10. Daire 1993/1403 E. , 1994/5633 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 1993/1403
Karar No : 1994/5633
Davacı : …
Vekili : …
Davalı : Başbakanlık – ANKARA
İstemin Özeti : … dergisi adıyla haftalık bir derginin sahibi ve mesul müdürü olan davacıya Sarı Basın Kartı verilmesi isteminin reddine ilişkin davalı idare işlemi ile Basın Kartı Yönetmeliğinin 34, 35, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49 ve 71.maddelerinin; sarı basın kartı verilmesi isteminin kabul edilmediğinin sözlü olarak bildirildiği, Basın Kartı Yönetmeliğinin 35.maddesine göre istemin red gerekçesiyle birlikte tebliğinin gerektiği, kendisine red gerekçesi bildirilmediği gibi işlemin de tebliğ edilmediği, gerekçesiz işlem tesisini öngören Yönetmeliğin 46.maddesinin idare hukuku ilkelerine ve Anayasaya aykırı olduğu, takdir hakkı olmayan bir konuda gizli oyla karar alınamıyacağı, basın kartı vermeye Basın Yayın Daire Başkanlığının yetkili olduğu, yetkilerini astlarına devredemiyeceği, 231 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Basın Kartları Komisyonunu öngörmediği halde, bu Kurula idareye ait yetkilerin devrini öngören Yönetmelik düzenlemesinin özel kişilere yetki devri anlamına geldiği, komisyon oluşumu ile ilgili maddelerin hukuka aykırı olduğu, yayın sahibi olduğu için başka bir iş yapmama yasağının kendisine uygulanamayacağı ileri sürülerek iptali istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Davanın süresi içinde açılmadığı, gizli oylama usulünü öngören Basın Kartları Yönetmeliğinin 46.maddesindeki düzenlemenin kişisel menfaatini ihlal etmediği için davacının bu maddenin iptalini istemekte ehliyeti olmadığı, Yönetmeliğin 34, 35, 41, 42, 43, 44, 45, 47, 48, 49 ve 71.maddelerinin iptali isteminin dava kapsamını genişletme yasağının ihlali olduğu, Basın Kartı Komisyonunun aldığı kararların Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğünün onayı ile kesinleştiği, Sarı Basın Kartının, Komisyon tarafından değil, Genel Müdürlük tarafından verildiği, Basın Kartı Komisyonun ise basın mensuplarını en geniş şekilde temsil edecek basın meslek kurullarının kendi aralarından seçtikleri en az on yıl sarı basın kartı taşımış kıdemli gazetecilerden oluştuğu, bu nedenle sarı basın kartı almak için başvuran kişileri Komisyonun yakından izleme imkanı olduğu, Basın Kartı Yönetmeliğinin 23.maddesine göre sarı basın kartı talebinde bulunan haftalık yayın organı sahibinin bu görevi dışında bir resmi, özel ve ticari kuruluşta ücretli veya ücretsiz başka bir iş sahibi olmaması gerektiği, Basın Kartı Komisyonun 13.8.1992 tarihli toplantasında davacının ticaret işiyle uğraştığı belirgin olması nedeniyle, çağırıp, dinleme gereğini duymadan üç olumlu oya karşılık dokuz olumsuz oyla talebinin reddedildiği, Basın Kartı Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine uygun olarak tesis edilmiş bir idari işlem olduğu, davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
D.Tetkik Hakimi : …
Düşüncesi : Dava konusu düzenleyici işlem ile uygulama işleminde idari işlemin gerekçe ogesi bulunmamaktadır.
İlgililerin gerekli itiraz ve savunmalarını yapmalarını sağlamak açısından, idari işlemlerin gerekçeli olması ilkesi benimsenmiştir.
Bu yönüyle hukuka aykırı olan düzenleyici işlem daha sonraki düzenleme ile ortadan kaldırıldığından bu konuda bir karar verilmesine olanak bulunmamaktadır.
Ancak idari işlemin gerekçeli olması ilkesine aykırı olarak tesis edilen uygulama işleminin iptali gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı : …
Düşüncesi : … Dergisi adıyla haftalık bir dergi çıkaran davacıya Sarı Basın Kartı verilmesi talebini red eden davalı idare işlemi ile Basın Kartı Yönetmeliğinin müracaatların gizli oyla karara bağlanmasını hükme bağlayan 46 ıncı maddesinin iptali talep edilmektedir.
Davalı idareden getirtilen işlem dosyasının incelenmesinden davacının … isimli bir dergi çırmakla birlikte … İli … Caddesi … noda … Nalburiye isimli işyerinde çalıştığı tesbit edildiğinden kendisine Sarı Basın Kartı verilmesi talebinin red edildiği ve Yönetmeliğin 46 ıncı maddesinin konuyla hiç ilgisinin bulunmadığı nitekim 10.9.1992 tarihinde postaya verilen 9.9.1992 tarihli yazı ile kendisine tebliğ edildiği bu durumda iptali talep edilen davacıya Sarı Basın Kartı verilmesi talebini red eden idare işlemin Basın Kartları Yönetmeliğinin 22 inci maddesi amir hükmüne uygun bulunduğundan hukuki mesnedi bulunmayan davanın reddi gerekeceği düşünülmüştür.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince işin gereği düşünüldü:
Davacı, … Dergisi adıyla haftalık bir derginin sahibi ve mesul müdürü olması nedeniyle Sarı Basın Kartı verilmesi talebinin reddine ilişkin davalı idare işlemi ile Basın Kartı Yönetmeliğinin 34, 35, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49 ve 71.maddelerinin istemin özeti kısmında belirtilen nedenlerle iptalini istemektedir.
Davacı, 2.4.1993 gününde uygulama işlemini öğrenmesi üzerine 16.4.1993 tarihinde kayda geçen dilekçesinde bu işlem ile birlikte Yönetmeliğin 46.maddesinin iptalini istemiştir. Davacının, davalı idare savunmasına verdiği 3.8.1993 günlü cevapta, Yönetmeliğin 34, 35, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 47, 49 ve 71.maddelerinin iptalini isteği anlaşılmakta olup; dava açma süresi geçtikten sonra yapılan ve davanın genişletilmesi niteliği taşıyan bu istemin inceleme olanağı bulunmamaktadır.
Yönetmeliğin 46.maddesinin iptalini istemekte, tesis edilen işlemin şeklini düzenlemesi nedeniyle davacının doğrudan menfaati olduğu anlaşıldığından, davalı idarenin davanın ehliyet yönünden reddi gerektiği yolundaki itirazı yerinde görülmemiştir.
Davalı idare tarafından ileri sürülen, davacının Sarı Basın Kartı isteminin reddine ilişkin işlemi 2.4.1993 tarihinde öğrendiğinin kabul edilmemesi gerektiği, evrakın 10.9.1992’de postaya verildiği savı, davacıya işlemin hangi tarihte tebliğ edildiğini gösteren tebliğ alındısı olmaması nedeniyle yerinde görülmemiş ve davacının dava dilekçesinde gösterdiği, 2.4.1993 tarihi tebliğ tarihi olarak kabul edilmiştir. Bu duruma göre dava süresi içinde açılmıştır.
Basın Kartı Yönetmeliğinin 46.maddesinin iptali istemine gelince;
10.10.1986 gün ve 19217 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Basın Kartları Yönetmeliğinin davanın açıldığı tarihteki 46.maddesi; Basın Kartı Komisyon kararı nisabı ve usulünü düzenlemektedir. Maddenin 2.fıkrası, basın kartı verilirken yapılacak oylamada, kararların gizli oyla alınmasını, ancak komisyon kararlarının tutanakla tesbitini öngörmüştür.
Ancak daha sonra, 29.6.1993 gün ve 21622 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Basın Kartları Yönetmeliğinin 44 ve 46 ncı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik”in 2.maddesi ile sözkonusu 46.madde yeniden düzenlenmiştir. Yeni düzenleme, Basın Kartları Komisyonun kararlarını gerekçeli olarak alması ve tutanakla tesbit etme esasını getirmiş bulunmaktadır. Bu durumda iptali istenilen 46.madde hükmü değiştiğinden, konusu kalmadığı için davanın yönetmelik hükmüne yönelik bölümü hakkında karar verilmesine olanak bulunmamaktadır.
… Dergisi adıyla haftalık bir derginin sahibi ve mesul müdürü olan davacıya Sarı Basın Kartı verilmemesi işleminin iptali istemine gelince;
10.10.1986 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan, 231 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2.maddesi uyarınca hazırlanan Basın Kartları Yönetmeliğinin amacı 1.maddede; yerli ve yabancı basın, yayın organları ile devlet enformasyon hizmeti mensuplarına verilecek Basın Kartlarına ait esas ve usulleri belirlemek olduğu öngörülmüştür.
İşlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan Yönetmeliğin 46.maddesi;
Basın Kartı Komisyonun kararlarının gerekçeli olması yolunda bir düzenleme içermemektedir. Dava dosyasının incelenmesinden davacının Sarı Basın Kartı istemini inceleyen Basın Kartı Komisyonunun 13.8.1992 tarihli toplantısında bu istemi gerekçesiz olarak reddettiği anlaşılmaktadır.
İdarenin işlemleri karşısında Bireyin Korunması Hakkındaki Avrupa Bakanlar Komitesinin 77 sayılı kararında, ilgilinin hak ve özgürlüklerine veya çıkarlarına değinen bir idari işlem sözkonusu olursa, olabilecek itiraza olanak vermek için gerekçeli olması öngörülmüştür.
İdari işlemlerin gerekçeli olması ilkesi; işlemi yapan idareyi yönetsel işlemin dayandığı maddi ve hukuksal nedenleri açıklamaya, uyguladığı yasayı kavramaya, doğru ve anlamlı olgular ortaya koymaya ve denetim yapmaya zorlar.İşlemde, gösterilen gerekçe işlemin yasaya uygunluğunu değerlendirme, itiraz edip etmeme ve yargı yoluna gidip gitmeme konusunda işlemin ilgilisine yardımcı olur.
Nitekim anılan Yönetmeliğin 34.maddesinde; “müracaat sahibinin, kendisine kart verilmesini engelleyen durumu ortadan kalkmadıkça yeniden kart talebinde bulunamaz” düzenlemesi uyarınca, ilgilinin yeniden başvurusu için, önceki kart verilmeme nedenini bilmesi gerektirmektedir. 35.madde; kart düzenlememe gerekçesinin yazı ile ilgiliye 15 gün içinde bildirmesini düzenlemekle, işlemin gerekçeli olması zorunluluğunu getirmektedir. 49.maddede yer alan son inceleme için red kararının gerekçesinde belirtilen hususta değişiklik olduğunu ilgilinin belgelemesini aramaktadır.
Bütün bu düzenlemeler de idari işlemin gerekçeli olmasını bir şekil şartı olarak öngörmektedir. Davacının Sarı Basın Kartı talebinin reddine ilişkin dava konusu işlem “idari işlemlerin gerekçeli olması ilkesi”ne aykırı bulunmaktadır.
Açıklanan nedenlerle, Basın Kartı Yönetmeliğinin 46.maddesi hakkında karar verilmesine yer olmadığına, davacıya Sarı Basın Kartı verilmeme işleminin iptaline, davanın açıldığı tarihte yürürlükte bulunan 1991 yılı Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … lira avukatlık ücretinin ve aşağıda dökümü yapılan toplam … lira yargılama giderinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine 10.11.1994 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.