1. Daire         1999/56 E.  ,  1999/70 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 1999/56
Karar No : 1999/70

16.8.1997 günlü 4306 sayılı “İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Milli Eğitim Temel Kanunu, Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu, Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 24.3.1988 Tarihli ve 3418 sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması ve Bazı Kağıt ve İşlemlerden Eğitime Katkı Payı Alınması Hakkında Kanun” uyarınca “ilkokul” ve “ortaokul” kurumlarının birleştirilerek “ilköğretim” kurumu olarak değiştirilmesinden sonra; 13.1.1943 günlü 4357 sayılı Kanunla kurulan “İlkokul öğretmenleri Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı”na, ilköğretim kurumlarında görevli öğretmenlerin tamamının unvanlarına bakılmaksızın üye yapılıp yapılmayacağı konusunda ortaya çıkan duraksamanın giderilmesi için istişari düşünce istemine ilişkin Başbakanlığın 22.3.1999 günlü B.02.0.KKG/174-225/1409 sayılı yazısının eki Milli Eğitim Bakanlığının 19.3.1999 günlü B.08.HUM.0.00.00.00-98-400/11952 sayılı yazısında aynen,
“İLGİ: a) 4357 sayılı İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler için Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı ile Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanun
b) 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu
c) 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu
d) 439 sayılı Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Yüksek ve Orta Dereceli Okullar Öğretmenleri ile İlkokul Öğretmenlerinin Haftalık Ders Saatleri ile Ek Ders Ücretleri Hakkında Kanun
e) 3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
f) 4306 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Milli Eğitim Temel Kanunu, Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu, Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 24.03.1988 Tarihli ve 3418 sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması ve Bazı Kağıt ve İşlemlerden Eğitime Katkı Payı Alınması Hakkında Kanun
g) 4359 sayılı 14.07.1965 tarihli ve 657 sayılı, 08.06.1949 tarihli ve 5434 Sayılı, 05.03.1964 tarihli ve 439 sayılı, 30.04.1992 tarihli ve 3797 sayılı, 11.10.1983 Tarihli ve 2914 sayılı Kanununların Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması ve 05.01.1961 Tarihli ve 222 sayılı, 24.11.1994 tarihli ve 4048 sayılı Kanunların Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Kanun
h) Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarlık Makamının 10.03.1999 tarih ve 628
sayılı görüş istek yazısı
Müsteşarlık Makamından alınan ilgi (h) yazıda özetle; 4306 sayılı Kanununun 8 inci maddesi ile 05.01.1961 tarihli 222 sayılı, 14.06.1973 tarihli ve 1739 sayılı, 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı kanunlarda birlikte veya ayrı ayrı geçen “ilkokul” ile “ortaokul” ibareleri “ilköğretim okulu” olarak değiştirildiği,
1999 yılında … Anastatüsünün 6/b maddesi uyarınca Temsilciler Kurulu
(Genel Kurul) seçimleri yapılacağı, 4306 sayılı Kanunun 8 inci maddesinde “ilkokul” ibaresi kaldırılarak “ilköğretim” ibaresi getirildiği, 4357 sayılı Kanunun 7117 sayılı Kanunla değişik 11 inci maddesinde kurum baz alınarak Sandığa üye olacak ünvanlar sayıldığı, bu durumda anılan maddede geçen “ilkokul öğretmenleri” ünvanıyla ilköğretim kurumlarında görevli tüm öğretmenlerin Sandığa üye olup olamayacağı hususunda tereddüde düşüldüğü belirtilerek,
… Temsilciler Kurulu üyeleri ile bu üyeleri seçecek il ve ilçe delegelerinin kimlerden oluşacağı konusunda Danıştay görüşünün alınması istenilmiştir.
İlgi (a) da kayıtlı 4357 sayılı Kanunun 7117 sayılı Kanunla değişik 11.maddesinde; “Hükmi şahsiyeti haiz ve Maarif Vekaletine bağlı olmak üzere (İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı) adı ile bir sandık kurulur.
Maarif Vekaleti bütçesinden maaş alan ilkokul öğretmenleri, ilkokul yardımcısı ve stajyer öğretmenleri, yetiştirme yurtları öğretmenleri, arızalı çocuklara ilk tahsillerini veren müesseselerin öğretmenleri, Maarif müdürleri, ilköğretmen müfettiş ve denetmenleri, uygulama okulu öğretmenleri, İlköğretim Umum Müdürlüğü ve maarif müdürlüklerinde vazifeli memurlar ve Sandık işlerinde çalışan memurlar Sandığa azadırlar.” denilmektedir.
4306 sayılı Kanunun 8 inci maddesinde “05.01.1961 tarihli ve 222 sayılı, 14.06.1973 tarihli ve 1739 sayılı, 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Kanunlarda birlikte veya ayrı ayrı geçen “ilkokul” ve “ortaokul” ibareleri “ilköğretim okulu” olarak değiştirilmiştir.” hükmü yer almıştır.
4306 sayılı Kanunla, 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununda, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda ve 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanununda geçen “ilkokul” ibareleri “ilköğretim okulu” olarak değiştirildiği halde ilgi (a) da kayıtlı 4357 sayılı Kanunda geçen “ilkokul” ibareleri konusunda herhangi bir hüküm konulmamıştır.
4306 sayılı Kanununu 8 inci maddesi ile “ilkokul” ve “ortaokul” ibaresi “ilköğretim okulu” olarak değiştirildiğinden, haliyle “ilkokul öğretmenliği ve “ortaokul öğretmenleri” tanımları da kalkmıştır.
İlgi (b) de kayıtlı 1739 sayılı Kanunun 16.06.1983 gün ve 2842 sayılı Kanunla değişik 45 inci maddesinde; “Öğretmenler, öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarından ve bunlara denkliği kabul edilen yurtdışı yüksek öğretim kurumlarından mezun olanlar arasından Milli Eğitim Bakanlığınca seçilirler.” hükmü yer almıştır.
Bakanlığa tanınan öğretmen adaylarının öğretmen yetiştire yükseköğretim kurumlarından veya bunlara denkliği kabul edilen yurtdışı yükseköğretim kurumlarından mezun olanlar arasından seçim yapma yetkisi, 3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanununun 8 inci maddesi uyarınca Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığına verilmiştir.
Bu yetki uyarınca Talim ve Terbiye Kurulunca alınan ; 30.12.1985 tarih ve 2202 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanan 245 sayılı, 29.04.1991 tarih ve 2335 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanan 37 sayılı, 17.01.1994 tarih ve 2399 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanan 523 sayılı, 01.07.1996 tarih ve 2456 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanan 218 sayılı kararlarda, ilkokul ve ilköğretim okullarının 1,2,3,4,5. sınıflarında görev yapacak öğretmenlerin atamaya esas olan branşı olarak “sınıf öğretmenliği” denilirken, diğer öğretmenlerin okulları belirtilmeksizin sadece atanacakları branşları belirlenmiştir.
Talim ve Terbiye Kurulunun bu kararlarına dayanılarak, Bakanlık Personel Genel Müdürlüğünce yayımlanan öğretmen alımlarına ilişkin esas ve usulleri belirleyen duyuruların yer aldığı genelgelerde de, ilkokul öğretmenliği ünvanı yerine sınıf öğretmenliği ünvanı kullanılmıştır.
222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu’nun 4306 sayılı Kanunla değişik, “İlde İlköğretim Görevlileri” başlıklı 14 üncü maddesi (b) fıkrasında; “Öğretmenler; sınıf, branş, okul öncesi eğitim, özel eğitim öğretmenleri ile gezici öğretmenler ve usta öğreticiler” olarak sayılmıştır.
İlgi (g) de kayıtlı 4359 sayılı Kanunun 7.maddesi ile ilgi (d) de kayıtlı Kanununun Ek 1 inci maddesi değiştirilerek, 439 sayılı Kanunun Ek Madde 1 de geçen ilkokul öğretmenleri görev ünvanı yerine ilköğretim kurumlarında görevli sınıf öğretmenleri ünvanı belirtilmiştir.
4357 sayılı Kanunun 3179 sayılı Kanunla değişik 14 üncü maddesi gereğince Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanarak 22.03.1995 gün ve 22235 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığı Anastatüsünün “Üyelikler” başlıklı 18 inci maddesinde;
“Sandığa kimlerin üye olduğu 4357 sayılı Kanunun 7117 sayılı Kanunla değişik 11inci maddesinde sayılarak belirtilmiştir.
Mezkur maddede görevleri ve görev yerleri sayılarak belirlenen üyelikler genişletilemez ve yaygınlaştırılamaz” hükmü yer almaktadır.
Bakanlığımız Hukuk Müşavirliğince yukarıda belirtilen düzenleyici işlemler dikkate alındığında; 4357 sayılı Kanunun 11 inci maddesinde üye olarak sayılan ilkokul öğretmenleri görev ünvanının kalktığını, bu ünvanın branşı sınıf öğretmeni olan ilköğretim okullarında görevli sınıf öğretmenlerini kapsadığını dolayısıyla …’a ilköğretim okullarında görevli sınıf öğretmeni branşı dışındaki diğer branş öğretmenlerinin üye olamayacakları düşünülmekte ise de;
4357 sayılı İlgi (a) da kayıtlı Kanununun 11 inci maddesinde kurum adı zikredilerek, Sandığa üye olacakların görev ünvanları belirlenmiştir. Anılan maddede geçen ilkokul kurumu ilgi (f) de kayıtlı 4306 sayılı Kanunla ilköğretim kurumu olarak değiştirildiğinden, kurum ölçüt alınarak ilköğretim kurumlarında görevli bütün öğretmenlerin Sandığa üye yapılıp yapılmayacağı konusunda düşülen tereddüdün giderilmesi için Danıştay Kanununun 42 nci maddesi (f) fıkrası gereğince Danıştay’ın istişari görüşünün alınmasını tensip ve takdirlerinize arz ederim.” denilmektedir.
Dairemizce yapılan çağrı üzerine Milli Eğitim Bakanlığını temsilen gelen İlköğretim Genel Müdür Yardımcısı …, Hukuk Müşaviri …, Müsteşarlık Daire Başkanı … ile …’ı temsilen gelen Genel Müdür Vekili …’ın açıklamaları dinlendikten sonra;
Gereği Görüşülüp Düşünüldü:
İstişari düşünce istemi, 4357 sayılı Kanunun 11 inci maddesinde İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığına üye olacakların arasında ilkokul öğretmenlerinin de sayılmasına karşın, 4306 sayılı Kanunla ilkokul ve ortaokul kurumlarının birleştirilerek ilköğretim kurumu olarak değiştirildiği, bu nedenle kurum ölçüt alınarak, ilköğretim kurumlarında görevli bütün öğretmenlerin Sandığa üye yapılıp yapılmayacağı konusunda ortaya çıkan duraksamanın giderilmesine ilişkin bulunmaktadır.
4357 sayılı “Hususi İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler İçin Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı ile Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanun”un 11 inci maddesinde “Hükmi şahsiyeti haiz ve Maarif Vekaletine bağlı olmak üzere (İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı) adı ile bir sandık kurulur.
Maarif Vekaleti bütçesinden maaş alan ilkokul öğretmenleri, ilkokul yardımcı ve stajyer öğretmenleri, yetiştirme yurtları öğretmenleri, arızalı çocuklara ilk tahsillerini veren müesseselerin öğretmenleri, Maarif müdürleri, ilk öğretmen müfettiş ve denetmenleri, uygulama okulu öğretmenleri, ilköğretim Umum Müdürlüğü ve maarif müdürlüklerinde vazifeli memurlar ile Sandık işlerinde çalışan memurlar Sandığa azadırlar.” denilmektedir.
222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununun 9 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun 24 üncü maddelerinde yer alan “İlköğretim okulları,beş yıllık ilkokullar ile üç yıllık ortaokullardan meydana gelir. İlkokulun son sınıfı bitirildiğinde ilkokul diploması; ortaokulun son sınıfı bitirildiğinde ortaokul diploması verilir” kuralı,4306 sayılı “İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Milli Eğitim Temel Kanunu, Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 24.3.1988 tarihli ve 3418 sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması ve Bazı Kağıt ve İşlemlerden Eğitime Katkı Payı Alınması Hakkında Kanun”la değiştirilmiş ve “İlköğretim kurumları sekiz yıllık okullardan oluşur. Bu okullarda kesintisiz eğitim yapılır ve bitirenlere ilköğretim diploması verilir.” kuralı getirilmiştir.
Yine 4306 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle; 222, 1739 ve 3308 sayılı Kanunlarda birlikte veya ayrı ayrı geçen “ilkokul” ile “ortaokul” ibareleri “ilköğretim okulu” olarak değiştirilmiştir.
Bu durumda, getirilen yeni ilköğretim sistemi karşısında, ilkokul kurumunun kalktığını kabul etmek zorunludur. Dolayısıyla 4306 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra, ilkokul kurumu ve ilkokul öğretmenliği kavramlarından da söz etmek olanaksızdır.
Milli Eğitim Bakanlığının istişari düşünce istemi yazısında, 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununun 14 üncü maddesi ve 439 sayılı Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Yüksek ve Orta Dereceli Okullar Öğretmenleri ile ilkokul öğretmenlerinin Haftalık Ders Saatleri ile Ek Ders Ücretleri Hakkında Kanunun Ek Madde 1 hükümleri ile Talim ve Terbiye Kurulunun çeşitli kararlarından söz edilerek; ilkokul öğretmeni unvanı kalktıktan sonra, bu unvanın, ilköğretim okullarında görevli sınıf öğretmenlerini kapsadığı, bu nedenle Sandığa, branşı sınıf öğretmeni olan ilköğretim öğretmenlerinin üye olabilecekleri, diğer branş öğretmenlerinin ise üye olamayacaklarının düşünüldüğü belirtilmektedir.
222 sayılı Kanunun “İlde İlköğretim Görevlileri” başlığını taşıyan 14 üncü maddesinin (b) bendinde, öğretmenler sınıf, branş, okul öncesi eğitim, özel eğitim öğretmenleri ile gezici öğretmenler ve usta öğreticiler olarak sayılmakta, 439 sayılı Kanunun Ek 1 inci maddesinde ilköğretim kurumlarında görevli sınıf öğretmenlerinin aylıkları karşılığında haftada 18 saat, branş öğretmenlerinin 15 saat ders okutmakla yükümlü oldukları belirtilmiş bulunmaktadır.
Söz konusu kuralların birlikte değerlendirilmesinden, ilkokul öğretmeni unvanının kalktığı, ilköğretim kurumunda görevli olma açısından, branş ve sınıf öğretmenleri arasında bir fark gözetilmediği, sınıf öğretmenliği unvanının eski ilkokul öğretmenliği unvanı anlamına geldiği konusunda da herhangi bir yasal düzenleme bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda 13.1.1943 tarihli ve 4357 sayılı Kanunla oluşturulmuş Sandığa, 16.8.1997 tarihli ve 4306 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 18.8.1997 tarihinden sonra, ilkokul kurumu kavramı ve ilkokul öğretmeni unvanı kaldırılmış olduğundan ilköğretim okullarında görevli öğretmenlerin Sandığa zorunlu üye yapılmalarına yasal olanak bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Belirlenen nedenlerle, 4306 sayılı Kanunla oluşturulan ilköğretim okullarında görevli öğretmenlerin, yeni bir yasal düzenleme yapılıncaya kadar, 4357 sayılı Kanunun 11 inci maddesiyle kurulmuş “İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı” na üye olmaları konusunda yasal bir zorunluluk bulunmadığı görüşüne varılarak dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 14.4.1999 gününde oybirliğiyle karar verildi.