1. Daire         1999/113 E.  ,  1999/185 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 1999/113
Karar No : 1999/185

2886 sayılı Yasanın 74 üncü maddesi uyarınca çıkarılan Devlete Ait Taşınmaz Mal, Satış, Trampa, Kiraya Verme, Mülkiyetin Gayri Ayni Hak Tesis, Ecrimisil ve Tahliye Yönetmeliğinin Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü adına tapuda kayıtlı taşınmazlar hakkında uygulanıp uygulanmayacağı hususunda düşülen duraksama konusunda istişari düşünce istemine ilişkin Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğünün 30.7.1999 günlü ve 3606 sayılı yazısının eki anılan Genel Müdürlüğün 21.7.1999 günlü ve 1539 sayılı yazısında aynen:
” Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Teftiş Kurulu Başkanlığı’nca düzenlenen 20.05.1998 tarih ve 2-3, 6-10, 23-4 sayılı inceleme raporu, mali yönden işlem yapılmak üzere,16.09.1998 tarih ve TK.02.34/1227 sayılı Genel Müdürlük Makamının onayı ile Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliği’ne gönderilmiştir. (EK-1)
Ancak Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliği’nce raporda açılması öngörülen davaların hukuki dayanaktan yoksun bulunması sebebiyle, keyfiyetin Teftiş Kurulu Başkanlığı’nca bir kez daha gözden geçirilmesi hususu Genel Müdürlük Makamının takdirine sunulmuştur. (EK-2) Gençlik ve Spor Genel Müdürlük Makamınca, konu Genel Müdürlük Teftiş Kurulu Başkanlığı’na intikal ettirilmiş, Makamın Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın konuyla ilgili yazısına derkenar yazısı uyarınca (EK-3), Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliği’nce konuyla ilgili ayrıntılar içeren mütalaa hazırlanmıştır. (EK-4) Bunun üzerine Genel Müdürlük Teftiş Kurulu Başkanlığınca hazırlanan 13.04.1999 tarih ve 2-2, 16-2, 23-2 sayılı ek inceleme raporu, Genel Müdürlük Makamına sunulmuş ve 30.4.1999 tarih ve 365 sayılı Olur ile uygun bulunmuştur. (EK-5)
3289 sayılı Kanun ile kurulmuş bulunan, hükmi şahsiyeti haiz Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün mülkiyetinde bulunup, çeşitli vakıf, dernek, kulüp ve şahıslara kira, intifa veya karma nitelikli akitlerle kullanım hakları devredilen taşınmazlarla ilgili sözleşmelerin bazılarında irtifak hakkı ve kira bedeli öngörülmemiştir. Genel Müdürlük Teftiş Kurulu Başkanlığınca hazırlanan ilk raporda kullanım bedeli öngörülmeyen bu sözleşmeler için, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve bu Kanunun 74. maddesi uyarınca çıkarılan Devlete Ait Taşınmaz Mal Satış, Trampa, Kiraya Verme, Mülkiyetin Gayri Ayni Hak Tesis, Ecrimisil ve
Tahliye Yönetmeliği hükümleri uyarınca rayiç bedel tesbit edilerek, hem geçmişe yönelik olarak, hem de sonraki yıllar için İdarece tesbit edilecek rayiç bedellerin tahsil edilmesi gerektiği hususuna yer verilmiştir. Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliği ise rapor üzerine hazırladığı mütalaada Genel Müdürlük taşınmazlarının hazine malı olmaması dolayısıyla, sözkonusu Yönetmeliğin uygulama alanı bulunmayacağı görüşüne yer vermiştir. Bilahare Genel Müdürlük Teftiş Kurulu Başkanlığı’nca düzenlenen ek raporda ise Genel Müdürlüğe ait taşınmazların üçüncü şahıslara verilmesinde (intifa hakkı, irtifak hakkı, kiralama) Merkez İhale (Merkez Muhasebe ve İhale) Yönetmeliğinin 3/e, 15-44,45,46-60, 60/f, 61-71 ve 72. maddeleri yanında anılan Yönetmeliğin 113.maddeleri uyarınca(Kamu menfaati de gözetilerek şartname ve sözleşme esaslarının belirlenmesi aşamasında Genel Müdürlüğümüz mevzuatıyla birlikte) 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve bu Kanunun 74. maddesi uyarınca çıkarılan Devlete Ait Taşınmaz Mal, Satış, Trampa, Kiraya Verme, Mülkiyetin Gayri Ayni Hak Tesis, Ecrimisil ve Tahliye Yönetmeliği hükümlerinin de kıyasen uygulanıp uygulanmayacağı hususunda Danıştay’ın istişari görüşünün alınmasının uygun olacağı görüş ve kanaatıyla, mali yönden yapılacak işlemin Danıştay İstişari mütalaası sonucuna göre değerlendirilmesi gerektiği hususuna yer verilmiştir.
3289 sayılı Kanunun 13. maddesi uyarınca, Genel Müdürlük merkez teşkilatı katma, taşra teşkilatı ise özel bütçedir. Merkez teşkilatı Sayıştay’ın denetimine tabi olup; merkez ve taşra teşkilatı Devlet İhale ve Muhasebe-i Umumiye Kanunlarına tabi değildir. Mezkur maddeye dayanılarak; Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nce Merkez Muhasebe ve İhale Yönetmeliği çıkarılarak 03.06.1990 tarih ve 20537 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. (EK-6).
Bilahare 05.08.1997 tarih ve 23071 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren Merkez İhale Yönetmeliği ile yürürlükten kaldırılmış olup; halen Merkez İhale Yönetmeliği yürürlüktedir. (EK-7) Söz konusu Yönetmeliklerde rayiç bedel tesbitine ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliği tarafından, Merkez İhale Yönetmeliği’ne rayiç bedelin tesbitine ilişkin hüküm konulması gerektiği mütalaa olunmaktadır.
Genel Müdürlükçe kullanım hakları devredilen taşınmazlara ilişkin sözleşmeler ihale yapılmaksızın gerçekleştirilmiştir. Sözleşmeler 1983, 1987, 1988, 1989, 1991, 1993 ve 1996 yıllarında imzalanmış olup; yapıldıkları tarihten itibaren yapılış koşullarıyla bugüne kadar hüküm doğurmuştur.
Şayet sözkonusu sözleşmeler özel hukuk sözleşmeleri olarak değerlendirilecek olursa; akdin imzasından sonra taraflardan herhangi birinin, bu arada İdarenin, tek taraflı iradesi ile değiştirilmesi mümkün olmayacaktır.
Değer tesbitinin sözleşmenin imzalandığı tarihlerde yapılmaması İdarenin kusuru olup; daha sonraki bir tarihte İdarenin kendi kusurundan dolayı karşı tarafı sonradan tesbit edilen bedeli ödemeye zorlaması mümkün bulunmamaktadır.
Sözkonusu sözleşmelerin bir kısmı ile kullanım hakkının devri karşılığında üçüncü şahıslarca, İdarenin taşınmazı üzerine spor tesisleri inşa edilmesi ve mevcut tesislerin sportif amaçlı hizmet vermesinin sağlanması öngörülmüştür. Bu sebeple sözleşmeler idari sözleşme olarak değerlendirilecek olursa; bedel tesbiti yapılmayan ve bugüne kadar bu şekilde süregelen sözleşmeler için Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Merkez İhale Yönetmeliğinde rayiç bedel tesbiti ile ilgili hüküm bulunmaması sebebiyle; hükmi şahsiyeti haiz bulunan ve tapuda Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü adına kayıtlı olan ve Hazine emvali sayılmayan taşınmazlar hakkında 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 74. Maddesine dayanılarak çıkarılan Devlete Ait Taşınmaz Mal Satış, Trampa, Kiraya Verme, Mülkiyetin Gayri Ayni Hak Tesis,Ecrimisil ve Tahliye Yönetmeliği’nin 51. maddesi
ile eki Taşınmaz Mal Kira Şartnamesi’nin 7. maddesi uyarınca rayiç bedel tesbit edilip edilemeyeceği, 2886 sayılı Kanun ve 74. maddesi uyarınca çıkarılan bu Yönetmelik hükümlerinin geçmiş yıllara ilişkin olarak uygulanıp uygulanamayacağı, bundan sonraki yıllar için uygulanmasının mümkün bulunup bulunmadığı hususlarında, 2575 sayılı Danıştay Kanununun 42/f hükmü uyarınca istişari mütalaa alınmak üzere, yazımız ve eklerinin Danıştay 1. Daire Başkanlığı’na intikalinin sağlanmasını tensip ve takdirlerinize arz ederim.” denilmektedir.
Dairemizce yapılan çağrı üzerine gelen Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü I. Hukuk Müşaviri …’ün açıklamaları dinlendikten sonra;

Gereği Görüşülüp Düşünüldü :
İstem, 2886 sayılı Yasanın 74 üncü maddesi uyarınca çıkarılan, Devlete Ait Taşınmaz Mal, Satış, Trampa, Kiraya Verme, Mülkiyetin Gayri Ayni Hak Tesis, Ecrimisil ve Tahliye Yönetmeliğinin, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü adına tapuda kayıtlı taşınmazlar hakkında uygulanıp uygulanmayacağı hususunda düşülen duraksamanın giderilmesine ilişkindir.
2886 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinde, tahmin edilen bedelin idarelerce tespit edilebileceği veya ettirileceği, işin özelliğine göre gerektiğinde bu bedel veya bu bedelin hesabında kullanılacak fiyatların belediye, ticaret odası, sanayi odası, borsa gibi kuruluşlardan veya bilirkişilerden sorulacağı öngörülmüş, aynı Kanunun 74 üncü maddesine dayanılarak çıkarılan, Devlete Ait Taşınmaz Mal, Satış, Trampa, Kiraya Verme, Mülkiyetin Gayri Ayni Hak Tesis, Ecrimisil ve Tahliye Yönetmeliğinin 8 inci maddesinde de aynı hükümlere yer verildikten sonra tahmin edilen bedelin tespitinde rayiç bedelin esas alınması benimsenmiştir.
Öte yandan, 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinde “Genel Müdürlük merkez teşkilatı katma,taşra teşkilatı ise özel bütçelidir. Merkez teşkilatı Sayıştayın denetimine tabi olup, merkez ve taşra teşkilatı Devlet İhale ve Muhasebe-i Umumiye kanunlarına tabi değildir.” hükmü yer almaktadır.
Bu Kanuna göre çıkarılan ve 5.8.1997 günlü ve 23071 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Merkez İhale Yönetmeliğinin 1 inci maddesinde, Yönetmeliğin amacının Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü merkez teşkilatının her türlü alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma ihalelerinde uygulanacak olan esas, usul ve yöntemleri belirlemek olduğu; 10 uncu maddesinde, tahmin edilen bedelin idarece tespit edileceği veya ettirileceği, işin özelliğine göre gerektiğinde bu bedel veya bu bedelin hesabında kullanılacak fiyatların belediye, ticaret odası, sanayi odası, borsa gibi kuruluşlardan veya bilirkişilerden soruşturulacağı, sınai, teknolojik veya sportif zorunlulukların gerektirdiği durumlarda Genel Müdürün onayı alınmak
suretiyle bedel tahmini yapılmadan kapalı teklif veya pazarlık usulü ile ihale yapılabileceği; 61 inci maddesinde, Genel Müdürlüğün mülkiyetinde bulunan taşınır ve taşınmaz malların kira süresinin on yıldan çok olamayacağı, ancak Genel Müdürlük onayı ile kiracı tarafından kalıcı tesis yapılmak kaydıyla gençlik ve spor saha ve diğer tesislerinin on yıldan fazla süre ile kiraya verilmesinin mümkün olduğu, bir yıldan fazla süre ile kiraya verme işlerinde, kira bedellerinin her yıl şartname ve sözleşmelerindeki esaslara göre yeniden tespit edileceği, taşınmaz mallar üzerinde tescille doğacak mülkiyetin gayri ayni haklarda sürenin hiçbir şekilde 49 yılı geçemeyeceği, bu haklara ait bedelin, hakkın konusunu teşkil eden işin nev’i ve niteliğine göre idarece tespit edileceği; 101 inci maddesinde de bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve genel hükümlere göre işlem yapılacağı hükme bağlanmış bulunmaktadır.
Söz konusu Yönetmelikten önce uygulanan 1990 tarihli Merkez Muhasebe ve İhale Yönetmeliğinde de benzer hükümlere yer verilmiştir.
Bu durumda, Genel Müdürlük Merkez İhale Yönetmeliğinde rayiç bedel esasına yer verilmemiş olması Yönetmeliğin bedel tesbitine ilişkin yeterli düzenleme içermediği biçiminde değerlendirilemeyeceğinden 2886 sayılı Devlet İhale Yasası ve bu Yasaya dayanılarak çıkarılan Yönetmeliğin Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü taşınmazları hakkında uygulanmasına olanak bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü adına tapuda kayıtlı taşınmazların kiralanmasında veya üzerinde mülkiyetin gayri ayni hak tesisinde, 2886 sayılı Kanunun 74 üncü maddesine dayanılarak çıkarılan Devlete Ait Taşınmaz Mal Satış, Trampa, Kiraya Verme, Mülkiyetin Gayri Ayni Hak Tesis, Ecrimisil ve Tahliye Yönetmeliğinin uygulanmasına olanak bulunmadığı sonucuna varılarak dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 13.12.1999 gününde oybirliğiyle karar verildi.