10. Daire         1994/1070 E.  ,  2000/1935 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 1994/1070
Karar No : 2000/1935

Davacı : …
Vekili : …
Davalılar : 1- Maliye Bakanlığı – ANKARA
2- Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürlüğü-ANKARA
Vekili : …
İstemin Özeti : 12.5.1988 tarih ve 19812 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesine Dair Kanunun Uygulanması Hakkında Tebliğ”‘in 6.maddesinde yer alan düzenleme ile Sosyal Sigortalar Kurumu … Sigorta Müdürlüğünün davacı Vakfa yazdığı 13.1.1994 tarih ve 135398.06.07 sayılı uygulama işleminin iptali istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Davalı idarelerden Maliye Bakanlığı, emekli olmakla birlikte hizmet aktine dayanarak bir işverene bağlı olarak çalışan kişinin işçi olarak kabul edildiğini, dolayasıyla bu şekilde çalışan kişilerin de işçi sayısının hesabında dikkate alınması gerektiğini, buna göre çıkarılan tebliğde 3417 sayılı Yasa hükümlerine aykırılık bulunmadığını diğer davalı idare Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürlüğü, tebliğ hükmü gereğince tesis edilen uygulaması işleminde hukuka aykırılık olmadığını öne sürerek davanın reddi gerektiğini savunmaktadır.
D.Tetkik Hakimi : …
Düşüncesi : Dava konusu tebliğ hükmünün dayanağı olan ve açıklamasını gösterdiği 3417 sayılı Yasanın 2/b maddesi hükmünün Anayasa Mahkemesince iptal edilmesi nedeniyle dayanağı kalmayan tebliğ hükmünde ve bu tebliğ hükmüne dayanılarak tesis edilen uygulama işleminde hukuka uyarlık bulunmadığından iptali gerektiği düşünülmüştür.
Danıştay Savcısı : …
Düşüncesi : 9.3.1988 tarih ve 3417 sayılı “Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesi ve Bu Tasarrufların Değerlendirilmesine Dair Kanun’un “Kapsam” başlıklı 2.maddesinin (b) bendinde “On ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan işçilerin… aylık ve ücretlerinden tasarruf kesintisi yapılır” şeklinde hüküm getirilmiştir.
Yukarıda metni açıklanan madde hükmünden anlaşılacağı üzere aylık ve ücretlerinden 3417 sayılı Kanun hükümlerine göre tasarruf kesintisi yapılabilmesi için işyerinde enaz 10 işçinin çalışması zorunludur.
3.4.1988 tarih ve 19774 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve 3417 sayılı Kanunun uygulama esaslarını gösteren tebliğin 1. ve 3. maddelerinde aynı esas getirildikten sonra 3., 1. ve 4.maddelerinde “Emekli veya yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra gerek kamu kesiminde gerek özel kesimde çalışanların gelip vasıfları emeklilik olduuğundan, bu şekilde çalışanlar bakımından tasarruf kesintisi ve Devlet veya işveren katkısı hesaplanmıyacaktır” şeklinde hüküm getirilerek esas kuralın istisnalarından birisi belirtilmiştir.
Bu durumda bir işyerinde kısmen emekli kısmen 3417 sayılı Kanun hükümlerine tabi personel çalıştığında emekli personel sayısı işyeri personel sayısını kanunun öngördüğü 10 sayısından aşağı düşürüyorsa o iş yerinde 3417 sayılı Kanun hükümlerine tabi olması gereken personelden de tasarruf kesintisi yapılamaması gibi bir durum ortaya çıkacaktır. Örneğin bir işyerinde 2 emekli 8 3417 sayılı Kanun kapsamına tabi işçi varsa o iş yerinde 3417 sayılı Kanunun öngördüğü sayı olan 10 işçi bulunmadığından 3417 sayılı Kanun kapsamında olan 8 işçiden de tasarruf kesintisi yapılamıyacaktır.
Uygulamada ortaya çıkan bu gibi aksaklıkları gidermek için 12.5.1988 tarih ve 19812 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tebliğ ile 3.4.1988 tarih ve 19774 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tebliğ hükümlerine açıklık getirilmiştir.
12.5.1988 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan tebliğin 6.maddesinde “5438 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu hükümlerine göre kendilerine emekli ve yaşlılık aylığı bağlanmış bulunanlardan gerek kamu gerekse özel kesimde yeniden çalışmaya başlayanlar kanun kapsamına dahil bulunmakla birlikte bunlardan 1475 sayılı İş Kanununa göre işçi olarak çalışanlar Kanunun öngördüğü on ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışanların sayısının hesabında dikkate alınacaklardır” hükmü getirilmiştir.
Metni açıklanan madde hükmünden anlaşılacağı üzere emekli aylığı alanlar yeniden çalışmağa başlarlarsa 3417 sayılı Kanun hükümlerine tabi olmayacaklar, eğer 1475 sayılı Kanuna işçi olarak çalışırlarsa sadece işyerindeki 3417 sayılı Kanuna tabi işçilerin sayısının tesbit açısından değerlendirme yapılmazsa o işyerinde 3417 sayılı Kanuna tabi işçilerden de tasarruf kesintisi yapılamaması gibi yukarıda örnekle açıklanan durum meydana gelecektir.
Bu durumda, 12.5.1988 tarih ve 19812 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tebliğin 6.maddesinin son kısmında yazılı olan “…bunlardan 1475 sayılı İş Kanununa göre işçi olarak çalışanlar Kanunun öngördüğü on ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışanların sayısının hesabında dikkate alınacaklardır” ibaresi sadece işçi sayısının tesbiti ile ilgili olup bu hükmün o işyerinde çalışan emeklilerinde tasarruf kesintisine tabi olacakları şeklinde yorumlanması gerek 3417 sayılı Kanun amacına ve gerekse 3.4.1988 tarihli tebliğin 3., 1. Ve 4.maddeleri hükmüne açıkça aykırı düşer.
Yukarıda açıklanan nedenlerle 12.5.1988 taril ve 19812 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tebliğin 6.maddesinin son kısmında yer alan “…bunlardan… hesabında dikkate alınacaklardır” şeklindeki düzenleyici işlemin iptaline ilişkin talebin reddi, bu düzenleyici işlem hiç bir şekilde çalışan emeklilerden de tasarruf kesintisi yapılması gerektiği anlamına gelmediğinden bu kısma ilişkin talebin kabulü ile bu düzenlemeye dayalı olarak tesis edilen tasarruf kesintisi yapılması işleminin iptali gerektiği düşünüldü.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince gereği düşünüldü:
Dava, 12.5.1988 tarih ve 19812 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesine Dair Kanunun Uygulanması Hakkında Tebliğ”‘in “on ve daha fazla işçi çalıştıran” işyerlerinde çalışanların sayısının hesaplanmasının düzenlendiği 6.maddesinin ve bu hükme dayanılarak Sosyal Sigortalar Kurumu … Sigorta Müdürlüğünce tesis edilen 13.1.1994 tarih ve 135398.06.07 sayılı uygulama işleminin iptali istemiyle açılmıştır.
Çalışanların aylık ve ücretlerinden tasarruf kesintisi yapılmasını, tasarruflara Devlet veya ilgili işverenlerin katkıda bulunmasını, bağımsız çalışanların gelirlerinin bir kısmının tasarrufa ayrılmasını temin etmek ve bu tasarrufların en iyi şekilde nemalandırılmasını sağlamak suretiyle çalışanların tasarruf yapmalarını teşvik etmek amacıyla 3417 sayılı Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesi ve Bu Tasarrufların Değerlendirilmesine Dair Kanun çıkarılmıştır.
3417 sayılı Yasanın kapsamının belirlendiği 2.maddesinin (b) bendinde “On ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan işçilerin” bu Yasa kapsamında olduğu belirtilmiştir.
3417 sayılı Yasanın uygulanmasını göstermek amacıyla 3.4.1988 tarih ve 19774 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tebliğdeki açıklamalara ilave açıklamalar getiren ve 12.5.1988 tarih ve 19812 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren tebliğin dava konusu yapılan 6.maddesinde “5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre kendilerine emekli ve yaşlılık aylığı bağlanmış bulunanlardan gerek kamu gerekse özel kesimde yeniden çalışmaya başlayanlar kanun kapsamına dahil bulunmamakla birlikte, bunlardan 1475 sayılı İş Kanununa göre işçi olarak çalışanlar Kanunun öngördüğü on ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışanların sayısının hesabında dikkate alınacaktır.” hükmünün yer alması nedeniyle davacı Vakfın çalıştırdığı işçi sayısı yönünden yapılan tespit üzerine tesis edilen uygulama işlemi ve bu işlemin dayanağı olan yukarıda belirtilen tebliğin 6.maddesinin iptali istemiyle dava açılmıştır.
Dava konusu tebliğin davacı tarafından iptali istenilen hükmünün, 3417 sayılı Yasaya dayanması ve anılan Yasanın 2.maddesinin (b) bendinin uygulanmasını açıklamaya yönelik genel nitelikte düzenleyici bir işlem olması nedeniyle bu işlemin hukuki denetiminin yapılabilmesi için işlemin dayanağı olan Yasa hükmünün Anayasaya uygun olup olmadığının belirlenmesi gerektiğinden Dairemizin 25.10.1995 tarih ve E:1994/1070 sayılı kararı ile dava dosyası; 3417 sayılı Yasanın 2.maddesinin (b) bendinde yeralan “on ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan işçilerin…” hükmünün Anayasının 10.maddesine aykırı olduğu tespitiyle bu hükmün iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine gönderilmiştir.
Anayasa Mahkemesinin 18.6.1996 tarih ve E:1996/8, K:1996/20 sayılı kararı ile dava konusu tebliğ hükmünün dayanağı olan ve uygulamasını gösterdiği 3417 sayılı Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesi ve Bu Tasarrufların Değerlendirilmesine Dair Kanunun 2.maddesinin (b) bendinde yeralan “On ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan…” sözcüklerinin iptal edilmesi nedeniyle dava konusu tebliğ hükmünün ve bu tebliğ hükmüne dayanılarak tesis edilen işlemin hukuki dayanağı kalmamıştır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu tebliğin 6.maddesinin ve bu tebliğe dayanılarak tesis edilen uygulama işleminin iptaline, aşağıda dökümü yapılan … TL yargılama giderinin, Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürlüğünün Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 25.12.1997 tarih ve E:1996/1, K:1997/1 sayılı kararı ile harçtan muaf tutulması nedeniyle davalı idarelerden Maliye Bakanlığından alınarak, … TL avukatlık ücretinin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine 26.4.2000 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.