1. Daire         1995/62 E.  ,  1995/60 K.
Daire : BİRİNCİ DAİRE
Karar Yılı : 1995
Karar No : 60
Esas Yılı : 1995
Esas No : 62
Karar Tarihi : 05/04/995

2886 SAYILI YASANIN 10,44,63 VE 84.MADDELERİNDE YER ALAN İLGİLİ YADA BAĞLI BULUNULAN BAKANLIĞIN ONAYINI GEREKTİREN İŞ VE EYLEMLER YÖNÜNDEN, İL ÖZEL İDARELERİ VE BELEDİYELERİN, İÇİŞLERİ BAKANLIĞININ BAĞLI YADA İLGİLİ KURULUŞLARI OLMADIĞI HK.

İstişari düşünce istemi il Özel idareleri ve belediyelerin 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 10,44,63 ve 84.maddelerinde belirtilen iş ve işlemleri bakımından İçişleri Bakanlığının ilgili yada bağlı bakanlık sıfatıyla onay verip vermeyeceği hususunda düşülen duraksamanın giderilmesine ilişkindir.
“2886 Sayılı Kanunun 1.maddesinde, genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idareleri, özel idare ve belediyelerin, alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetten gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütüleceği belirtilmiş, Kanunun kimi maddelerinde de, bazı iş ve işlemler özel önem ve niteliği nedeniyle ” ilgili yada bağlı bulunulan kaman veya bakanlığın” onay yada kararına bağlı tutulmuştur.
Anılan Kanunda, “ilgili yada bağlı bulunulan bakan veya bakanlık” ibareleriyle ilgili olarak herhangi bir tanım ve niteleme yer almadığından, bunların hangi anlamda kullanıldığının belirlenmesi, bu belirleme yapılırken de, kuşkusuz öncelikle 2886 Sayılı Kanun hükümlerinin gözönünde tutulması gerekmektedir.
Yukarıda değinildiği üzere, sözü geçen Kanunda, genel bütçeye dahil daire ve katma bütçeli idareler ile özel idare ve belediyeler arasında gerek Kanuna tabi işler gerekse onayı gerektiren iş ve işlemler bakımından herhangi bir ayrım ve aykırı durum öngörülmemiş, ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verme yetkisi de ilgili idarelerin bildirimi üzerine yalnızca ilgili bakanlığa tanınmıştır.
Bu durumda, il Özel İdareleri ve belediyelerinde, onayı gerektiren iş ve işlemleri için “ilgili bakan yada bağlı bulunulan bakan ve bakanlığın,” onayı gerekmekte ve bu idarelerce ihalelerde ihalelere katılmaktan yasaklamayı gerektiren bir durumun ortaya çıkması halinde de, ilgililer hakkında ihaleye katılmaktan yasaklama kararının ilgili bakanlıkca verilmesi zorunlu bulunmaktadır.
Tersine anlayış, Kanunun kimi hükümlerinin özel idareler ve belediyeler bakımından uygulanmaması sonucunu doğurur ki, böyle bir durum kanunun sözüne olduğu kadar, yasakoyucunun amacına da aykırılık oluşturur.
3046 Sayılı Kanunda, Bakanlık ilgili kuruluşlarının, hizmet bakımından yerinden yönetimin kuruluşları (kamu kurumları) olduğu belirtildiğinden, Devlet dışında diğer kamu tüzel kişilerinin “kamu kurumu” ve “kamu idaresi” ikili ayrımına koşut olarak, ilgili kanunlara göre il özel idareleri ve belediyeler üzerinde vesayet yetkisine sahip olan İçişleri Bakanlığının, bu idarelerin “ilgili bakan yada bakanlığı” olduğunda duraksanamaz.
Açıklanan nedenlerle, il özel idareleri ve belediyelerin, 2886 Sayılı Devlet İhale Kanununun kimi maddelerinde yer alan ve onayı gerektiren iş ve işlemler için, İçişleri Bakanlığının “ilgili yada bağlı bulunan bakan veya bakanlık” sayılması gerektiği yolundaki ayrışık oylara karşılık;
3046 sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında 174 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 13.12.1993 gün ve 174 sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Kaldırılması ve Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında 202 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 10.maddesi, bağlı kuruluşları, 11.maddesi de ilgili kuruluşların tanımlamaktadır. Konumuza ilişkin bulunan 11.maddede; Bakanlık ilgili kuruluşlarının, özel kanun veya statü ile kurulan iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile bunların müessese, ortaklık ve iştirakleri veya özel hukuki, mali ve idari statüye tabi hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşları şeklinde düzenleneceği, bu kuruluşların ilgili olduğu bakanlığın bu Kanunun koyduğu usule göre belirneceği, hükmüne yer verilmiştir. Aynı Kanunun 19.maddesinde ise; ilgili kuruluşların görev, yetki ve sorumlulukları ile teşkilatlanmalarına ilişkin esasların bu kuruluşlarla ilgili özel kanunlarına veya statülerine göre düzenleneceği, Yüksek Öğretim Kurulu ve bu Kurula bağlı olanlar hariç, ilgili kuruluşların genel müdürlük şeklinde teşkilatlandırılmalarının esas olduğu ayrıca ve açıkça hükme bağlanmıştır.
3046 sayılı Kanunun 11.maddesinde sözü edilen hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşlarını, adem-i merkeziyet (görev ayrımı) esasına göre kurulmuş bulunan ve organları seçimle iş başına getirilen, yerel yönetim birimleri olan il özel idareleri ve belediyelerden ayırmak gerekir.
Bilindiği üzere, mahalli idareler, yerinden yönetim ilkesine dayanan özerk kuruluşlardır; buna “mahalli idare özerkliği” denildiği de malumdur.
Özerklik, genel idarenin mahalli idareler üzerinde haiz olabileceği vesayet denetimine engel oluşturamaz; ancak ilgili ya da bağlı olma anlamını da içermez.
İlgili veya bağlı olma keyfiyeti, özerkliğin özüne dokunacağından yasa koyucu, mahalli idariler için bu irtibatı özellikle kurmamıştır.
Bu hususun bir takım genellemelerden gidilerek bağlanabilmesi de olanaklı değildir.
Esasen aynı Kanunun 19.maddesiyle “ilgili kuruluşların genel müdürlüklük teşkilatlandırılmalarının öngörülmüş olmasından, bu kuruluşların, organları seçimle iş başına getirilen yerel yönetim kuruluşlarını değil, hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşlarını kapsadığı anlaşılmaktadır.
3152 Sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 29.maddesinde, İçişleri Bakanlığının bağlı kuruluşları; Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı olarak sayılmış, buna karşın il özel idareleri ve belediyeler İçişleri Bakanlığının ilgili kuruluşu olarak gösterilmiştir.
Yukarıda sözü edilen 3152 sayılı Kanunda; İçişleri Bakanlığının yerel yönetimlerle ilgili yetkileri ve vesayet konuları belirlenmiş olup, bu hususlar dışındaki konular için yerel yönetimler, bakanlığa bağlı veya ilgili olmadıklarından İçişleri Bakanlığını ilgili ve yetkili saymak mümkün bulunmamaktadır. 2886 sayılı Devlet İhale Kanununda artırma, eksiltme ve ihalelerle ilgili genel kavramlar belirlenmiş, yerel yönetimler de bu ana ilkeler bakımından Yasa’nın kapsamı içine alınmıştır.
Kuşkusuz bu esaslar, organları seçimle oluşan, görev ayrımı prensibine göre kurulan yerel yönetimleri, Devlet İhale Kanununun bazı maddelerin de yer alan “ilgili yada bağlı bakanlık” ibarelerinin varlığı açısından İçişleri Bakanlığına veya başka bakanlıklara bağlı yada ilgili kılamaz. Yasalar veya özel yasalardaki açık hükümlerin ise aynen uygulanacağına kuşku yoktur.
Bu durumda; 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 10,44,63 ve 84.maddelerinde yer alan hallerde “ilgili ya da bağlı bulunulan bakan veya bakanlığın” onayını gerektiren iş ve işlemlerde, il özel idareleri ve belediyeler bakımından İçişleri Bakanlığını, bağlı bulunulan yada ilgili bakanlık olarak kabule mevzuat açısından olanak bulunmamaktadır. Anılan Bakanlığının yerel yönetimlerle ilgili yasalarda; vesayet denetimine yetkili kılınmış bulunması bu Bakanlığın ilgili Bakanlık olarak kabulüne cevaz veremez.
Açıklanan nedenlerle 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun yukarıda belirtilen maddelerinde geçen ilgili yada bağlı bulunulan bakanlığın onayını gerektiren iş ve işlemler yönünden, il özel idareleri ve belediyelerin, İçişleri Bakanlığının bağlı yada ilgili kuruluşları olmadığı görüşüne varılmakla dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 5.4.1995 gününde karar verildi.