1. Daire 2000/84 E. , 2000/90 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 2000/84
Karar No : 2000/90
Bazı termik santrallerin işletilmesine ilişkin imtiyaz sözleşmeleri hakkında 4501 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanması hususunda düşülen duraksama konusunda istişari düşünce istemine ilişkin Başbakanlığın 12.5.2000 günlü ve KKGM 2297 sayılı yazısının eki Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının 1.5.2000 günlü, Enerji İşleri Genel Müdürlüğü 2081/7646 sayılı yazısında aynen:
“Bakanlığımızca işletmedeki 10 termik santralın (Çayırhan, Kangal,Yatağan, Yeniköy-Kemerköy, Çatalağzı, Soma A-B Orhaneli, Tunçbilek A-B Linyit ve Ambarlı DG, Hamitabat DG) İşletme Haklarının Devri, 16 Kasım 1996 tarihinde Resmi Gazete’de ilan yoluyla duyurulmuş ve alınan teklifler değerlendirilerek sonuçlar Ekim 1999’da açıklanmıştır. 6 konsorsiyumla 8 linyit santralı projesi için yapılan görüşmeler sonucunda hazırlanan sözleşme taslakları Mayıs ve Haziran 1998 tarihinde Danıştay Başkanlığı incelemesine sunulmuştur. Danıştay İdari İşler Kurulu görüşü Aralık 1998- Temmuz 1999 tarihleri arasında Bakanlığımıza iletilmiş ve Bakanlığımız ile şirketler arasında Ocak ve Eylül 1999 tarihlerinde İmtiyaz Sözleşmeleri imzalanarak yürürlük kazanmıştır.
İmtiyaz Sözleşmelerinin ilgili hükümleri uyarınca diğer anlaşma ve sözleşmeler (Elektrik Satış Anlaşması, Elektrik Enerjisi Fon Anlaşması, Yakıt Anlaşması, Devir Sözleşmesi vb) için şirketler ve ilgili kuruluşlarca gerekli hazırlıklara başlanmıştır.
Ancak, İmtiyaz Sözleşmesi hükümlerine göre, diğer anlaşma ve sözleşmelerin tamamlanıp santralların fiili devrinin yapılması için tanınan bir yıllık süre içinde ilgili kuruluşlara görevli şirketler arasında diğer anlaşma ve sözleşmeler tamamlanamamış ve santralların fiili devri gerçekleştirilememiştir. Şirketlerin 4501 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce başvuruları üzerine, diğer anlaşma ve sözleşmelerin tamamlanabilmesi için görevli şirketlere eskalasyon uygulanmadan sözleşmede belirtilen süre uzatımları dışında ilave altı aylık süre uzatımı verilmesi Bakanlığımızca uygun bulunmuştur. Süre uzatımı işleminin tamamlanabilmesi için İmtiyaz Sözleşmesine uygulanan prosedür kapsamında görevli şirketler ile Bakanlığımız arasında düzenlenecek olan “Mutabakat Zaptı” nın Danıştay Başkanlığı incelemesine sunulması ve Danıştay Başkanlığından alınacak olan görüş sonucu süre uzatımının yürürlük kazanması gerekmektedir.
Ancak bu aşamada, sözleşmelerin Özel Hukuk Hükümlerine göre düzenlenmesine imkan veren Anayasa değişiklikleri yapılmış ve bununla ilgili uyum yasaları yürürlüğe girmiştir. Bakanlığımız yürütümündeki İşletme Hakkı Devri yapılacak termik santral projeleri ile ilgili şirketler, 4501 sayılı yasanın ilgili hükümleri uyarınca öngörülen süre içinde Bakanlığımıza başvurarak Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Sözleşme düzenlenmesini talep etmiştir. … Termik Santralı İşletme Hakkı Devrinin verildiği görevli şirket, Bakanlığımızdan talepte bulunmamıştır. Bu durumda, … Termik Santralı Projesine ilişkin süre uzatımı işlemlerine İmtiyaz Sözleşmesi hükümleri kapsamında devam edilmiş, süre uzatımına ilişkin düzenlenen Mutabakat Zaptı Danıştay Başkanlığı incelemesine sunulmuş ve Mart 2000 tarihinde Danıştay Başkanlığından görüş alınmıştır. Santralın İşletme Hakkı Devrine ilişkin işlemler bu süre uzatım prosedürüne göre devam etmektedir.
Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Sözleşme düzenlenmesini talep eden görevli şirketler Bakanlığımıza daha sonra gönderdikleri yazılarda, 4501 sayılı yasa yürürlüğe girmeden önce Bakanlığımızdan talep etmiş oldukları İmtiyaz Sözleşmesine göre Ocak 2000 tarihinde sona ermiş olan diğer anlaşma ve sözleşmelerle ilgili ilave süre uzatımına, gerek bulunmadığını ileri sürmüşlerdir.
Yürürlükteki İmtiyaz Sözleşmeleri için 4501 sayılı yasanın yürürlüğe girmiş olması ve ilgili şirketlerin bu yasa hükümleri doğrultusunda yasal süre içinde Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Sözleşme düzenlenmesi için Bakanlığımıza başvurması sonucu yeni bir hukuki durum ortaya çıkmakla beraber, İmtiyaz Sözleşmeleri yürürlükten kalkmamıştır. Dolayısıyla, İmtiyaz Sözleşmeleri ile ilgili işlemler, 4501 sayılı yasa hükümleri uyarınca düzenlenecek olan Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Sözleşmeye transfer edilmiş değildir. Buna göre Bakanlığımızca, bu yazının üçüncü paragrafında belirtilen İmtiyaz Sözleşmelerine uygulanan prosedür çerçevesinde ek süre uzatımı ile ilgili yeni düzenlemelerin Danıştay Başkanlığı incelemesine sunulması gerektiği düşünülmektedir.
Konuyla ilgili uygulamaya açıklık kazandırılmasını teminen, 4501 sayılı yasa hükümleri uyarınca ortaya çıkan durumda, İmtiyaz Sözleşmelerine uygulanan prosedür kapsamında Danıştay görüşüne başvurulup başurulmayacağı konusunda istişari görüşünün istihsali için Danıştay Başkanlığı nezdinde girişimde bulunulması hususunu takdir ve talimatlarınıza arz ederim. ” denilmektedir.
Dairemizce yapılan çağrı üzerine gelen Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdürü …, Genel Müdür Yardımcısı …’nın açıklamaları dinlendikten sonra konu incelenerek,
Gereği Görüşülüp Düşünüldü :
Bakanlık yazısında sözü edilen imtiyaz sözleşmelerinin yürürlüğe girmesi ile ilgili maddelerinde, “…bu Sözleşme Danıştay’ın incelemesinden sonra taraflarca imzalandığı tarihte yürürlüğe girer.
Ancak, …… maddede belirtilen anlaşmalar ile Hazine garantisi mektubu sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Bakanlık koordinasyonunda altı ay içinde tamamlanacaktır.
Bu süre, Şirketin talebi ve Bakanlığın onayı ile her biri üç ayı geçmeyecek şekilde iki kez uzatılabilecektir.
Bu maddede belirtilen yükümlülüklerin süresi içinde yerine getirilmemesi halinde Bakanlık Sözleşmeyi feshedebilir. Bu durum, Şirketten kaynaklanan nedenlerle ortaya çıkmış ise Şirket o güne kadar yaptığı harcamalar için Bakanlıktan herhangi bir talepte bulunmayacak, ayrıca geçici teminat mektubu EEF’ye irat kaydedilecektir. Ancak, bu maddede belirtilen yükümlülüklerin süresi
içinde yerine getirilmemesi Şirketten kaynaklanmıyor ise geçici teminat Şirkete iade edilecektir.” hükmü yer almaktadır.
Sözü edilen sözleşmelerde öngörülen süreler dolmuş olmasına karşın, Şirketlerce gerekli işlemlerin tamamlanamadığı ve süre uzatımı için sözleşme hükmüne uygun olarak Bakanlığa başvurulduğu, bu arada 21.1.2000 tarihinde 4501 sayılı Kamu Hizmetleriyle İlgili İmtiyaz Şartlaşma ve Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Tahkim Yoluna Başvurulması Halinde Uyulması Gereken İlkelere Dair Kanunun yürürlüğe girdiği ve bu Yasanın 7. maddesi ile değiştirilen 8.6.1994 tarihli ve 3996 sayılı Kanunun Geçici 1. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Ancak, birinci fıkrada belirtilen proje ve işler ile 4.12.1984 tarihli ve 3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun ve 28.5.1988 tarihli ve 3465 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü Dışındaki Kuruluşların Erişme Kontrollü Karayolu (Otoyol) Yapımı, Bakımı ve İşletilmesi ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanuna tabi proje ve işlere de bu Kanunun 5 inci maddesi hükmünün uygulanmasına, görevli veya sermaye şirketinin, Kanunun yayım tarihinden itibaren bir ay içinde başvurusu ve ilgili idarenin müracaatı üzerine Bakanlar Kurulu karar verebilir. Bu durumda idare ile görevli veya sermaye şirketi arasında yapılmış olan sözleşme, uluslararası finansman temini kriterleri ve idarenin yürürlükteki benzer uygulama sözleşmeleri de dikkate alınarak, özel hukuk hükümlerine göre, Bakanlar Kurulu kararının yayımından itibaren üç ay içinde yeniden düzenlenir. Bu süre, tarafların mutabakatı ile en çok üç ay daha uzatılabilir.” hükmü uyarınca, görevli şirketlerin özel hukuk hükümlerine tabi olmak için başvurdukları ancak, maddede öngörülen Bakanlar Kurulu kararının alınabilmesi için gerekli çalışmaların devam ettiği anlaşılmaktadır.
Sözleşmelerin yukarıda içeriği yazılı maddelerinde belirtilen süreler içerisinde öngörülen işlemlerin tamamlanamaması durumunda, görevli şirketlerin başvurusu üzerine, yine aynı maddede yer alan hüküm çerçevesinde Bakanlığın işlemlerin tamamlanabilmesi için Danıştay’dan görüş alarak yeni süre verme ya da sözleşmeleri feshetme yetkisi bulunmaktadır. Bakanlık, şirketlerin süre uzatımı istemi üzerine bu yetkisine dayanarak sözleşmeleri fesh etmemiş, aksine sözleşmelerin özel hukuk hükümlerine tabi olması çalışmalarını sürdürmüştür. Bu durumda da sözleşmelerin hukuki varlıklarının devam ettiği açıktır.
Bu nedenle, Bakanlığın 4501 sayılı Yasanın 7 nci maddesiyle değiştirilen ve yukarıya aynen alınan 3996 sayılı Yasanın geçici 1 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca işlemlerini tamamlamasını müteakip Bakanlar Kurulu kararları çerçevesinde işlem tesis etmesi gerektiği sonucuna varılarak dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 21.6.2000 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.