1. Daire 1998/267 E. , 1998/481 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 1998/267
Karar No : 1998/481
İstanbul-Bursa-İzmir Otoyolunun, 3996 sayılı Kanun uyarınca yap-işlet-devret modeline göre yaptırılması planlanan Orhangazi-Bursa-İzmir kesiminin yapımı ve işletilmesi süresince İstanbul boğaz köprüleri gelirlerinin, yüklenici firmalara finansman desteği olarak tahsis edilip edilemeyeceği hususunda düşülen duraksamanın giderilmesine yönelik istişari düşünce istemine ilişkin Başbakanlığın 9.10.1998 günlü ve B.02.0.KKG/177-213/ 5690 sayılı yazısına ekli Karayolları Genel Müdürlüğünün 28.9.1998 günlü ve B:091.TCK.01302-710-5020 sayılı yazısında aynen:
“İstanbul-Bursa-İzmir Otoyolunun Orhangazi-Bursa-İzmir kesiminin 3996 sayılı Yap-İşlet-Devret Kanununa göre istekliler arasında ihale edilmesi planlanmaktadır. Ancak, bağlantı yolları hariç 336 km olan yolun bugünkü birim fiyatlarla takribi yapım bedeli … Milyar $ karşılığı …Trilyon TL’den daha ucuza yapılması mümkün görülmemektedir.
Bu boyuttaki büyük işlerin yüklenici firmalarca finanse edilmesi veya finansmanın kredi kuruluşlarından sağlanabilmesi için aranan en önemli etkin, Devletin bunu yapmaktaki kararlılığı ve ciddiyetidir.
Bunun yanısıra; takriben … Milyar $’lık bir yatırım bedelinin Yap-İşlet_Devret Kanununa göre % 20’si Yüklenici Firmalar tarafından öz kaynak olarak sağlansa bile, Hazine Garantisi olmayan … Milyar … Milyon $ karşılığının Bankalar Konsorsiyumunca temininde büyük zorluklar görülmektedir.
Nitekim bu yolun İstanbul yönünde devamı olan İzmit Körfez Geçişi-Orhangazi Otoyolu kesiminin takriben … Milyar $ hesap edilen yatırım bedelinin yüklenicilerin öz kaynağı dışında kalan … Milyar $’nın temininde halen büyük zorluklar yaşanmaktadır.
Ülkemizin mevcut mali kaynaklarının, bu denli büyük projeleri finanse etmeye yetmediği malumlarıdır.
Diğer yandan İstanbul-İzmir arasındaki mevcut yoldaki yıllık ortalama günlük trafiğin 17.000’nin üzerine çıktığı, bu nedenle yörenin ihtiyacını karşılamadığı gibi, hergün on’larca vatandaşımızın hayatını kaybetmesine neden olduğu bilinmektedir.
Genel Müdürlüğümüzce, halen işletilmekte olan İstanbul Boğazı Köprü gelirlerinin, otoyolun yapımı ve işletilmesi süresince, Yüklenici Firmaların öz kaynakları dışında Devlet katkısı olarak tahsis edilmesi, görev süresi içerisinde Boğaz Köprülerinin bakım ve işletilmesinin de yüklenici firmalar tarafından yapılması, köprülerden temin edilecek gelir karşılığının yüklenicinin işletme süresinden düşülerek ihaleye çıkarılması planlanmaktadır.
Bu nedenle, İstanbul-Bursa-İzmir Otoyolunun Orhangazi-Bursa-İzmir Kesiminin Yap-İşlet-Devret Kanununa göre ihale edilmesi ile ilgili olarak Özelleştirme İdaresi Başkanlığına ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığına gerekli müracaatlar yapılmış olup alınan cevabi yazı örnekleri ilişikte sunulmaktadır.
Ancak, Karayolları Genel Müdürlüğü ve Bakanlığın dışındaki konu ile ilgili Kamu Birimlerinin Köprü gelirlerinin bu işe tahsisi konusunda düşülen tereddüdü giderebilmek amacıyla DANIŞTAY BAŞKANLIĞI’nın görüşüne başvurulmasını emir ve müsaadelerinize saygılarımla arz ederim.” denilmektedir.
Dairemizce yapılan çağrı üzerine gelen Karayolları Genel Müdür Yardımcısı …, Otoyollar Yapım Şube Müdürü …, Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü Yatırımlar Dairesi Başkanı …, Devlet Planlama Teşkilatı İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Hukuki Tedbirler ve Kurumsal Düzenlemeler Dairesi Başkanı …, aynı Genel Müdürlüğün Sektör Programları Dairesi Kara Ulaştırması Sektör Sorumlusu … ile Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü Yap-İşlet-Devret ve Enerji Dairesinde Şube Müdürü …’in açıklamaları dinlendi. Dosyadaki belge ve bilgiler incelenerek:
Gereği Görüşülüp Düşünüldü:
İstem, İstanbul-Bursa-İzmir otoyolunun, 3996 sayılı Kanun uyarınca yap-işlet-devret modeline göre yaptırılması planlanan Orhangazi-Bursa-İzmir kesiminin yapımı ve işletilmesi süresince, İstanbul boğaz köprüleri gelirlerinin yüklenici firmalara finansman desteği olarak tahsis edilip edilemeyeceği hususunda düşülen duraksamanın giderilmesine yöneliktir.
Yap-işlet-devret modeli, 3996 sayılı “Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun”un 3 üncü maddesinin (a) bendinde, ileri teknoloji ve yüksek maddi kaynak ihtiyacı duyulan projelerin gerçekleştirilmesinde kullanılmak üzere geliştirilen özel bir finansman modeli olarak tanımlanmıştır. Bu modelde, yatırım bedelinin, görevlendirilen şirketin ürettiği mal ve hizmetin, idare yada hizmetten yararlananlarca satın alınması suretiyle ödenmesi öngörülmüştür.
3996 sayılı Kanunun 2 nci maddesinde sayılan ve her biri kamu hizmeti niteliğini taşıyan yatırım ve hizmetlerin gerçekleştirilmesi amacıyla yapılacak sözleşmeler, Anayasa Mahkemesinin 28.6.1995 günlü ve E:1994/71, K:1995/23 sayılı kararında da vurgulandığı üzere, kamu hizmeti imtiyaz sözleşmeleridir.
İmtiyaz hukuku ve buna ilişkin yargı kararlarının yanı sıra 3996 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinde de, bu Kanuna göre yapılacak işlerin finansmanından, işi alan sermaye şirketinin sorumlu olacağı kuralına yer verilmiştir. Bu durumda, sözü edilen otoyol kesiminin yapımı ve işletilmesi süresince, yüklenici firmalara İstanbul boğaz köprüleri gelirlerinin finansman desteği olarak tahsis edilmesinin bu kurala aykırılık oluşturacağı açık bulunmaktadır.
Belirtilen nedenlerle, İstanbul-Bursa-İzmir otoyolunun 3996 Sayılı Kanun uyarınca yap-işlet-devret modeline göre yaptırılması planlanan Orhangazi-Bursa-İzmir kesiminin yapımı ve işletilmesi süresince, yüklenici firmalara İstanbul boğaz köprüleri gelirlerinin finansman desteği olarak tahsis edilmesine hukuken olanak bulunmadığı sonucuna ulaşılarak dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 16.12.1998 gününde oybirliğiyle karar verildi.