1. Daire 2003/133 E. , 2003/141 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 2003/133
Karar No : 2003/141
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun doğal sitlere ilişkin 5.11.1999 günlü ve 659 sayılı ilke kararının III. derece doğal sit başlıklı 3 üncü kısmının sonuna ekli, ülke çıkarları açısından yapılmasında zorunluluk olduğu ilgili Bakanlıkça belirlenmek koşuluyla I.,II. ve III. derece doğal sit alanlarında; II- Mevcut tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinin sürdürülebilmesinin yanısıra, koruma kurulundan izin almak koşuluyla yeni tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinin yapılabileceği yolundaki hükmün Danıştayca iptal edilmesine rağmen, adı geçen Kurulun tarihi sitlere ilişkin 19.4.1996 günlü ve 421 sayılı ilke kararının Koruma ve Kullanma koşulları başlıklı kısmının (f) bendinde yer alan, önceden süregelen tarımsal faaliyet ile bağ ve bahçeciliğin devam ettirilebileceğine, bu amaç dışında kesinlikle kullanılamayacağına ilişkin hükmünün yürürlükte olması karşısında, hem I. derece doğal sit, hem de tarihi sit alanı olarak tescil edilmiş bulunan Atatürk Orman Çiftliğinin tarımsal faaliyetine devam edip edemeyeceği hususunda düşülen duraksamanın giderilmesi istemine ilişkin Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğünün 12.9.2003 günlü ve 4201 sayılı yazısına ekli Tarım ve Köyişleri Bakanlığının 24.1.2003 günlü, Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığının 460 sayılı yazısında aynen;
“Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu Başkanlığınca düzenlenen Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğünün 2001 Yılı Raporundaki öneriler kısmının 16 ıncı maddesinde belirtilen; AOÇ arazisinin Ankara Kültür Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun kararı ile 1. derece Tarihi ve Doğal SİT alanı olarak ilan ve tescil edildiği bilinmekle beraber Doğal SİT’lere ilişkin ilke kararı hükümlerinden I ve II nci fıkraları Danıştay 6.Dairesinin 23/10/2001 gün ve E.2000/1582, K.2001/4952 sayılı kararı ve E:2000/1239, K.2001/4954 sayılı kararı ile iptal olunmuş ve Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun 18/04/2002 tarih ve 693 sayılı kararı ile Danıştay kararlarına uyulmasına, iptal edilen ilke kararlarının Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğünce oluşturulacak bir komisyon tarafından yeniden düzenlenerek değerlendirilmek üzere kurula yeniden iletilmesine karar verilmiştir.
I. ve II. Fıkraların iptali ile Doğal SİT alanlarında; enerji santralleri yapılabilmesi, mevcut tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinin sürdürülebilmesi ve koruma kurulundan izin almak koşuluyla yeni tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinin yapılabilmesi imkanı ortadan kaldırılmıştır.
Ancak AOÇ alanı aynı zamanda 1 inci derece Tarihi SİT alanı olduğundan, tarihi SİT lere ilişkin ilke kararının; “önceden süregelen tarımsal faaliyet ile bağ bahçeciliğin devam edebileceğine, bu amaç dışında kesinlikle kullanılamayacağına” ilişkin f bendi iptal edilmemiş olup yürürlüktedir.
Bu durumda iptal edilmeyen ve halen yürürlükte olan bu hüküm karşısında müdürlüğün tarımsal faaliyetine devam edip edemeyeceği konusu açıklığa kavuşturulması gereken bir husus olarak ortaya çıkmış bulunmaktadır.
Doğal SİT’lere ilişkin ilke kararının ” mevcut tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinin sürdürülebilmesinin yanı sıra, koruma kurulundan izin alınmak koşuluyla yeni tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinin yapılabileceğine” ilişkin hükmü Danıştay 6. Dairesince iptal edilmesine rağmen, Tarihi SİT’lere ilişkin ilke kararının “önceden süregelen tarımsal faaliyet ile bağ bahçeciliğin devam edebileceğine, bu amaç dışında kesinlikle kullanılamayacağına” ilişkin hükmü iptale konu olmayıp halen yürürlükte bulunduğundan müdürlüğün tarımsal faaliyetine devam edip edemeyeceği konusunda Danıştay’dan istişari görüş alınarak Bakanlığımıza bildirilmesini arz ederim.” denilmektedir.
Dairemizce yapılan çağrı üzerine gelen Tarım ve Köyişleri Bakanlığından Daire Başkanı … ve Atatürk Orman Çiftliği Müdürü … ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden Daire Başkan Vekili …, şehir plancısı …, Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Üyesi …’ın sözlü açıklamaları dinlendikten sonra,
Gereği Görüşülüp Düşünüldü:
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun doğal sitlere ilişkin 5.11.1999 günlü ve 659 sayılı ilke kararının III. derece doğal sit başlıklı 3 üncü kısmının sonuna ekli, “ülke çıkarları açısından yapılmasında zorunluluk olduğu ilgili Bakanlıkça belirlenmek koşuluyla I.,II. ve III. derece doğal sit alanlarında; II- Mevcut tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinin sürdürülebilmesinin yanısıra, Koruma Kurulundan izin almak koşuluyla yeni tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinin yapılabileceği” yolundaki hükmün Danıştay 6 ncı Dairesince I.Derece doğal sit alanlarına ilişkin olarak iptal edilmesine rağmen, adı geçen Kurulun tarihi sitlere ilişkin 19.4.1996 günlü ve 421 sayılı kararının koruma ve kullanma koşulları başlıklı kısmının (f) bendinde yer alan, önceden süregelen tarımsal faaliyet ile bağ ve bahçeciliğin devam ettirilebileceğine, bu amaç dışında kesinlikle kullanılamayacağına ilişkin hükmünün yürürlükte olması karşısında, hem I. derece doğal sit, hem de tarihi sit alanı olarak tescil edilmiş bulunan Atatürk Orman Çiftliğinin tarımsal faaliyetine devam edip edemeyeceği hususunda düşülen duraksamanın giderilmesi istenilmektedir.
5659 sayılı Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü Kuruluş Kanununun 1 inci maddesinde, Tarım Bakanlığına bağlı ve tüzelkişiliği haiz olmak üzere Ankara’da Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğünün kurulduğu, çiftliğin işletilme esaslarının Tarım Bakanlığınca tespit edileceği, 2 nci maddesinde, Müdürlüğün bir müdürün idaresi altında, bir müdür yardımcısı ile umumi ziraat işleri, bağ, bahçe kültürleri ve ağaçlandırma işleri, hayvancılık ve hayvanat bahçesi işleri, ziraat sanatları işleri, ticaret, idare ve levazım işleri ile hesap işleri şefliklerinden ve hukuk işleri servisinden teşekkül edeceği, Müdürlüğün ticaret alanındaki faaliyetinin; işletmeden elde edilen mahsullerin veya bunlardan işletmenin ziraat sanatları kısımlarında değerlendirilmiş olanlarının satılmasına münhasır olduğu hükümlerine yer verilmiştir.
Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun sit derecesinin saptanmasına ilişkin 7.5.1998 günlü ve 5742 sayılı kararıyla 1.derece doğal ve tarihi sit olarak belirlenen Atatürk Orman Çiftliğinin sit alanı olarak tescil edilmesine ilişkin aynı Kurulun 2.6.1992 günlü ve 2436 sayılı kararının gerekçesinde, çiftçiye önderlik ederek modern tarım yönteminin yurdun her köşesinde uygulanabilmesi ilkesinden hareketle tarım olgusunu önemli bir öge olarak ele alan, bunun yanısıra başkent Ankara’ya yeşil alan kazandırmak amacıyla Atatürk’ün mirası olan ve çağdaş gereksinimlere göre geliştirilerek gelecek kuşaklara aktarılarak yaşatılması gereken Atatürk Orman Çiftliğinin içerdiği tarihi, kültürel ve doğal özellikleri nedeniyle sit alanı olarak tescil edildiği belirtilmektedir.
Kanunla kurulan Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğünün yukarıda yer verilen hükümlere göre kuruluş amacı ve görevinin tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yapılmasına yönelik olduğu kuşkusuzdur. Atatürk Orman Çifliğinin, Koruma Kurulunca sit alanı olarak tescil edilmesindeki temel gerekçelerden biri de yukarıda belirtildiği üzere, çiftçiye önderlik edecek şekilde modern metodlarla yapılan tarım ve hayvancılık faaliyetinin devamının sağlanmasıdır. Kuruluşundaki amacı ve görevi Kanunla belirlenen A.O.Ç. Müdürlüğünün kurul kararı ile amacının ve fonksiyonlarının engellenmesi veya kaldırılmasının hukuken mümkün olmadığı açıktır.
Öte yandan, Danıştay 6.Dairesinin, duraksamanın doğmasına neden olan Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun doğal sitlerle ilgili 5.11.1999 günlü ve 659 sayılı ilke kararında yer alan I. derece doğal sit alanlarında mevcut tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinin sürdürülebileceği hükmünün iptalini de içeren kararının, Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğünün kendisine Kanunla görev olarak verilen tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerini sürdürmesini engelleyebileceği biçiminde yorumlanması olanağı da bulunmamaktadır.
Kaldı ki, Koruma Yüksek Kurulunun tarihi sitlerle ilgili 19.4.1996 günlü ve 421 sayılı ilke kararının koruma ve kullanma koşulları başlıklı bölümünün (f) bendinde yer alan, önceden süregelen tarımsal faaliyet ile bağ ve bahçeciliğin devam ettirilebileceğine, bu amaç dışında kesinlikle kullanılamayacağına ilişkin hüküm halen yürürlükte bulunduğundan, bu ilke kararı doğrultusunda da Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğünün tarımsal faaliyetine devam edebileceği kuşkusuzdur.
Açıklanan nedenlerle Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğünün kuruluşuna ilişkin Kanun hükümleri, Çiftliğin sit alanı olarak ilan edilmesindeki kurul kararı gerekçeleri ile Koruma Yüksek Kurulunun tarihi sitlere ilişkin ilke kararının sözü edilen hükmü karşısında Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğünün kanunla kendisine görev olarak verilen faaliyetlerine devam edebileceği sonucuna varılarak, dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 22.10.2003 gününde oybirliğiyle karar verildi.