ithalatçılarının, söz konusu ürünün ihracatçısı veya üreticisi tarafından düzenlenip ilgili ülke yetkili mercilerince onaylanmış ve ürünün üretilmesinde ozon tabakasını incelten maddelerin kullanılmadığına dair bir ibarenin yer aldığı belgeyi gümrüklere ibraz etmek zorunda oldukları, bu tür belgelerin temin edilemediği durumlarda, fiili ithalat öncesinde gümrük laboratuvarlarında veya buralarda yapılamadığı takdirde Gümrük Müsteşarlığınca belirlenecek kamu kuruluşlarına ait laboratuvarlarda ithalatçı tarafından yaptırılacak teknik incelemelerde söz konusu ürünlerin ozon tabakasını incelten madde içermediğinin tespit edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Bu durumda, Dış Ticaret Müsteşarlığının kuruluş yasasından doğan yetkiyle çıkardığı anılan uluslararası sözleşmelere uygun olarak, ozon tabakasını incelten maddeyi gerekli kılan ve soğutma cihazlarında kullanılan kompresörlerin ithalatını yasaklayan dava konusu kuralda hukuka ve kamu yararına aykırılık bulunmamaktadır.
Dava konusu bireysel işleme gelince;
Davacı şirket tarafından ithaline izin verilmesi istenilen kompresörlerin 2000/14 sayılı Tebliğin 2. ve 9. maddelerinde belirtilen maddelerden herhangi biri ile çalışmadığını belgeleyen, söz konusu kompresörlerin ihracatçısı ya da üreticisi tarafından düzenlenmiş ve yetkili mercilerce onaylanmış bulunan belgelerin ilgili gümrük idaresine ibraz edilmesi ve gerek görülmesi halinde de gümrük laboratuvarlarında veya buralarda yapılamadığı hallerde Gümrük Müsteşarlığınca tesbit olunacak resmi laboratuvarlarda muayene edilmesi kaydıyla ithalinin mümkün olduğunun davacı şirkete bildirilmesine ilişkin söz konusu işlemin, ozon tabakasını incelten maddelerle ilgili uluslararası sözleşmelerin ana ilkeleriyle uyumlu olması ve Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına Dair Yönetmeliğin 22. maddesinde belirtilen usulü aynen yansıtması karşısında hukuka aykırılığından söz edilemeyeceği kuşkusuzdur.
Açıklanan nedenlerle davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince duruşma için önceden belirlenen ve taraflara bildirilen 1.10.2002 tarihinde, davacı tarafın gelmediği, davalı idareyi temsilen hukuk müşaviri …’ün geldiği, Danıştay Savcsının hazır olduğu görülerek açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilip dinlenildikten, ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra duruşmaya son verilerek dava dosyası incelenip, gereği düşünüldü;
21.8.2000 tarih ve 51709 sayılı Dış Ticaret Müsteşarlığı işleminin ve dayanağı tebliğ hükmünün iptali istemiyle 11.9.2000 tarihinde ve 2577 sayılı Yasa’da öngörülen süre içerisinde dava açıldığı anlaşıldığından davalı idarenin süre itirazı yerinde görülmeyerek, esasa geçildi.
Dış Ticaret Müsteşarlığınca hazırlanıp, 31.12.1999 tarih ve 23923 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ” ile 6.6.1990 tarih ve 3656 sayılı Kanun ile onaylanması uygun bulunan ve 90/733 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü Londra Değişiklikleri ve 7.7.1995 tarih ve 4118 sayılı kanun ile onaylanması uygun bulunan ve 95/7184 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü Kopenhag Değişiklikleri çerçevesinde, ekli listelerde gümrük tarife istatistik pozisyonları ve isimleri yer alan maddelerin ithalatının usul ve esasları düzenlenmiştir.
Tebliğ’in 10. maddesinde, 2. maddede (tabloda) ve 9. maddede (tabloda) belirtilen maddelerden herhangi birini içeren Ek IV-a’da GTİP ve isimleri belirtilen ürünler ile aynı maddelerde (tablolarda) belirtilen maddelerden herhangi biri ile çalışan Ek IV-b’de belirtilen ürünlerin ithalatının yasak olduğu hükme bağlanırken, Ek IV-b tablosunun ilk satırında da gümrük tarife istatistik pozisyonu 8414.30 olarak belirtilen soğutma cihazlarında kullanılan kompresörlere yer verilmiştir.
Davacının 8.8.2000 tarihli dilekçesiyle Dış Ticaret Müsteşarlığı’na başvurarak, kompresör ithalatına ilişkin üç gümrük giriş beyannamesinin incelemeye alındığını, dayanılan Tebliğ’in hukuka aykırı olduğunu belirtip, Tebliğin iptalini istemesi üzerine, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın 21.8.2000 tarih ve 51709 sayılı işlemi ile kompresörlerin Tebliğ’de belirtilen maddelerden biri ile çalışmadığının tevsik edici belge ibraz edilmesi ve lüzum görülmesi halinde laboratuvarlarda muayene edilmesi kaydıyla ithalinin mümkün olduğu davacıya bildirilmiştir.
Davacı, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın 21.8.2000 tarih ve 51709 sayılı belirtilen işlemi ile dayanağı Tebliğ’in 10. maddesinde yollamada bulunulan Ek IV-b tablosunun “G.T.İ.P 8414.30 soğutma cihazlarında kullanılan kompresörler” yazılı ilk satırının iptali istemiyle dava açmıştır.
Birleşmiş Milletler İnsan ve Çevresi Konferansı Beyannamesi ve Birleşmiş Milletler Çevre Programının Dünya Ozon Tabakası Eylem Planı çerçevesinde yürütülmekte olan çalışma ve faaliyetler dikkate alınarak hazırlanan “Ozan Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi”nin 1/7. maddesinde, “protokollerin bu sözleşme’nin protokolleri anlamında kullanıldığı “belirtildikten sonra; 2. maddesinde, tarafların bu sözleşme’nin ve taraf oldukları yürürlükteki protokollerin hükümlerine uygun olarak, ozon tabakasında değişikliğe yol açan veya açabilecek insan faaliyetlerinden kaynaklanabilecek olumsuz etkilere karşı insan sağlını ve çevreyi korumak için gerekli tedbirleri alacağı, olumsuz faaliyetleri kontrol altında tutmak, sınırlamak, azaltmak veya önlemek için uygun yasal ve idari tedbirleri alacağı, protokollerin ve eklerin kabulü de dahil olmak üzere bu sözleşme’nin uygulanması için, üzerinde anlaşmaya varılan tedbirlerin, işlemlerin ve standartların formülasyonu için işbirliği yapacağı: 18. maddesinde, bu sözleşmeye hiçbir çekince konulamaycağı, 19. maddesinde de bu sözleşme’nin bir taraf için yürürlüğe girdiği tarihten itibaren dört yıl geçtikten sonra, o tarafın herhangi bir zamanda sözleşme’den ayrılabileceği hükmüne yer verilmiştir.
Viyana Sözleşmesine taraf devletlerin taraf olabildiği “Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü’nde Ek A da kontrol edilen maddeler belirtilip, ozon tabakasını tüketen maddelerin Dünya üzerindeki yayılmalarını adil bir şekilde kontrol edebilmek için gerekli tedbirler ve kontorl önlemleri sıralanmıştır. Protokol’ün 2. maddesinde, tarafların belirtilen hükümlerle sınırlı kalmaksızın, ilgili maddenin gerekli kıldığından daha sıkı önlemler alabileceği kuralına da yer verilmiştir. Montreal Protokolünde yapılan Londra ve Kopenhag değişiklikleriyle, kontrol altına alınan maddelerin sayısı artırılmıştır.
“Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi”nin onaylanması 3655 sayılı Kanunla, “Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü”nün onaylanması 3656 sayılı Kanunla, “Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Monteal Protokolü Londra Değişiklikleri”nin onaylanması, 4042 sayılı Kanunla, “Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü Kopenhag Değişiklikleri”nin onaylanması da 4118 sayılı Kanunla uygun bulunmuştur.
2872 sayılı Çevre Kanunu’nun, havada, suda veya toprakta kalıcı özellik gösteren ve ekolojik dengeyi bozan kimyasal maddelerin çevre korunması esasları dikkate alınarak ithaline ilişkin sınırlamaların yönetmelikle belirleneceğini öngören 13. maddesine ve Viyana Sözleşmesi ile Montreal Protokolü hükümlerine dayanılarak Çevre Bakanlığı’nca düzenlenen ve 25.7.1999 tarih ve 23766 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına Dair Yönetmelik”in 5.maddesinde, Montreal Protokolü ve değişiklikleri uyarınca üretimi, tüketimi ve ticareti kontrol altına alınan ve isimleri belirtilen maddelerin sınırlanmasının zorunlu olduğu; 6. maddesinde Montreal Protokolü ile kontrol altına alınan ve isimleri belirtilen maddelerin soğutucularda kullanımının 1.1.2000 tarihinden itibaren yasak olduğu; 14. maddesinde de Ek-2’de yer alan ve 5. ve 6. maddeler kapsamındaki ozon tabakasını incelten maddelerin herhangi birini içeren ürünlerin bazılarının veya tamamının ithalatının Dış Ticaret Müsteşarlığınca yasaklanabileceği hükme bağlanırken Ek-2 de yar alan listedede “G.T.İ.P 8414.30 soğutma cizahlarında kullanılan kompresörler”e yer verilmiştir.
Diğer yandan 4059 sayılı Hazine Müsteraşlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 3. maddesinde, ithalatın uluslararası anlaşmalar ile kalkınma planları ve yıllık programlarda öngörülen ilke, hedef ve politikalar çerçevesinde yürütülmesini sağlamak, ithalat rejimi kararları da dahil olmak üzeri ithalata dair mevzuatı hazırlamak ve ithalatla ilgili izinleri vermek, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın görevi olarak belirlenirken, 20.12.2995 tarih ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan İthalat Rejimi Kararı’nın 1. maddesinde, ithalatın bu karar ile bu karara dayanılarak çıkarılacak yönetmelik, tebliğ ve çok taraflı veya iki taraflı anlaşmalar hükümleri çerçevesinde yürütüleceği; 2. maddesinde de bu kararda yer alan hususlara ilişkin yönetmelik ve tebliğler çıkarmaya Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın yetkili olduğu belirtilmiştir.
Belirtilen tüm bu düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, usulüne uygun olarak onaylanan ve Türkiye’nin çekincesiz taraf olduğu Viyana Sözleşmesi, Montreal Protokolü ve Değişiklikleri ile ozon tabakasında değişikliğe yol açan veya açabilecek insan faaliyetlerinden kaynaklanabilecek olumsuz etkilere karşı gerekli tedbirleri almak, olumsuz faaliyetleri kontrol altında tutmak, sınırlamak, azaltmak veya önlemek için uygun yasal ve idari tedbirlerin alınması konusunda yükümlülük üstlenilmiştir.
Dava konusu Tebliğ’in iptali istenilen kısmının incelenmesinden, taraf olunan sözleşme ve protokol hükümleri çerçevesinde ve 4059 sayılı Yasa’nın verdiği yetkiye dayanılarak, üstlenilen yükümlülüğün yerine getirilebilmesi için düzenleme yapıldığı ve kontrolü öngörülen ve Tebliğin 2. ve 9. maddelerinde isimleri belirtilen maddelerden herhangi biri ile çalışan ve Ek IV-b’de yeralan ve gümrük tarife istatistik pozisyonu 8414.30 olarak belirlenen soğutma cihazlarında kullanılan kompresörlerin ithalinin yasaklandığı anlaşıldığından, yapılan düzenlemenin dava konusu edilen kısmında hukuka aykırı bir yön görülmemiştir.
Dava Konusu edilen uygulama işlemine gelince; davacı şirketce ithal edilmek istenilen kompresörlerin, Tebliğ’in 2. ve 9. maddelerinde (tablolarda) belirtilen maddelerden herhangi biri ile çalışmadığını tevsik edici, sözkonusu kompresörlerin ihracatçısı ya da üreticisi tarafından düzenlenmiş ve yetkili mercilerce onaylanmış bulunan belgelerin ilgili gümrük idaresine ibraz edilmesi ve lüzum görülmesi halinde de gümrük laboratuvarlarında veya buralarda yapılamadığı hallerde Gümrük Müsteşarlığınca tesbit olunacak resmi laboratuvarlarda muayene edilmesi kaydıyla ithalinin mümkün olduğunun bildirilmesine ilişkin dava konusu uygulama işleminin de taraf olunan Sözleşme ve Protokol ile Tebliğ hükümlerine uygun olduğu, aykırı bir kısıtlama getirmediği anlaşılmaktadır.
Açıklanan nedenlerle, hukuki dayanağı bulunmayan davanın reddine, yargılama giderlerinin davacı üzerinde bırakılmasına, 1.10.2002 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.