1. Daire 2009/556 E. , 2009/865 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 2009/556
Karar No : 2009/865
Gümrük Yönetmeliğinin 454 üncü, 455 inci ve 456 ncı maddelerinin verdiği yetki üzerine Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunca düzenlenen triptik karnesi, gümrüklerden geçiş karnesi ve yabancı taşıtlar için geçici giriş karnesine ilişkin işlemlerin, kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesi konusu olup olmadığı konusunda düşülen duraksamanın giderilmesini isteyen Başbakanlığın … tarih ve Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü … sayılı yazısına ekli Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı yazısında aynen;
“İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığının … tarih ve … sayılı yazısı ekinde alınan, İçişleri Bakanlığı Mülkiye Başmüfettişi … tarafından düzenlenen … gün ve … sayılı İnceleme Araştırma Raporunun sonuç bölümünde;
Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunun halen 5253 sayılı Dernekler Kanununa tabi bir dernek ve dolayısıyla bir özel hukuk tüzel kişisi olduğu, anılan Kuruma, Anayasa’nın 155 inci maddesi ve Danıştay Kanununun 23, 42 ve 46 ncı maddeleri gereğince, kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinin idare tarafından düzenlendikten sonra Danıştay’a gönderilmesi, Danıştay’ın uygun görüşünden sonra yürürlüğe girmesi gerektiği ve imtiyaz sözleşmesi düzenlenmeden yönetmelikle imtiyaz verilemeyeceği belirtilerek,
Türkiye Turing ve Otomobil Kurumuna Gümrük Yönetmeliğinin 454 üncü maddesi ile triptik karnesi, 455 inci maddesi ile gümrüklerden geçiş karnesi ve 456 ncı maddesi ile de yabancı taşıtlar geçici giriş karnesi düzenleme yetkisi veren maddelerinin yürürlükten kaldırılması ve bu hizmetlerin söz konusu belgeler yerine aynı Yönetmeliğin 453 üncü maddesi gereğince gümrük idarelerince taşıt giriş çıkış formu düzenlenerek yerine getirilmesi,
Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca gümrük konusunda düzenlenen belgelerle ilgili olarak kefil kuruluş tespiti ve bu kuruluşlara imtiyaz anlamına gelebilecek yetkiler verilmesi gerektiği hallerde ise, bunun için öncelikle ilgili mevzuatı gereği bu işin hangi kuruluşça yürütüleceğine ilişkin tespit işleminin yapılması ve sonra da muhatap ile Anayasa ve Danıştay Kanunu uyarınca imtiyaz sözleşmesi düzenlenerek Danıştay’ın uygun görüşünden sonra imtiyaz devrinin gerçekleştirilmesi,
yönünde görüş bildirilmektedir.
Malumları olduğu üzere; geçici ithalat rejimi kapsamında yurda giriş yapan özel ve ticari kullanıma mahsus kara taşıtlarına uygulanan işlemler, Türkiye’nin taraf olduğu, Özel Kullanıma Mahsus Karayolu Taşıtlarının Geçici İthaline İlişkin Gümrük Sözleşmesi, Ticari Karayolu Taşıtlarının Geçici İthaline İlişkin Gümrük Sözleşmesi, İstanbul Sözleşmesi gibi uluslararası sözleşmeler, 4458 sayılı Gümrük Kanununun Geçici İthalat Rejimi başlıklı 128 ile 131 inci maddeleri, 4458 sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkındaki Kararın Yürürlüğe Konulmasına Dair 07.01.2000 gün ve 2000/69 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 19 ve 20 nci maddeleri, Gümrük Yönetmeliği, Özel Kullanıma Mahsus Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No 6) ve Ticari Kullanıma Mahsus Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No 2) hükümleri uyarınca yürütülmektedir.
Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunun kefaleti altında AIT ve FIA üyesi yabancı otomobil kulüpleri tarafından düzenlenen Gümrükten Geçiş Karnesi (CPD) ile yurda giriş yapan özel ve ticari taşıtlara ilişkin takibat işlemleri, 7/14975 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “Özel Karayolu Araçlarının Geçici İthaline Dair Gümrük Sözleşmesi” ile 2005/8513 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “Ticari Karayolu Taşıtlarının Geçici İthaline İlişkin Gümrük Sözleşmesi” hükümleri kapsamında yapılmakta olup, her iki sözleşme hükümlerini de kapsayan, 2004/7905 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “Geçici İthalat Sözleşmesi”nin birinci maddesinin (d) bendinde; Geçici İthalat Belgeleri “Eşyanın (taşıma araçları dahil) ayniyet tespitine yarayan ve gümrük vergileri ve ithalatta alınan diğer vergilerin uluslararası alanda geçerli şekilde teminata bağlandığını gösteren, gümrük beyannamesi olarak kabul edilen, uluslararası bir gümrük belgesi; anlamına gelir.” şeklinde tanımlanmıştır.
Anılan Sözleşmenin 5 inci maddesi; “Ek-E kapsamındaki geçici ithalat faaliyetlerine halel getirmeksizin, her Akit Taraf kendi ulusal gümrük belgeleri yerine ve Ek-A’nın 8 inci maddesinde belirtilen miktarların teminatı olmak üzere, söz konusu Ek’de konulan şartlara uygun olarak düzenlenen ve kullanılan geçici ithalat belgelerini, bu Sözleşmenin bu Akit Tarafça kabul edilen diğer Ek’lerine göre geçici olarak ithal edilen eşya (taşıma araçları dahil) için kendi topraklarında geçerli sayar.” hükmünü amirdir.
Sözleşmenin Geçici Kabul Belgelerine ilişkin ek Ek-A’da :
c) “CPD Karnesi” deyimi; taşıma araçlarının geçici ithali için kullanılan geçici ithalat belgesi;
d) “Teminat Zinciri” deyimi; teminat kurumlarının bağlı oldukları bir uluslararası kuruluş tarafından yürütülen bir teminat sistemi;
e) “Uluslararası Örgüt” deyimi; teminat ve geçici ithalat belgesi verme yetkisine sahip ulusal kuruluşların üyesi olduğu bir örgüt;
f) “Kefil Kuruluş” deyimi; bir Akit Taraf ülkesinde bu Ek’in 8 inci maddesinde öngörülen miktarı garanti etmeye o Akit Taraf Gümrük Makamlarınca yetkili kılınan ve teminat zincirine bağlı olan kuruluş;
g) “Belge Veren Kuruluş” deyimi; Gümrük makamlarınca geçici ithalat belgelerini vermeye yetkili olduğu kabul edilen ve doğrudan ya da dolaylı olarak bir teminat zincirine bağlı olan kuruluş;”olarak tanımlanmıştır.
EK-A’nın 4 üncü maddesi; “1. Her Akit Taraf, tespit edeceği teminata ve belirleyeceği şartlara uygun olarak, kefil kuruluşları, doğrudan doğruya veya belge veren kuruluşlar aracılığı ile teminat ve geçici ithalat belgesi vermeye yetkili kılabilir.
2. Bir kefil kuruluşun vereceği teminat, mütekabil belge veren kuruluşlarca verilecek geçici ithalat belgeleriyle o ülke içinde yapılacak işlemlerden doğacak yükümlülükleri kapsamadıkça, hiç bir Akit Tarafça kefil kuruluş olarak onaylanamaz.”
8 inci maddesinin birinci fıkrası ise; “1. Her kefil kuruluş, kurulduğu ülkenin gümrük makamlarına, müteakabil belge veren kuruluş tarafından çıkarılan geçici ithalat belgeleri ile o ülkeye ithal edilen eşya (taşıma araçları dahil) konusunda geçici ithalat ve gümrük transiti için tespit edilmiş şartlara uyulmamış olması halinde, Sözleşmenin 4 üncü maddesinin, 4 üncü paragrafında sözü edilenler hariç olmak üzere, ithal vergi ve resimleri ile ödenmesi gereken sair meblağı ödemeyi taahhüt edecektir. Bu kuruluş yukarıda sözü edilen meblağın ödenmesi konusunda, bu meblağları ödeyecek olan kişilerle müşterek ve müteselsil olarak sorumludur.”
hükümlerini içermektedir.
Bugüne kadar ki uygulamada; söz konusu uluslararası sözleşmeler taraf olan ve Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunun kefalet ettiği AIT ve FIA üyesi ülkelerin otomobil kulüplerince düzenlenen CPD karneleri kabul edilerek, söz konusu belgenin ibraz edilmemesi halinde ise herhangi bir kefalet sistemine dahil olmaksızın taşıt giriş çıkış formu düzenlenerek taşıt girişine izin verilmiş ve takibat işlemleri bu belge üzerinden yerine getirilmiş ise de, ülkemiz ile sınır komşularımız arasında kara sınır kapılarından yapılan giriş ve çıkış işlemlerindeki bürokrasinin ve kırtasiyeciliğin azaltılması, giriş ve çıkışların güvenli, hızlı ve kolay bir şekilde gerçekleştirilmesi amacıyla 24.03.2006 tarih ve 26118 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2006/11 sayılı Başbakanlık Genelgesine istinaden 01.06.2006 tarihi itibariyle taşıt giriş çıkış formu uygulanmasına son verilmesi üzerine, özel taşıtlar 1 Nolu, ticari taşıtlar ise 2 Nolu Taşıt Takip Programına kaydelilmek suretiyle giriş, çıkış ve takip işlemleri yerine getirilmektedir.
Diğer taraftan, Türkiye’ye belirli bir süredeki görevi yerine getirmek veya öğrenimde bulunmak için gelenler ile Türkiye’de geçici olarak oturan iznini haiz emekli yabancılar (çift uypruklu Türk vatandaşları ile Türk vatandaşlığından çıkanlar hariç) tarafından geçici ithalat rejimi kapsamında ithalat vergilerinden tam muafiyet uygulanmak suretiyle yurda getirilen özel kullanıma mahsus kara taşıtları, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu tarafından düzenlenen teminat hükmünde ulusal bir belge olan yabancı taşıtlar geçici giriş karnesi ile ithal edilmekte ve takibat işlemleri anılan Kurum nezdinde yapılarak taşıtın yurtdışı edilmesi veya yurtdışı edilme hükmünde gümrük idaresine teslim edilmesi halinde, kefaleti sona ermekte olup, aksi takdirde taşıta isabet eden gümrük vergi ve resimleri kurumdan tahsil edilmektedir.
Türkiye’nin taraf olduğu Özel Kullanıma Mahsus Karayolu Taşıtlarının Geçici İthaline İlişkin Gümrük Sözleşmesi, Ticari Karayolu Taşıtlarının Geçici İthaline İlişkin Gümrük Sözleşmesi, İstanbul Sözleşmesi gibi uluslararası sözleşmeler ile 4458 sayılı Gümrük Kanununun Geçici İthalat Rejimi başlıklı 128 ila 131 inci maddeleri, 4458 sayılı Kanunun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkındaki Kararın Yürürlüğe Konulmasına Dair 07.01.2000 gün ve 2000/69 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 19 ve 20 nci maddeleri, Gümrük Yönetmeliği, Özel Kullanıma Mahsus Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No 6) ve Ticari Kullanıma Mahsus Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No 2) hükümleri uyarınca Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu tarafından yürütülen işlemlerin, İçişleri Bakanlığı Mülkiye Başmüfettişi … tarafından düzenlenen söz konusu İnceleme Araştırma Raporunda ifade edildiği gibi, Anayasa’nın 155 ve Danıştay Kanununun 23, 42 ve 46 ncı maddeleri kapsamında “imtiyaz hükmünde” değerlendirilip değerlendirilemeyeceği konusunda tereddüde düşülmüştür.
Bu nedenle, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu tarafından yürütülmekte olan işlemlerin İçişleri Bakanlığı Mülkiye Başmüfettişi … tarafından düzenlenen … tarih ve … sayılı İnceleme Raporunda ifade edildiği gibi, Anayasa’nın 155 ve Danıştay Kanununun 23, 42 ve 46 ncı maddeleri kapsamında ” imtiyaz hükmünde” değerlendirilip değerlendirilemeyeceği konusundaki görüşün, gerektiğinde Danıştay 1 inci Daire Başkanlığının istişari görüşü de alınmak suretiyle bilidirilmesini arz ederim” denilmektedir.
Dairemizce yapılan çağrı üzerine gelen Ulaştırma Bakanlığı Hukuk Müşaviri …, Daire Başkanı .., Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü Şube Müdürleri … ve …, Gümrük Müsteşarlığı Hukuk Müşaviri .., Dış Ticaret Müsteşarlığı Hukuk Müşavir …, Avrupa Birliği Genel Müdür Yardımcısı …, İçişleri Bakanlığı I. Hukuk Müşaviri …, Emniyet Genel Müdürlüğü I. Hukuk Müşaviri … ve Emniyet Müdürü …’ın sözlü açıklamaları dinlendikten sonra konu incelenerek,
Gereği Görüşülüp Düşünüldü :
Gümrük Yönetmeliğinin 454 üncü, 455 inci ve 456 ncı maddelerinin verdiği yetki üzerine Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunca düzenlenen triptik karnesi, gümrüklerden geçiş karnesi ve yabancı taşıtlar için geçici giriş karnesine ilişkin işlemlerin, kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesine konu olup olamayacağı hususunda düşülen duraksamanın giderilmesi istenilmektedir.
Dosyanın incelenmesinden, İçişleri Bakanının 28.4.2003 tarih ve sayısız onayı ve İçişleri Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığının 28.4.2003 tarih ve 1977 sayılı görev emirleriyle Türkiye Turing ve Otomobil Kurumuna Gümrük Yönetmeliği ve Karayolları Trafik Yönetmeliği ile verilen imtiyaz, görev ve yetkilerin başka bir dernek, vakıf veya kurumca yürütülüp yürütülemeyeceği hususunun inceleme ve araştırma konusu yapılmasının uygun bulunduğu, konuyla ilgili olarak Mülkiye Müfettişi … tarafından inceleme-araştırma yapıldığı, bu kapsamda görüşlerine başvurulan kamu kurumlarından Gümrük Müsteşarlığınca verilen 22.7.2003 tarih ve 9984 sayılı yazıda; Gümrük Yönetmeliği uyarınca Türkiye Turing ve Otomobil Kurumuna verilen yetkilerin uluslararası sözleşmeler uyarınca Uluslararası Tur İttifakı (AIT) ve Uluslararası Otomobil Federasyonu (FIA) üyesi kulüpler tarafında yerine getirildiği, Ülkemizde bu iki yere üye olan Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunun akredite olan kefil kuruluş olduğu, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunun kefil olduğu araçlarla ilgili geçici gümrük rejimine aykırılık olması halinde bu taşıtlara ait vergilerin bu kefil kuruluştan tahsil edildiği, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunca yürütülen hizmetlerde kayda değer bir aksaklığın meydana gelmediği yönünde cevap verildiği, yapılan inceleme-araştırma sonucunda … tarih ve … sayılı raporun düzenlendiği, raporun sonuç kısmında özetle; (1) Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunun 5253 sayılı Dernekler Kanununa tabi bir dernek olması nedeniyle özel hukuk tüzel kişisi olduğu, (2) Türkiye Turing ve Otomobil Kurumuna Gümrük Yönetmeliğinin 454 üncü maddesi ile triptik karnesi, 455 inci maddesiyle gümrüklerden geçiş karnesi, 456 ncı maddesiyle yabancı taşıtlar için geçici giriş karnesi, Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 80 nci maddesiyle de uluslararası sürücü belgesi düzenleme yetkisinin verildiği, (3) Gümrük Yönetmeliği ve Karayolları Trafik Yönetmeliği gereği Türkiye Turing ve Otomobil Kurumuna verilen yetkilerin kamu hizmetine ve imtiyaza ilişkin olduğu, (4) Türkiye Turing ve Otomobil Kurumuyla imtiyaz sözleşmesi düzenlenmeden ve Danıştayın uygun görüşü alınmadan Yönetmeliklerle imtiyaz verildiği, bunun anılan düzenlemelere aykırı olduğu, (5) Gümrük Yönetmeliğinde değişiklik yapılarak bu Yönetmelik ile Türkiye Turing ve Otomobil Kurumuna verilen yetkilerin Gümrük Müsteşarlığına, Karayolları Trafik Yönetmeliğinde değişiklik yapılarak bu Yönetmelik ile Türkiye Turing ve Otomobil Kurumuna verilen yetkilerin Emniyet Genel Müdürlüğüne verilmesinin gerektiği, (6) Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca gümrük konusunda düzenlenen belgelerle ilgili olarak kefil kuruluş tespiti ve bu kuruluşlara imtiyaz anlamına gelebilecek yetkiler verilmesi gerekmekte ise, bunun için öncelikle ilgili mevzuatı gereği bu işin hangi kuruluşça yürütüleceğine ilişkin tespit işlemi yapılıp sonra da muhatap ile Anayasa ve Danıştay Kanunu uyarınca imtiyaz sözleşmesi düzenlenerek Danıştayın uygun görüşünden sonra imtiyaz devrinin gerçekleştirilmesi gerektiği, (7) Türkiye Turing ve Otomobil Kurumuna anılan Yönetmelikler uyarınca verilen yetkilerin başka bir dernek, vakıf veya kurumca yürütülmesinin mümkün olduğu tespitlerine yer verildiği, anılan raporun İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığının 10.1.2008 tarih ve 110 sayılı yazısıyla Gümrük Müsteşarlığına gönderilmesi üzerine Gümrük Müsteşarlığınca kendi Hukuk Müşavirliği ve bağlı bulunduğu Başbakanlığın Hukuk Müşavirliğinden görüş alınmadan ve süre gelen uygulamanın devamı veya değiştirilmesi konusunda bir irade ortaya konmadan anılan ineceleme-araştırma raporu üzerine istişari düşünce verilmesi istemiyle Dairemize başvurulduğu görülmektedir.
Bu durumda, İçişleri Bakanlığı tarafında düzenlenen … tarih ve … sayılı inceleme-araştırma raporu üzerine Gümrük Yönetmeliğinin 454 üncü, 455 inci ve 456 ncı maddelerinin verdiği yetki uyarınca Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunca triptik karnesi, gümrüklerden geçiş karnesi ve yabancı taşıtlar için geçici giriş karnesi düzenlenmesine ilişkin hukuki uygulamanın devamı ya da Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler de dikkate alınmak suretiyle pozitif hukukta yapılacak değişikliklerle bu uygulamaya son verilmesi ve anılan hizmetlerin doğrudan kamu otoritesince veya imtiyaz sözleşmesiyle anılan hizmetlerin özel hukuk tüzelkişileri eliyle gördürülmesi konusunda bir irade ortaya konulmadan, Gümrük Müsteşarlığı Hukuk Müşavirliği ve Başbakanlık Hukuk Müşavirliğinin görüşleri de alınmadan, bu işlemlerin kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesine konu olup olamayacağı hususunda düşülen duraksamanın giderilmesi istemi hakkında görüş bildirilmesine olanak bulunmadığı sonucuna varılarak dosyanın Başbakanlığa iade edilmek üzere Danıştay Başkanlığına sunulmasına 25.5.2009 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.