10. Daire         1995/5447 E.  ,  1998/1162 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 1995/5447
Karar No : 1998/1162

Davacı : …
Vekili : …
Davalı : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı – ANKARA
Davanın Özeti : 1.1.1995 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 31.1.1995 tarih ve 22188 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, dağıtım kuruluşlarının tüketicilere uygulayacakları satış fiyatlarının alt ve üst sınırının tesbitine ilişkin 1995/1 sayılı Doğal Gaz Satış Fiyatı Tesbit Kararı Tebliği’nin; dağıtım kuruluşu olarak faaliyet yürüten davacı tarafından; doğalgazın satış fiyatının tesbit yetkisi 397 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ)’ne verilmişken, bu yetkinin 3154 sayılı Yasadaki genel düzenlemeden hareketle davalı idarece kullanılamayacağı, genel bütçe ve diğer kuruluşlardan pay almadıkları ve tek gelir kaynaklarının işletme gelirleri olduğu, 1995 yılı için yaptıkları hesaplamalara göre doğalgazın kendilerine maliyetinin 15.497 TL/m3 olduğu, dava konusu tebliğe göre ise doğalgazı en çok 7.385 TL/m3 fiyatla satabilecekleri, gerçek maliyetin altında satış fiyatı uygulanmasının yasalarla kendilerine verilen kamu hizmetlerini gereği gibi yürütememeleri sonucunu doğuracağı ve bunun da kamu yararına aykırı olacağı savlarıyla; iptali istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Dava konusu Tebliğle BOTAŞ’ın doğalgaz fiyatını tesbit yetkisinin kaldırılmadığı, ancak dağıtım kuruluşlarının BOTAŞ’tan aldıkları gazın satış fiyatının alt ve üst sınırının belirlendiği, işletmecilik hatalarından kaynaklanan yüksek maliyetin tüketicilere yansıtılması ve müdahale edilmeyecek doğalgaz satış fiyatlarının alternatif yakıt fiyatlarının üstüne çıkması halinde hava kirliliğine çözüm için düşünülen yöntemlerden biri olan doğalgaz kullanımının yaygınlaşmasının güçleşeceği, dolayısıyla doğalgazın fiyatının rakip fiyatlarla rekabet edebilecek seviyede belirlenmesinin zorunlu olduğu, BOTAŞ’tan aynı koşullarda gaz alan İstanbul ve Bursa’daki dağıtım kuruluşlarının davacı gibi şişkin maliyeti olmadığından %30’luk kar marjı ile tüketicilere hizmet verebildiği, Ankara’da doğalgaz satış fiyatının yüksek olmasının, 1993 yılında 405 milyon m3 olan doğalgaz tüketiminin altyapı projeleri tamamlandığı halde 1994 yılında 395 milyon m3’e düşmesine yol açtığı, iptali istenilen Tebliğde hukuka aykırılık bulunmadığı savlarıyla, davanın reddi gerekeceği savunulmuştur.
D.Tetkik Hakimi : …
Düşüncesi : Dağıtım kuruluşlarının doğal gaz satış fiyatı üst sınırının önce BOTAŞ’ın dağıtım kuruluşuna satış fiyatının %30 fazlası olarak belirlenmesi, sonra kaldırılması, daha sonra da %70 ve %45 fazlası olarak tesbiti, idarenin yasayla verilen yetkilerini kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun kullanmadığını gösterdiği ve idarece bu tesbitlerin dayanağının da açıklanmadığı gözününe alındığında, hukuka aykırı olduğu anlaşılan dava konusu Tebliğin iptali gerekmektedir.
Danıştay Savcısı : …
Düşüncesi : Dava, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca çıkarılan ve 31.1.1995 tarih ve 22188 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Botaş’ın satmış olduğu doğalgazın abondere satış fiyatının alt sınırının Botaş’ın satmış olduğu ve her üç ayda bir açıkladığı fiyattan az, üst sınırının ise % 30 dan fazla olmamak üzere tesbit edilmesine ilişkin 1995/1 sayılı Doğalgaz Satış Fiyatı Tesbit Kararı Tebliği’nin iptali istemiyle açılmıştır.
1.8.1996 günlü ve 22714 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının 1996/1 sayılı Tebliği ile dava konusu 1995/1 sayılı tebliğ yürürlükten kaldırılmış bulunmaktadır.
Açıklanan nedenle konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı düşünülmüştür.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince gereği düşünüldü:
Dava; 1.1.1995 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 31.1.1995 tarih ve 22188 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan; dağıtım kuruluşlarının BOTAŞ’tan aldıkları doğalgazın şehirlerde konut, resmi daire ve ticarethane tüketicilerine uygulayacakları satış fiyatlarının, alt sınırının; BOTAŞ’ın satış fiyatından az, üst sınırın; BOTAŞ’ın satış fiyatının %30’dan daha fazlası olmamak üzere tesbitine ilişkin, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının 1995/1 sayılı Doğal Gaz Satış Fiyatı Tesbit Kararı Tebliği’nin iptali istemiyle açılmıştır.
3194 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 2/e ve değişik 10/e maddelerine göre; enerji ve tabii kaynaklar ile ürünlerinin üretim, iletim dağıtım ve fiatlandırma esaslarını tesbit etmek, kamu yararı ve piyasa ihtiyaçlarını dikkate alarak tüketiciye yapılan her türlü enerji satışında taban ve tavan fiyatlarını belirlemek ve uygulanmasını denetlemek görevi ve yetkisi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının görev ve yetkileri arasında bulunmaktadır.
Hernekadar, 397 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 1.maddesi doğalgaz ithali’nin BOTAŞ tarafından yapılacağı, ithal edilen doğalgaz ile BOTAŞ tarafından satın alınan yerli doğalgaz satışı, satış fiatının tesbiti ve ülke içindeki dağıtım yetkisinin BOTAŞ’a ait olduğunu öngörmekte, 2. maddesi de şehirlerde BOTAŞ’ın veya doğalgaz dağıtımı ile ilgili hizmet vermek üzere kurulmuş sermaye şirketlerinin doğalgaz dağıtım tesisleri kurmasına, işletmesine ve bu gazın satışını yapmasına Bakanlar Kurulunca yetki verilebileceği hükmünü taşımakta ise de; gerek 3194 sayılı Yasa gerekse 397 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin anılan hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden, doğalgaz’ın BOTAŞ dışındaki dağıtım kuruluşları tarafından şehirlerde konut, resmi daire, ticarethane tüketicilerine satışı halinde taban ve tavan satış fiyatlarının tesbitinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının yetkisinin halen var olduğu ve bu yetkiye herhangi bir kısıtlama getirilmediği sonucuna varılmaktadır.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, şehirlerde konut, resmi daire, ticarethane tüketicilerine dağıtım kuruluşları tarafından doğalgaz satışında taban ve tavan satış fiyatlarını tesbit yetkisini, 3194 sayılı Yasada öngörüldüğü üzere, piyasa ihtiyaçlarını dikkate alarak ve kamu yararını sağlamak amacıyla kullanmak zorundadır.
Davacı; iptalini istediği Tebliğle belirlenen tavan fiyatın doğalgazın kendilerine maliyetinin çok altında kaldığı, işletme faaliyetleriyle elde ettiği gelir dışında gelir kaynağı olmadığı ve bu şekilde zararına satışın yürütmekle yükümlü olduğu kamu hizmetlerinin aksamasına yol açacağını ileri sürmekte; davalı ise, çevre kirliliğinin önlenebilmesi için doğalgaz tüketiminin arttırılması gerektiğini, bunun için de tüketiciler açısından doğalgazın alternatif yakıt maliyetleriyle rekabet edebilir hale gelmesinin zorunlu bulunduğu, davacının maliyetlerinin şişkin olmasının kendi işletmecilik kusuru olduğunu ve bunun dava konusu işlemi kusurlandırmayacağını savunmaktadır.
Davalı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının doğalgaz satış fiyatlarının tesbitine ilişkin olarak yürürlüğe koyduğu diğer Tebliğler de Dairemizde ilk derece davalara konu edilmiştir.
Dava konusu 1995/1 sayılı Tebliğ, daha sonra uygulama alanı kalmadığından bahisle, 1.8.1996 tarih ve 22714 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1996/1 sayılı Tebliğle yürürlükten kaldırılmış, bu Tebliğin yürütülmesi, iptali istemiyle açılan davadaki yargılama sürecinde Dairemizin 3.12.1996 tarih ve E:1996/7461 sayılı kararıyla durdurulmuştur. Yürütmenin durdurulması kararını uygulayan davalı idare 8.2.1997 tarih ve 22902 sayılı Resmi Gazetede 1997/1 sayılı Tebliği yayınlanmış, 1995/1 sayılı Tebliğle dağıtım kuruluşlarının BOTAŞ’tan aldığı fiyatın %30 fazlası olarak belirlediği üst sınırı, %70 fazlası olarak yeniden belirlemiştir.
1997/1 sayılı “Doğal Gaz Satış Fiyatı Tesbit Kararı Tebliği”nin iptali istemiyle açılan davada, Dairemizin 7.5.1997 tarih ve E:1997/555 sayılı Ara Kararıyla, dağıtım kuruluşlarınca konut, ticarethane ve sanayide uygulanacak tarifedeki üst sınırın BOTAŞ’ın dağıtım kuruluşuna satış fiyatının %70 fazlası olarak hangi verilerle ve nasıl hesaplanarak saptandığı davalı idareden sorulmuş; davalının ara kararını ilgi gösterdiği yazısında, tarifedeki üst sınırın belirlenmesinde dağıtım kuruluşlarının maliyetleri, yatırım ihtiyaçları ve alternatif yakıt maliyetleri ile doğal gaz satış fiyatı BOTAŞ tarafından her üç ayda bir dolar bazında belirlendiğinden ortalama kur değişiminin gözönünde bulundurulduğu; savunma dilekçelerindeki ifadelerle aynen tekrar edilmiştir. Bunun üzerine Dairemizin aynı esas sayılı dava dosyasında verilen 25.6.1997 tarihli Ara Kararıyla, savunma dilekçesindeki iddialar tekrar edilerek karar gereğinin yerine getirilmiş sayılamayacağı ve mahkeme kararına uymak zorunluluğu davalı idareye hatırlatılmış ve
Üst sınırın tesbitinde gözönünde bulundurulduğu ileri sürülen:
a)Dağıtım kuruluşlarının maliyetleri, yatırım ihtiyaçları ve alternatif yakıt maliyetlerini gösterir bilgi ve belgeleri,
b)BOTAŞ’ın ithalat şartlarını dikkate alarak her üç ayda bir doğalgaz satış fiyatlarını dolar bazında belirlemesinin dağıtım kuruluşlarına kur değişimleri ve işletme şartları nedeniyle yüklediği maliyetlerin ve dağıtım kuruluşları ile BOTAŞ arasındaki sözleşmelere konu doğal gaz satış şartları,
c)Bütün bu verilerin değerlendirilmesi sonucu üst sınırın nasıl hesaplanarak saptandığına ilişkin diğer bilgi ve belgeler,
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan tekrar istenilmiştir. Bakanlığın bu Ara kararına göre gönderdiği bilgi ve belgeler, BOTAŞ’ın dağıtım kuruluşlarıyla arasındaki sözleşmelere konu doğal gaz satış şartlarını genel olarak açıklaması dışında, diğer sorulan hususların hiçbirini cevaplamamaktadır.
Diğer taraftan, ara kararı cevabında idare; enerji pazarında kullanıcıya seçenek olabilecek yeterince yakıt çeşidi bulunduğundan, üst fiyat sınırının yukarıya çekilmesinin dağıtım kuruluşlarının doğal gazı diğer yakıtlarla rekabet edebilir bir fiyatla satma gereğini ortadan kaldırmayacağı, ancak 1997/1 sayılı Tebliğin uygulanmasındaki aksaklıkların giderilmesi amacıyla konunun yeniden değerlendirildiği ve 1997/2 sayılı Tebliğ hazırlanarak Resmi Gazetede yayımlanmak üzere Başbakanlığa gönderildiğini belirtmiştir.
Nitekim 9.8.1997 tarih ve 23075 sayılı Resmi Gazetede davalı Bakanlığın 1997/2 sayılı Doğal Gaz Satış Fiyatı Tesbit Kararı Tebliği yayınlanmıştır. Bu defa üst sınır; “BOTAŞ’ın dağıtım kuruluşuna satış fiyatının %45 fazlası” olarak yeniden belirlenmiştir.
Aktarılan gelişmeler bir arada değerlendirildiğinde, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının, dağıtım kuruluşlarının doğal gaz satış tavan ve taban fiyatlarını tesbit ederken; kendi ifadesiyle, dağıtım kuruluşlarının maliyetleri, yatırım ihtiyaçları, alternatif yakıt maliyetleri, BOTAŞ’ın ithalat şartlarına göre her üç ayda bir dolar bazında belirlediği satış fiyatının kur değişimleri ve işletme şartları nedeniyle yüklediği ek maliyetleri, sonuçta 3194 sayılı Yasada belirtildiği gibi piyasa ihtiyaçlarını araştırmadığı ve fiyat sınırlamasını bu verilerin değerlendirilmesine dayalı olarak öngörmediği sonucuna ulaşılmaktadır.
Bu durumda, dağıtım kuruluşlarının şehirlerde konut, resmi daire, ticarethane tüketicilerine doğal gaz satışı tavan fiyatını BOTAŞ’ın dağıtım kuruluşuna satış fiyatının; 1995/1 sayılı Tebliğle %30 fazlası, 1997/1 sayılı Tebliğle %70 fazlası, 1997/2 sayılı Tebliğle %45 fazlası olarak belirleyen, bu belirlemelerini herhangi bir araştırma, inceleme ve hesaplamaya dayandırmayan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının; 3194 sayılı Yasayla verilen yetkisini piyasa ihtiyaçlarını dikkate alarak, kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun kullanmadığı anlaşılmaktadır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu 1995/1 sayılı Doğal Gaz Satış Fiyatı Tesbit Kararı Tebliğinin iptaline; davanın açıldığı tarihteki asgari ücret tarifesine göre takdir edilen … TL.vekalet ücretinin ve aşağıda dökümü gösterilen toplam … TL. yargılama giderinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine 16.3.1998 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.