1. Daire         1996/49 E.  ,  1996/58 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 1996/49
Karar No : 1996/58

775 sayılı Gecekondu Kanununun bazı hükümlerinin uygulanmasında Maliye Bakanlığı ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığı arasında ortaya çıkan görüş farklılıkları nedeniyle düşülen duraksamanın giderilmesi için istişari düşünce istemine ilişkin bulunan Başbakanlığın 27/2/1996 günlü ve Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü B.02.KKG/174-150/546 sayılı yazısına ekli Bayındırlık ve İskan Bakanlığının 7.2.1996 günlü ve Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü B.09.0.TAU.0.16.00.07/E:223-1872 sayılı yazısında aynen:
“20.07.1966 tarih ve 775 Sayılı Gecekondu Kanununun 7.maddesine göre oluşturulan Gecekondu Önleme Bölgelerinde anılan Yasa amaçlarında kullanılmak üzere mülkiyeti Maliye Hazinesine ait taşınmazlar Maliye Bakanlığınca (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) Bakanlığımıza tahsis edilmektedir.
Gecekondu Önleme Bölgelerinde 775 Sayılı Yasa’nın 31.maddesine göre Bakanlığımızca inşa ettirilen konutlar ve aynı Yasa’nın 25 ve 27.maddelerine göre arsa tahsis edilen Kurum ve kişilere Bakanlığımızca tahsis edilen konut yada arsaların bedellerinin Bakanlığımız 2 nolu Gecekondu Fon Hesabına yatırılması şartıyla tahsis sahiplerine konut veya arsaları tapu ile intikal ettirilmektedir.
Ancak, ekte gönderilen Maliye Bakanlığının (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) 10.05.1993 gün ve B.07.M.E.G.0.25/3371/661/19920 sayılı yazısında 775 Sayılı Yasa’nın 14.maddesinin (f) bendine göre, Bakanlığımızca satın alınan veya kamulaştırma yoluyla edinilip, Maliye Hazinesi adına tescil ettirilen arsalardan Bakanlığımızca şahıs veya kooperatiflere tahsis edilen taşınmazların bedelinin Bakanlığımız 2 nolu Gecekondu Fonu Hesabına yatırılması kaydıyla tahsis sahibi şahıslar veya kooperatifler adına ferağ verilmesinde sakınca bulunmadığı; sözkonusu taşınmazlardan geldisi Maliye Hazinesine ait olupta, 775 Sayılı Yasa amaçlarında kullanılmak üzere 178 Sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararnamenin 13. maddesinin (d) bendi ile 1050 sayılı Yasanın 23. maddesi uyarınca Bakanlığımıza tahsis edilen bu taşınmaz malların bedelinin 775 Sayılı Yasa’nın 14.maddesinde belirtilen Fona irat kaydedilerek şahıs veya kooperatifler adına tapu ile intikallerinin fon tarafından Genel Bütçeye devredildikten sonra bedellerinin fon tarafından Genel Bütçeye devredildikten sonra tapu ile intikallerinin tahsis sahipleri adına sağlanabileceği belirtilmektedir.
Bu konuda ayrıca Maliye Bakanlığının (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) 27.06.1994 gün ve B.07.M.E.G.025/3371-661/28122 sayılı yazısında da 775 Sayılı Yasa’nın 7.maddesinde gerekse diğer maddelerinde bu yasa uyarınca Hazineye ait taşınmazların Bakanlığımıza tahsis edileceğine dair bir hüküm bulunmadığından evveliyatı Hazineye ait olup da Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 13/d maddesi uyarınca Bakanlığımıza tahsis edilen taşınmaz malların Gecekondu Önleme Bölgeleri içerisinde dahi olsa satış bedellerinin Genel Bütçeye devredilmesinde aykırılık olmadığı belirtilmektedir.
Bakanlığımızın 27.10.1993 gün ve 2835/21761 ve 08.12.1994 gün ve 3873/20465 sayılı yazıları ile, geldisi Maliye Hazinesine ait olup da Bakanlığımızca belirlenen bedelin Bakanlığımıza ait 2 nolu Gecekondu Fonu tarafından Genel Bütçeye devredilmesinin 775 Sayılı Yasa amaçlarına ve özellikle 14. 33 ve 41. maddelerine ters düşmekte olduğu belirtilmiş olup, Maliye Bakanlığı görüşlerinde ısrar etmektedir.
Ekte gönderilen 20.12.1995 gün ve 17274 sayılı yazımız ile konu bir kez daha bizzat Maliye Bakanı Sn….’ya aktarılmıştır.
775 Sayılı Yasa’nın 7.maddesine göre oluşturulan Gecekondu Önleme Bölgelerinde Bakanlığımızca arsa tahsisi yapılan tahsis sahiplerinin mağduriyetlerinin önlenmesi için konunun Danıştay Başkanlığınca tetkiki gerekmektedir.
20.07.1966 tarih ve 775 Sayılı Gecekondu Kanunu aşağıdaki üç ilkeyi içermektedir.
1- İnsan sağlığına aykırı ve tehlike arzeden yaşam koşullarını içeren Gecekondularda yaşayanlara Gecekondu Önleme Bölgelerinden konut ve arsa sağlayarak geçekondulardan tasfiyesi,
2- Gecekondu Bölgelerinin kentsel altyapı ve sosyal donatı alanları ile takviye edilerek ıslahı,
3- Dar gelirli vatandaşlara ve kente yeni göçedenlere ucuz maliyetli ve sağlıklı yaşam sağlayacak konut sağlanması için yeni Gecekondu Önleme Bölgeleri ihdası,
Bakanlığımız, bu çerçevede dar gelirli ve konutsuz vatandaşların konut sahibi olmalarının sağlanması amacıyla birçok çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmaların en önemli kriteri dar gelirli vatandaşlara hizmettir. Tahsislerimizinden hiçbir arsa ve konutu bulunmayan ve her yıl Bakanlığımızca ilan edilen dar gelirlilik kıstası içerisinde kalan ve hiçbir arsa veya konutu bulunmayan dar gelirli vatandaşlarımız yararlanmaktadır.
Gecekondu Önleme Bölgelerinde Bakanlığımızca bu güne kadar, 775 Sayılı Yasa’nın 31.maddesine göre 20.742 adet sosyal konut üretilerek dar gelirli vatandaşlarımıza tahsis edilmiştir. Konut kooperatiflerine 98.335 konutluk çok katlı konut arsası, dar gelirli vatandaşlarımıza 40.000 adet tek katlı konut arsası tahsis edilmiştir. Ayrıca Gecekondu Fonundan 14.500 kişiye de inşaat kredisi verilmiştir.
1988 yılında 775 Sayılı Yasa’da yapılan değişiklikle Belediyelerimizin uygulamada etkin olarak yer almaları sağlanırken Ülkemizde özellikle düşük gelirli ailelerin konut ihtiyacı dikkate alınarak 775 Sayılı Yasa gereği Bakanlığımızca yürütülen işlemlere devam edilmesi 17.06.1992 günlü Resmi Gazetede yayımlanan 3811 Sayılı Kanun ile öngörülmüştür.
775 Sayılı Yasa’nın 14. maddesine göre oluşturulan 2 nolu Gecekondu Fonunun gelirleri sayılırken (f) bendinde “Bu Kanun uyarınca İmar ve İskan Bakanlığınca geri, devir veya satın alınan veya kamulaştırılan arazi ve arsaların veya adıgeçen Bakanlıkça yaptırılan veya başka şekillerde Bakanlığa intikal eden halk konutu, nüve konut ve diğer yapıların kiralarından, satışlarından vesair şekillerde kıymetlendirilmelerinden elde edilecek gelirler” olarak kesin hükme bağlanmıştır.
Evveliyatı Maliye Hazinesine ait bulunan ve 775 Sayılı Yasa amaçlarında kullanılmak üzere Maliye Bakanlığınca Bakanlığımıza tahsis edilen taşınmazların satış bedellerinin 2 nolu Gecekondu Fonu tarafından Genel Bütçeye aktarılması 775 Sayılı Yasa’nın 14.maddesinin (f) bendine göre mümkün olmayıp, (f) bendinde belirtilen devir kelimesi Maliye Bakanlığı tarafından Bakanlığımıza devri ifade etmektedir. Bakanlığımıza devir ancak Maliye Bakanlığı’nca yapılmaktadır. Başka bir Kurum veya şahıslardan Bakanlığımıza ihtikal eden taşınmazlar aynı maddenin (g) bendine göre bağış olmaktadır.
Maliye Bakanlığı tarafından Bakanlığımıza tahsis edilen araziler ham arazidir. Bu ham arazilerin Bakanlığımız özkaynaklarından karşılanarak imar planları, parselasyon planları, imar uygulama planları, alt yapıları (yol, su, kanalizasyon vs) ve tapuya tescil işlemleri Bakanlğımız tarafından yaptırılarak Kamu Kurum veya Kuruluşlarına, şahıs ve konut kooperatiflerine satış veya tahsis edilmektedir. Söz konusu taşınmazların satış bedellerinin fon tarafından Genel Bütçeye devredilmesi durumunda Gecekondu Fonuna dönüşüm olmayacağından Bakanlığımız yeni Gecekondu Önleme Bölgeleri ihdas edemeyecek ve dolayısıyla 775 Sayılı Yasa Hükümlerinin yerine getirilmesi mümkün olamayacaktır.
Gecekondu Fonunun devamlılığını satış veya tahsis sonucu geri dönüşümler sağlamaktadır.
775 Sayılı Yasa’nın 33.maddesinde “Bu Kanun Hükümlerine dayanılarak yapılan ivazlı veya ivazsız devir, temlik, kamulaştırma, alım, satım, kira, geri alma, geri verme, ifraz, tevhit, tescil, cins değişikliği, rehin tesis ve terkini, ıslah, değişiklik, onarım, inşa ve ikmal gibi her türlü işlemler, sözleşmeler, beyannameler ve benzerleri, tasarruf bonusundan ve her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.
Bu kanun gereğince teşekkül edecek fonlardan yapılacak sarfiyat; Artırma, Eksiltme ve İhale Divanı Muhasebat ve Muhasebe-i Umumiye Kanunlarına tabi değildir, denilmektedir.
Maliye Bakanlığı’nca Bakanlığımıza 775 Sayılı Yasa amaçlarında kullanılmak üzere tahsis edilen taşınmazlar, 1050 sayılı Yasanın 23 üncü maddesi gereğince tahsis edilmektedir. Bu tahsislerle ilgili olan satış bedellerinin Genel Bütçeye devredilmesi sözkonusu Yasa’nın 33.maddesine de uygun olmadığı görülmektedir.
Ayrıca, 775 Sayılı Yasa’nın 41.maddesinde “Bu Kanunun uygulanması gereken yerlerde, diğer Kanunların bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz” hükmü yeralmaktadır.
775 Sayılı Gecekondu Kanununun 41. maddesi bu Kanuna özel bir statü sağlamaktadır.
Maliye Hazinesine ait olup, Maliye Bakanlığınca Bakanlığımıza 775 Sayılı Yasa amaçlarında kullanılmak üzere tahsis edilen taşınmazların Bakanlığımızca takdir edilen bedelinin fon tarafından Genel Bütçeye aktarılması 775 Sayılı Yasa’nın tamamına ve özellikle 14.33.41 maddelerine uygun değildir.
775 Sayılı Yasa’nın 7.maddesine göre oluşturulan Gecekondu Önleme Bölgelerinden Bakanlığımızca arsa tahsisi yapılan kişi, kuruluş veya konut kooperatiflerinin daha fazla mağdur edilmemesi yönünden evveliyatı Maliye Hazinesine ait olup, 775 Sayılı Yasa amaçlarında kullanılmak üzere Maliye Bakanlığınca 1050 sayılı Yasa’nın 23. maddesine göre Bakanlığımıza tahsis edilen taşınmazların Bakanlığımızca takdir edilen bedelin 775 Sayılı Yasa’nın 14.maddesine göre oluşturulan fon tarafından Genel Bütçeye aktarılması sonucu tapu işlemlerinin yapılabileceği hakkındaki Maliye Bakanlığının görüşü ile Bakanlığımızın bu uygulamanın 775 Sayılı Yasa’nın bütünü ile 14. 33. ve 41. maddelerine aykırı olduğu görüşü konularının Danıştay Başkanlığına intikal ettirilerek, yapılacak işlemler hakkındaki istişari mütalaalarının alınarak Bakanlığımıza çok acele olarak bilgi verilmesi hususlarında gereğinin yapılmasını arz ederim.” denilmektedir.
Dairemizce yapılan toplantıya çağrılan Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı … ile Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Vekili …’in açıklamaları dinlendikten dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin;
Gereği Görüşülüp Düşünüldü :
İstişari görüş istemi; 775 sayılı Gecekondu Kanunu’nun 7 nci maddesine göre oluşturulan gecekondu önleme bölgelerinde yasa amaçlarına uygun olarak kullanılmak üzere, 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanunu’nun 23, Maliye Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında 178 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 13/d maddesi uyarınca, Bayındırlık ve İskan Bakanlığına tahsis olunan Hazine adına kayıtlı taşınmaz malların anılan Bakanlıkça satılması halinde satış bedellerinin Genel Bütçeye devredilmesinin gerekip gerekmeyeceği konusunda doğan duraksamanın giderilmesine ilişkin bulunmaktadır.
775 sayılı Gecekondu Kanunu’nun 7 nci maddesinde; belediyelerin mülkiyetinde bulunan ve bundan sonra bu Kanuna göre mülkiyetine geçecek olan arazi ve arsalardan, belediye meclisi kararıyla belli edilip, Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca uygun görülenlerin, bu Kanun hükümleri dairesinde konut yapımına ayrılacağı vurgulanmıştır. Bunun dışında, söz konusu Kanunda, Hazineye ait arazilerin konut yapımı için Bayındırlık ve İskan Bakanlığına bedelsiz devrini öngören bir hüküm bulunmamaktadır.
Dosyanın incelenmesinden; Hazineye ait arazilerin 775 Sayılı Kanun amacında kullanılmak üzere, 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanunu’nun 23, Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 13/d maddesi uyarınca Bayındırlık ve İskan Bakanlığına tahsis edildiği anlaşılmaktadır.
1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanununun 23 üncü maddesinde; tapu idaresince Hazine adına tescil olunan ve Maliye Bakanlığınca idare olunan Devlete ait taşınmazlardan bir daireye tahsisi icabedenlerin o daireye kullanıldıkları sürece kirasız verilebileceği hükmü yer almakta; 178 Sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 13/d maddesinde ise, Hazinenin özel mülkiyetinde olan yerlerden, kamu hizmeti için kullanılması gerekli olanları, genel, katma ve özel bütçeli idarelere tahsis etmek, Milli Emlak Genel Müdürlüğünün görevleri arasında sayılmaktadır.
Ayrıca, Hazinenin özel mülkiyetinde bulunan taşınmazların usulü dairesinde satışı mümkün bulunmakta ve bu halde de Yasalardaki ayrık hükümler dışında, satış bedellerinin bütçeye gelir kaydı gerekmektedir.
Bunun yanında, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Hazineden, belediyelerden ve diğer yollardan elde ettiği arazilerin Gecekondu Kanununun amacı doğrultusunda alt yapılarını yapmakta ve oluşturduğu parselleri konut kooperatiflerine veya ihtiyaç sahiplerine satmaktadır.
Hazine arazilerinin 775 sayılı Yasa amacını gerçekleştirmek için Bayındırlık ve İskan Bakanlığına tahsisi, yukarıda açıklandığı gibi mülkiyeti devreden bir işlem niteliğinde değildir. Gerek 775 sayılı Yasada, gerek diğer yasalarda Hazine arazilerinin gecekondu önleme amacında kullanılmak üzere Bayındırlık ve İskan Bakanlığına bedelsiz devrini öngören bir hüküm yoktur.
Bu nedenle de, Hazine arazileri 775 sayılı Kanun amacında kullanılmak üzere genel hükümler çerçevesinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığına tahsis edilmekte, bu arazilerin üçüncü kişilere satışı aşamasında da, yine, genel hükümlere göre Hazinenin satış bedeli alması zorunluluğu bulunmaktadır. Ancak, arazilerin imar ve parselasyon planları ile alt yapıları, 775 sayılı Yasanın 14 üncü maddesi uyarınca kurulan fon gelirlerinden karşılanmak suretiyle yapıldığı için Genel Bütçeye aktarılacak satış bedellerinin belirlenmesinde bu giderlerin gözönüne alınması tabiidir.
Açıklanan nedenlerle; 775 sayılı Gecekondu Kanununun 7 nci maddesine göre oluşturulan gecekondu önleme bölgelerinde yasa amaçlarına uygun olarak kullanılmak üzere, 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanununun 23 üncü maddesi ve Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 13/d maddesi uyarınca, Bayındırlık ve İskan Bakanlığına tahsis olunan Hazine adına kayıtlı taşınmaz malların anılan Bakanlıkça satışı halinde, arazilerin imar ve parselasyon planları ve alt yapıları için yapılan tüm giderlerinin düşülmesi suretiyle belirlenen bedellerinin Genel Bütçeye devrinin gerektiği görüşüne varılmakla dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 15.3.1996 gününde oybirliğiyle karar verildi