1. Daire 1997/181 E. , 1998/21 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 1997/181
Karar No : 1998/21
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun, disiplin cezalarını düzenleyen 125 inci maddesinin “Geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve iyi veya çok iyi derecede sicil alan memurlar için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir.” şeklindeki üçüncü fıkrasının uygulanmasında düşülen duraksamanın giderilmesine yönelik istişari düşünce istemine ilişkin Başbakanlığın 4.12.1997 günlü ve B.02.0.0.KKG/174-199/5218 sayılı yazısına ekli Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığının 27.11.1997 günlü, B.02.1.GÜM.0.71.00.08/033702 sayılı yazısında aynen:
“Bilindiği üzere; 657 sayılı Kanun’un 125/3. maddesinde, “Geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve iyi veya çok iyi derecede sicil alan memurlar için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir.” hükmü yer almaktadır.
Müsteşarlığımız Teşkilatında görevli personelden Uyarma, Kınama ve Aylıktan Kesme cezalarından herhangi birisini gerektirir bir disiplin suçu işleyenlerden, anılan madde metninde belirtilen koşulları taşıyanlar hakkında, disiplin veya üst disiplin amirlerince bu maddenin verdiği yetkiye istinaden, bir alt ceza verilme cihetine gidilebilmekte, söz konusu disiplin cezalarının Kurumumuzca ilgililerin sicillerine işlenmesi aşamasında da madde metninde belirtilen koşulların oluşup oluşmadığı araştırılarak, koşulların oluşmadığı anlaşıldığı takdirde, zamanışımı süreleri içerisinde kalmak kaydıyla, yetkili disiplin amirlerine hatalı işlemlerin düzelttirilmesi sağlanmakla birlikte, bahsekonu madde hükmünde belirtilen “iyi veya çokiyi derecede sicil almak” ifadesi ile anlatılmak istenen hususun kapsamı konusunda yeterli açıklık bulunmadığından;
1) Memurların sözkonusu maddeden yararlandırılabilmeleri için,
a) Memuriyet süresince haklarında düzenlenen tüm sicil raporlarının mı iyi veya çok iyi derecede olması gerektiği,
b) Yoksa, yakın döneme ait (Son 3 yıllık, Son 5 yıllık sicil raporlarının esas alınması vb. gibi) belli sayıda yıllara ait sicil raporlarının iyi veya çok iyi dercede olmasının da mı yeterli olabileceği,
2) Geçmişte haklarında düzenlenen bazı sicil raporları, iyi veya çok iyi derece olmakla birlikte, bazı sicil raporları ise orta veya olumsuz derecede bulunan memurların da bu maddeden yararlandırılmalarının mümkün bulunup bulunmadığı (Bu kapsamda, mesela; 1991-1996 yıllarına ait son 6 yıllık sicil notları ortalaması 90 ve daha yukarı olup, 657 sayılı Kanun’un 64/2.maddesi gereğince 1 kademe ilerlemesinden yararlandırılan ve herhangi bir disiplin cezası da bulunmayan bir memurun, bu sicil raporlarından önceki yıllara ait sicil raporlarından bir veya birkaçının orta veya olumsuz derecede olması halinde, anılan madde hükmünden yararlandırılıp yararlandırılamayacağı),
Hususlarında tereddüt hasıl olmuştur.
Öte yandan; 657 sayılı Kanun’un 125/D maddesi gereğince, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası tekliflerini değerlendiren İl Disiplin Kurulları’nca, 125/3. maddenin dikkate alınmasının gerekli görüldüğü kimi durumlarda, verdikleri kararlara esas teşkil etmek üzere, ilgililerin sadece son 3 yıllık sicil notu derecelerinin esas alındığının görülmesi karşısında, bu uygulamaların, 18.10.1986 gün ve 19255 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Devlet Memurları Sicil Yönetmeliği’nin 13/6 ve 20/3. maddelerinde belirtilen sicil raporları sayısının kıyasen dikkat alınmasının, hukuki dayanak alınmak suretiyle gerçekleştirilmiş olabileceğinden bahisle, tereddüt konusu hususlarla ilgili olarak Müsteşarlığımız Hukuk Müşavirliği’nin ve Devlet Personel Başkanlığı’nın görüşlerine başvurulmuştur.
Konuyla ilgili olarak Müsteşarlığımız Hukuk Müşavirliği’nden alınan 23.07.1997 gün ve 1377 sayılı yazıda;
“Kanunda bu hususta bir süre öngörülmemiş ve sadece takdir hakkından sözedilmiştir. Sicilleri ve çalışması olumlu izlenim bırakan memur hakkında idare takdir hakkını kullanabilecektir. Konu hakkında emredici kural sözkonusu olmadığından ve sınırlar yasa koyucu tarafından çizilmediğinden amir, takdir hakkını istediği şekilde kullanmakta serbest bulunmaktadır. İlgi (b) yazımızda belirtildiği üzere takdir yetkisi 6 yıllık siciller esas alınarak kullanılabilceği gibi 3 yıllık, 5 yıllık sicillere de bakılabilecektir.
Önemli olan husus, bu hükmün değerlendirmesi yapılarak disiplin cezası uygulanırken takdir hakkının olumlu veya olumsuz kullanma gerekçesinin belirtilmesidir. Her olay kendi özel koşullarını taşıyacağından subjektif bir takdir söz konusudur.
Disiplin cezası aleyhine idari yargıda açılan davalarda da bir alt cezanın uygulanıp uygulanmamasının tartışılmaması iptal nedeni yapılmaktadır.
Yargı organı, çalışma ve siciller değerlendirilerek bir alt cezanın uygulanmamasına karar verilen disiplin cezası hakkındaki takdire karışmamaktadır.
Bununla birlikte idare, bu konuda tanınan takdir yetkisini kullanmada keyfiliğe kaçılmaması, eşitlik sağlanması gibi nedenlerle objektif kriterler getirmek istiyorsa bir prensip genelgesi ile yetkinin sınırlarını belirleyebilecektir.
Prensipler belirlenirken kaç yıllık sicillere bakılacağı, bu sürede orta sicil varsa değerlendirilip değerlendirilmeyeceği kararlaştırılabilir.
Düşüncemize göre,
1- İhtar ve kınama cezaları beş yıl geçmekle sicilden silindiği için, bu durumda bulunan bir memurun beş yıl önceki cezasından etkilenmemek için en son beş yıllık sicillerin dikkate alınması,
2- Hizmeti beş yıldan az memurların mevcut sicillerinin dikkate alınması,
3- Beş yıl içinde orta derecede sicil almış memur için bir alt ceza uygulamasının yapılmaması,
Sonuç olarak, disiplin cezası uygulanırken 125/3 ncü madde hükmünün tartışılması, sicil ve çalışmalar değerlendirildiğinde olumlu bir izlenim bırakıyorsa takdir hakkının memur lehine kullanılması, bir alt cezanın uygulanmasını gerektirir neden bulunmaması halinde gerekçelerinin belirtilmesi uygun olacaktır.”
İfadesine yer verilmiştir.
Aynı konuda Devlet Personel Başkanlığı’ndan alınan 12.09.1997 gün ve 7475 sayılı yazıda ise;
“Bilindiği üzere 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125 inci maddesinde geçmiş çalışmaları olumlu iyi veya çok iyi derecede sicil almış memurların, işledikleri disiplin suçları için verilecek disiplin cezalarında yönetime tanınmış olan takdir çerçevesinde hizmet süresinin belirli bir kesiminin dikkat alınacağına dair herhangi bir düzenleyeme yer verilmediğinden geçmiş bütün hizmetlerin gözönünde tutulması gerektiği, mütalaa edilmektedir.”
Denilmiştir.
Bu nedenle; Müsteşarlığımızca yapılacak uygulamalara esas olmak üzere, memurların, 657 sayılı Kanun’un 125/3. maddesi hükmünden yararlandırılabilmeleri için, söz konusu madde metninden geçen,
A- “Geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan….” ifadesi gereğince,
a) Geçmişte, 657 sayılı Kanun veya özel kanunlara göre verilen ve disiplin amirince disipline aykırı fiil nedeniyle yapılan değerlendirme tarihi itibariyle yürürlükte bulunan disiplin cezalarının (İdari yargı kararıyla iptal edilenler, Af Kanunları kapsamında olanlar ve anılan Kanun’un 133. maddesi gereğince sicilden silinenler hariç) mevcut olması halinde, bunun madde hükmünden yararlanmaya engel teşkil edip etmeyeceği,
Engel teşkil ediyorsa; bu defaki fiil nedeniyle verilmesi gereken disiplin cezasının, geçmişte alınan disiplin cezasından daha hafif veya daha ağır bir ceza olmasının, madde hükmünden yararlanabilme bakımından herhangi bir farklılık yaratıp yaratmayacağı,
b) Belirtilen ifade ile, “disiplin cezası” dışında, başka kıstasların da kasdedilmiş olup olmadığı, kasdedilmiş ise bunların neler olduğu,
B- “….İyi veya çok iyi derecede sicil almak” ifadesi gereğince memurların,
a) Memuriyet süresince haklarında düzenlenen tüm sicil raporlarının mı iyi veya çokiyi derecede olması gerektiği, yoksa yakın döneme ait (Son 3 yıllık, Son 5 yıllık sicil raporlarının esas alınması vb. gibi) belli sayıda yıllara ait sicil raporlarının iyi veya çokiyi derecede olmasının da mı yeterli olabileceği,
b) Geçmişte haklarında düzenlenen bazı sicil raporları, iyi veya çok iyi derecede olmakla birlikte, bazı sicil raporları ise orta veya olumsuz derecede bulunan memurların da bu maddeden yararlandırılmalarının mümkün bulunup bulunmadığı (Bu kapsamda, mesela; 1991-1996 yıllarına ait son 6 yıllık sicil notları ortalaması 90 ve daha yukarı olup, 657 sayılı Kanun’un 64/2. Maddesi gereğince 1 kademe ilerlendirilmesinden yararlandırılan bir memurun, bu sicil raporlarından önceki yıllara ait sicil raporlarından bir veya bir kaçının orta veya olumsuz derecede olması halinde, anılan madde hükmünden yararlandırılıp yararlandırılamayacağı),
Hususlarında, 2575 sayılı Danıştay 23/e maddesi gereğince Danıştay Başkanlığı’nın istişari görüşüne ihtiyaç duyulmaktadır.
Bilgileri ve gereğini arz ederim. ” denildiği anlaşılarak,
Gereği Görüşülüp Düşünüldü:
İstem, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 125 inci maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “Geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve iyi veya çok iyi derecede sicil alan memurlar için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir.” hükmünün uygulanmasında düşülen duraksamanın giderilmesi için, genel ve objektif kıstaslar konulmasının mümkün olup olamıyacağına ilişkindir.
Sözü edilen hükümle, memurlar hakkında disiplin cezası vermeye yetkili disiplin amirlerine, disiplin cezasını gerektiren fiilin karşılığı ceza yerine bir derece hafif olanın uygulanabilmesi konusunda takdir yetkisi tanınmakta ve bu yetkinin geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan, iyi veya çok iyi derecede siciller almış bulunan memurlar için kullanılabileceği belirtilmek suretiyle, sınırları genel olarak açıklanmış bulunmaktadır.
Bu durumda, söz konusu maddede belirtilen koşullarla birlikte, disiplin cezasını gerektiren her olaya özgü durumların da gözönüne alınarak uygulama yapılması gerekmekte, Dairemizce verilecek istişari nitelikte bir kararla, konuya ilişkin genel ve objektif kıstaslar getirilmesine olanak bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, 657 sayılı Yasanın 125 inci maddesinin üçüncü fıkrasının uygulanmasında, genel ve objektif kıstaslar konulmasına olanak bulunmadığı sonucuna varılarak dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 9.2.1998 gününde oybirliğiyle karar verildi.