1. Daire 1988/383 E. , 1989/58 K.
Daire : BİRİNCİ DAİRE
Karar Yılı : 1989
Karar No : 58
Esas Yılı : 1988
Esas No : 383
Karar Tarihi : 29/03/989
ÇIKARDIĞI CEVHERİ KENDİ FABRİKASINDA HAMMADDE-GİRDİ OLARAK KULLANAN RUHSAT SAHİPLERİNİN, ŞİRKET OLUP OLMADIĞINA BAKILMAKSIZIN HEM HAZİNEYE ÖDENECEK % 5 DEVLET HAKKINI HEM DE ETİBANK’A ÖDENECEK % 5 MADENCİLİK
FON İŞTİRAKİNİ, BİLANÇODA GÖSTERECEKLERİ TOPLAM ÜRETİM MALİYETİNİN ASGARİ % 30’UNU BRÜT KAR KABUL EDİLEREK HESAPLANACAK TUTAR ÜZERİNDEN ÖDEMELERİ GEREKTİĞİ HK.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Hukuk Müşavirliği yazısından duraksamanın, 3213 sayılı Maden Kanununun 14.maddesinin 2.fıkrası kapsamındaki işletmelerin ödeyecekleri Devlet hakkıyla madencilik fon iştirakinin hesaplanmasında esas alınacak değerlerin belirlenmesinde ve Devlet hakkı ve madencilik fon iştirakinin 14.maddenin 2.fıkrası kapsamında olan tüm ruhsat sahiplerinden mi yoksa yalnızca şirketlerden mi alınacağı konularında ortaya çıktığı anlaşılmaktadır.
3213 sayılı Kanunun 14.maddesi “Devlet Hakkı” altında, “Maden sahasından çıkarılacak cevherlerden işletme yıllık brüt karının % 5 i Devlet hakkı olarak, % 5’i Madencilik Fon iştiraki şeklinde her yıl Mart ayının son günü akşamına kadar ilgili daire tarafından tahakkuk ettirilerek, ruhsat sahibince Devlet hakkı hazineye, fon iştiraki ise Etibank’a ödenir .
Çıkardığı cevheri kendi fabrikasında hammadde girdi olarak kullanan şirketler için Devlet hakkına esas olacak değer bilançoda maliyetin asgari % 30’u kadar brüt kar kabul edilerek hesaplanır.
Devlet hakkının ve fon iştirakinin tahakkukuna esas teşkil edecek bilanço yönetmelikle belirlendiği şekilde hazırlanır.” hükmü yer almıştır. Kanunun genel gerekçesiyle madde gerekçesindeyse Devlet hakkının işletme yıllık brüt karı üzerinden alınmasının uygulamadan realist bir tahsil sistemi getireceği, işletmenin zarar ettiği yıllarda faaliyetin durmasını engellleyeceği, brüt kar üzerinden % 5 oranında alınacak olan payın ise madenciliği desteklemek için kurulmuş fona gelir sağlayacağı belirtilmiştir.
Öte yandan Maden Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik’in bilançoyu düzenleyen 32.maddesinin 1.fıkrası, “Maden Kanununun 14.maddesi gereğince Devlet Hakkı, Madencilik Fon iştiraki, ihbar hakkı ve buluculuk hakkının hesaplanmasına esas olan blanço, ilgili maden işletmesinin gelir ve giderlerini, ek formdaki usul ve esaslar Dairesinde gösteren bir tablodur.” 6.fıkrası ise,” Eğer işletme faaliyetlerine konu maden, istihraç edilip, herhangi bir işleme tabitutulmadan veya cevher hazırlama işlemlerinden geçirildikten sonra satışa sunulmayıp ruhsat sahibinin kendi fabrikasında hammadde girdi olarak kullanılıyorsa, Devlet
hakkına esas olan bilanço brüt karı, hammadde olarak kullanılan maddenin fabrikaya giriş noktasında teşekkül eden toplam üretim maliyetinin asgarı % 30’u olarak hesaplanır.” hükmünü taşımaktadır.
Maden sahasından çıkarılacak cevherlerden ve işletmenin yıllık brüt karı üzerinden hazineye % 5 Devlet hakkı ve Etibank’a % 5 madencilik fon iştiraki ödendiğine ve çikardığı cevheri kendi fabrikasında hammadde girdi olarak kullananlar için düzenlenecek blanço, 3213 sayılı Kanunun 14.maddesi 2.fıkrasında ve uygulama yönetmeliğinin 32.maddesinin 6.fıkrasında özel olarak belirtilmiş ve bu tür işletmelerin yıllık blanço brüt karının, hammadde olarak kullanılan maddenin fabrikaya giriş noktasında teşekkül eden toplam üretim maliyetinin asgari % 30’u olarak hesaplanacağı hükmü getirilmiş olduğuna göre, çıkardığı cevheri kendi fabrikasında hammadde girdi olarak kullananların, Devlet hakkı ve fon iştirakini bu hesaba göre bulunacak değer üzerinden ödeyecekleri tabiidir.
Devlet hakkı mükelleflerinin, 3213 sayılı Kanunun 14.maddesinin 2.fıkrasında şirketler sözcüğüyle, uygulama Yönetmeliğinin 32.maddesinin 6. fıkrasındaysa ruhsat sahibi deyimiyle anlatılmış olmasının duraksamaya neden olduğu ifade edilmeyse de, Hükümet tasarısında yer almayıp T.B. M.M. Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından Tasarıya eklenen 3213 sayılı kanunun 14.maddesi 2.fıkrasıyla ilgili olarak bu komisyon raporunda yer alan gerekçede de belirtildiği gibi, çıkardığı madeni kendi fabrikasında kullananların ödeyecekleri Devlet hakkını belirlemek amacıyla getirilen bu hükmün, şirket olsun veya olmasın bu durumdaki bütün ruhsat sahibi işletmeleri kapsayacağı açıktır.
Açıklanan nedenlerle, çıkardığı cevheri kendi fabrikasında hammadde girdi olarak kullanan ruhsat sahiplerinin, şirket olup olmadığına bakılmaksızın hem hazineye ödenecek % 5 Devlet hakkını hem de Etibank’a ödenecek % 5 madencilik fon iştirakini, bilançoda gösterecekleri toplam üretim maliyetinin asgari % 30 u brüt kar kabul edilerek hesaplana cak tutar üzerinden ödemeleri gerektiği mütalaa kılındı.