1. Daire 2008/1301 E. , 2009/96 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 2008/1301
Karar No: 2009/96
… İli, … İlçeye bağlı … ve … Belediyeleri ile …, …, …, …, …, …, …, … ve … Köylerinin tüzel kişiliklerinin kaldırılarak … Belediyesi sınırları içine katılması hususunda düzenlenen ve İçişleri Bakanlığının 5393 sayılı Belediye Kanununun 11 inci maddesine göre görüş bildirilmesi isteğine ilişkin … günlü ve … sayılı yazısıyla gönderilen dosya incelendi;
Gereği Görüşülüp Düşünüldü :
5393 sayılı Belediye Kanununun 11 inci maddesinin birinci fıkrasında, meskun sahası, bağlı olduğu il veya ilçe belediyesi ile nüfusu 50.000 ve üzerinde olan bir belediyenin sınırına, 5.000 metreden daha yakın duruma gelen belediye ve köylerin tüzel kişiliğinin, genel imar düzeni veya temel alt yapı hizmetlerinin gerekli kılması durumunda, Danıştayın görüşü alınarak, İçişleri Bakanlığının teklifi üzerine müşterek kararname ile kaldırılarak bu belediyeye katılacağı, tüzel kişiliği kaldırılan belediyenin mahallelerinin, katıldıkları belediyenin mahalleleri haline geleceği, tüzel kişiliği kaldırılan belediye ile köylerin taşınır ve taşınmaz mal, hak, alacak ve borçlarının katıldıkları belediyeye intikal edeceği hükmüne yer verilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden, Dairemizin 7.5.2008 tarih ve E:2008/320, K:2008/509 sayılı iade kararı üzerine üç şehir plancısı tarafından hazırlanan “… Belediyesi Sınır Genişletilmesi Talebi Ek Rapor” başlıklı raporda, kentin dar olan belediye sınırları dışına zorunlu olarak taşınması ve mücavir alan içinde gelişimini sürdürmesinin gerek alt yapı, gerek idari ve diğer hizmetlerde önemli sorunlara neden olduğu, Belediyenin uzun süreden bu yana sınırları içindeki alanların yanı sıra mücavir alan içindeki alanlara da hizmet verdiği, Belediyenin mali yapısına bir bütün olarak bakıldığında bütçenin büyük bir bölümünün hizmet ve yatırımlar için harcandığı, 2007 yılında hizmete yönelik gayrimenkul alım, kamulaştırma ve gayrimenkul üretim amaçlarıyla harcanan paranın bütçedeki payının %82,33, 2008 yılında ise bu oranın %75,95 düzeyinde olduğu, birleşme ile katılacak olan 2 belediye ve 9 köye götürülecek olan hizmetlere ilişkin plan ve projelerin bulunduğu, bunların başında atık su arıtma tesisi revizyonu ile çöp toplama ve katı atık bertaraf tesisi projelerinin bulunduğu, bu iki proje için Çevre ve Orman Bakanlığından hibe kredi alınması, İller Bankası Genel Müdürlüğünden uzun vadeli kredi alınması ve kalan kısımların belediye bütçesi olanaklarıyla gerçekleştirilmesinin planlandığı, genişleme sonrası Belediye Bütçesinde İller Bankası payının %3,95 oranında, su gelirlerinin %5 oranında, emlak gelirlerinin 639.906 TL artacağı, bu gelir artışına, bütçe gelirleri arasında yer alan, düşük düzeydeki diğer gelirlerin de ayrıca ekleneceği, ancak … Belediyesi sınırları içine katılacak alanlarda yapılacak, başta altyapı olmak üzere diğer tüm yatırımlar için elde edilen bu gelir artışının yeterli olamayacağı, bütçenin yeterli olmadığı konularda … Belediyesi tarafından hibe ve kredi arayışlarının ayrıca sürdürüleceği belirtilerek raporun sonuç ve istem kısmında gerek genel imar düzeni ve gerekse temel alt yapı hizmetleri açısından … belediyesi sınırlarının genişletilmesi ve talep edilen belde ve köylerin tüzel kişiliklerinin kaldırılarak mahalle haline getirilmesinin zorunluluk haline geldiği ifadesinin yer aldığı, … Valiliğinin … tarih ve … sayılı yazısıyla, artan kentleşme ve sanayileşme hızı ile kent çevresinde sanayileşmeye paralel olarak hızla gelişen yapılaşma taleplerinin kontrol altına alınması, kontrolsüz ve plansız kentsel oluşum alanlarının engellenmesi, kentin katılması önerilen alanlarla birlikte planlanması, sağlıklı bir kentsel dokunun oluşması, gelişme alanlarında hizmet açısından kesikliğe ve kopukluğa yol açacak gelişmeleri önlemek amacıyla 5393 sayılı Belediye Kanununun 11 inci maddesi uyarınca sınırları … Belediyesi sınırlarına 5.000 metreden daha yakın konumda bulunan … ve … Belediyeleri ile …, …, …, …, …, …, …, … ve … köylerinin genel imar düzeni ve temel alt yapı hizmetlerinin gerekli kılması nedeniyle … Belediye sınırlarına dahil edilmesinin uygun olacağının değerlendirildiği ve İçişleri Bakanlığının … günlü ve … sayılı yazısıyla her hangi bir görüş belirtilmeksizin 5393 sayılı Belediye Kanununun 11 inci maddesi gereğince görüş bildirilmesi için dosyanın Dairemize gönderildiği anlaşılmaktadır.
Dosyada mevcut belgeler ile teknik raporların tetkikinden; … ilinde 3337 hektar alanda nazım ve uygulama imar planlarının yapılmış olduğu, planlı olan bu alanın 2684 hektar bölümünün … belediye sınırları içerisinde kaldığı, … Belediyesi mücavir alan sınırları içerisinde kalan alanın ise 17.570 hektar olduğu, Çevre ve Orman Bakanlığınca yaptırılarak onanmış olan 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni İmar Planının … ilini de kapsadığı anlaşılmaktadır.
3194 sayılı İmar Kanununun belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan tüm alanlarda uygulanacağı ve mücavir alanların imar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altında verilmiş alanlar olduğu, “Çevre Düzeni Planı” ile Ülke ve bölge plan kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi kullanım kararlarının belirleneceği böylelikle kent boyutunda bir planlamanın da söz konusu olacağı imar mevzuatı ile hüküm altına alınmıştır. Sanayileşme ve kentleşme taleplerinin kontrol edilmesi ve plansız kentsel oluşumların engellenmesi bu plana uygun alt ölçekli planların yapılıp uygulanmasıyla mümkündür.
Bu itibarla … Belediyesi mücavir alan sınırları içerisinde kalan …, …, …, … ve … köyleri ile … ve … Beldelerinde … Belediyesince imar düzeni bakımından kontrol ve uygulamada birliktelik sağlanabileceği gibi mücavir alan dışında kalan …, … ve … köyleri bakımından da Çevre Düzeni İmar Planı ile imar durumunun düzenlenebilmesi mümkündür. Ayrıca raporda bu köylerin toplam nüfusunun 1191 kişi olduğu ve her üç köyün de nitelikli tarım alanları içerisinde seyrek bir yapılaşmaya sahip oldukları belirtilmesine karşın tüzel kişiliklerinin kaldırılması talebi bu alanlardaki yoğun yapılaşma baskısına dayandırılmakta ancak bu köylerin … Belediyesinin mahalleleri haline gelmesi durumunda oluşacağı belirtilen kentsel büyümenin getireceği yoğun yapılaşma ve sanayileşme hızının tarım toprakları, doğal çevre, … ve … Nehri bakımından oluşturacağı risk raporda teknik ve somut verilerle ortaya konulamamaktadır.
Temel altyapı hizmetlerinin gerekli kılması bakımından konuya yaklaşıldığında ise, “Atık Su Arıtma Tesisi” projesinin, … Belediyesi mücavir alanı içerisinde bütüncül bir yaklaşımla ele alınarak, projelendirilmek suretiyle sürdürüldüğü, öte yandan Anayasanın 127 nci maddesi uyarınca çıkarılan ve belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacıyla mahalli idarelere birlik kurma imkanı tanıyan 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanununa göre oluşturulan … İl Çevre Hizmetleri Birliği tarafından “Bölgesel Ortak Katı Atık Bertaraf Tesisi” yapımı ve işletilmesi işinin yürütülmekte olduğu, raporda söz konusu yatırımların yürütülmesini engelleyen bir tesbite yer verilmediği gibi yol, su ve kanalizasyon gibi altyapı tesislerinin çözümlenmesi bakımından oluşturulan diğer projelerin de somutlaştırılmadığı görülmektedir.
Öte yandan her ne kadar söz konusu belde ve köylerin katılımıyla Belediye gelirlerinden İller Bankası payı, su gelirleri ve emlak vergisinde kısmen artışların meydana geleceği belirtilmekte ise de katılımın gerçekleştirilmesi halinde % 3 oranında nüfus artışı, % 3.95 oranında İller Bankası payı, % 5 oranında su geliri ve 639.906 TL emlak geliri sağlanacağı ancak Belediye sınırlarının yaklaşık üç kat ölçüsünde artacağı düşünüldüğünde bu kadar geniş bir alanda mevcut belediye kaynakları ile hizmetlerin sağlıklı ve etkin bir şekilde yerine getirileceği konusunun tam olarak ortaya konulamadığı, belediye bütçesinin yeterli olmadığı konularda … Belediyesi tarafından hibe ve kredi arayışlarının sürdürüleceği açıklamasının ise, sürekliliği gerekli olan kamu hizmetlerinin karşılanmasının, varlığı ve sürekliliği belli olmayan hibe ve kredi gibi gelir kaynaklarına bağlanamayacağı dikkate alındığında ekonomik gerekliliğin de somutlaşmadığı,söz konusu belediye ve köylerin tüzel kişiliklerinin kaldırılmasının imar düzeni ve temel altyapı hizmetleri bakımından gereklilik arzettiğinin yeterli nesnel ve gerçekçi verilerle desteklenmediği sonuç ve kanaatine varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle 5393 sayılı Belediye Kanununun 11 inci maddesinde belirtilen koşulların genel imar düzeni ve temel alt yapı hizmetleri yönünden gerçekleşmediği görüldüğünden, … ve … Belediyeleri ile …, …, …, …, …, …, …, … ve … Köylerinin tüzel kişiliklerinin kaldırılarak … Belediyesi sınırları içine katılmasının uygun olmadığı görüşüyle dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 19.1.2009 gününde, oyçokluğuyla karar verildi.
K A R Ş I O Y
Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planında, kırsal yerleşim birimlerinin parçalı ve dağınık bir yapıya sahip olmalarının, sosyal ve fiziki alt yapı hizmetlerinin etkin ve yaygın bir şekilde yerine getirilmesini sınırlandırdıkları vurgulanmıştır. Planda, kentsel altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesine belediyelerce verilecek mali ve teknik danışmanlık hizmetlerinin etkinleştirilmesi; belediyelerin içme suyu, kanalizasyon, atıksu arıtma tesisi ve katı atık bertaraf tesisi gibi altyapı ihtiyaçlarını belirleyecek altyapı ana planı ve finansman projelerinin hazırlanması, çevresel altyapı hizmetlerinin planlanması, projelendirilmesi, uygulanması ve işletilmesine ilişkin belediyelerin kapasitelerinin geliştirilmesi ilkeleri benimsenmiştir.
Anayasanın 126 ncı maddesinde Türkiye’nin merkezi idare kuruluşu bakımından coğrafya durumuna, iktisadi şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere, illerin de diğer kademeli bölümlere ayrılacağı hükme bağlanmıştır.
Bu hüküm gereğince Türkiye’nin idari bölümlere ayrılmasında esas alınacak ölçütler, coğrafya durumu, iktisadi koşullar ve kamu hizmetlerinin gerekleridir.
5393 Sayılı Belediye Kanununun 11. maddesinde yer alan, genel imar düzeni veya temel altyapı hizmetlerinin gerekli kılması ilkesi ise, köylerin ve değişik statüdeki belde belediyelerinin üst ölçekteki belediye tüzel kişileri çatısı altında biraraya gelmelerinin ön koşulu değildir. Bu düzenleme, kaynak, araç ve personel yetersizlikleri nedeniyle bu temel hizmetlerin yapılamamasındaki engelleri bertaraf etmeye yöneliktir.
Haberleşme ve ulaşımın sağladığı olanaklar dikkate alındığında aynı havzada ve birbirine yakın mesafede bulunan yerel yönetim birimlerinin sahip oldukları kaynakların belediye hizmetlerine olumlu katkı sağlayacağı yadsınamaz. Optimum ölçüde oluşmuş nüfus başına ödenen merkezi idare yardımlarıyla mali yönden güçlenmiş, araç ve personel tasarrufu sonucu yatırım yapılabilme kapasitesine ulaşmış bir belediyenin hem etkili hizmet sunacağı hem de hizmet sunumu açısından vatandaşın beklentilerine uygun düşeceği açıktır.
Güçsüz yapıları ile sürekli borçlanmak zorunda kalan belediyeler ile esasen belli bir geliri olmayan köylerin tüzel kişiliklerinin kaldırılarak yeni bir çatı altında toplanmaları sonucunda, imar planının hazırlanması ve uygulanması ile diğer temel altyapı hizmetlerinin (yol, su kanalizasyon ve katı atık v.b) daha hızlı bir biçimde halkın hizmetine sunulması sağlanabilecektir. Tek otorite tarafından kurulan bu hizmetlerin işletilmesi ve bakımının sürdürülebilirliği de böyle bir oluşumu zorunlu kılmaktadır. Başta su kaynakları olmak üzere, doğal kaynakların ve çevrenin korunması, katı atık yönetimi ve arıtma gibi oldukça maliyetli ve ileri teknoloji gerektiren projelerin parçalı ve dağınık yerel yönetimlerce tek başına gerçekleştirilmesi mümkün değildir.
Dosyadaki bilgi ve belgelerden, söz konusu yerel yönetimlerin (2 belde ve 9 köy) aynı havza içinde yer aldıkları, ortak bir coğrafi mekanı kullandıkları, mali kapasitelerinin yetersiz olduğu ve personel giderlerinden başka harcamalarının bulunmadığı anlaşılmıştır.
Açıklanan nedenlerle … ve … Belediyeleri ile …, …, …, …, …, …, …, … ve … Köylerinin tüzel kişiliklerinin kaldırılarak … Belediyesi sınırları içine katılması gerektiği görüşüyle çoğunluk kararına katılmıyoruz.